Η Ιωάννα Θεοδοσίου είναι Συνεργάτιδα Πολιτικής στο The Green Tank
Οι νέες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του κλίματος, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βρίσκονται πλέον σε εφαρμογή από την 01.01.2022. Θέτουν κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις ώστε να υποστηριχθούν οι στόχοι της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας διασφαλίζοντας παράλληλα τον ανταγωνισμό και την ελαχιστοποίηση των στρεβλώσεων της αγοράς.
Οι κανόνες αυτοί αναγνωρίζουν σαφέστατα τον ρόλο που κατέχουν οι μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) καθώς και οι κοινότητες ανανεώσιμης ενέργειας – αυτές που στην ελληνική νομοθεσία ονομάζονται ενεργειακές κοινότητες- στην επιτυχή υλοποίηση των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Μάλιστα προβλέπουν τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορούν να εξαιρεθούν από τις ανταγωνιστικές διαδικασίες και να λάβουν εγγυημένες τιμές για τα έργα τους, ενώ γενικότερα συνιστάται στα κράτη μέλη ευελιξία στον σχεδιασμό των διαγωνισμών ΑΠΕ ώστε να ενισχύεται η συμμετοχή των ενεργειακών κοινοτήτων.
Στον απόηχο λοιπόν των νέων ευρωπαϊκών κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις, ο αναπτυξιακός νόμος που ψηφίστηκε πριν από λίγες ημέρες στην Ελλάδα, μοιάζει να μην αφουγκράζεται τα μηνύματα που έρχονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και τη βαρύτητα που αυτή δίνει στις ενεργειακές κοινότητες και σε μικρότερους φορείς της αγοράς για την επιτυχία των ευρωπαϊκών αναπτυξιακών στόχων.
Πιο συγκεκριμένα, ο νέος νόμος δεν αναφέρεται πουθενά στις ενεργειακές κοινότητες, ενώ απουσιάζει η αναγνώριση του ρόλου των τοπικών κοινωνιών στην ενεργειακή μετάβαση και τους αναπτυξιακούς στόχους της χώρας. Τα ίδια προβλήματα διακρίνονται και στις απαντήσεις των αρμόδιων υπουργείων σε πρόσφατη ερώτηση στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου σχετικά με τη χρηματοδότηση των ενεργειακών κοινοτήτων για την υλοποίηση έργων ΑΠΕ και μείωση του ενεργειακού τους κόστους. Οι απαντήσεις που δόθηκαν φανερώνουν ότι ακόμα δεν υπάρχει κάποια επεξεργασμένη πρόταση για την επίλυση των κωλυμάτων που εγείρουν οι κανόνες των κρατικών ενισχύσεων για την απορρόφηση των υφιστάμενων πόρων που προορίζονται για τις ενεργειακές κοινότητες. Επίσης, το ελληνικό καθεστώς ενίσχυσης των ΑΠΕ που εγκρίθηκε πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν εξειδικεύει κάποιο καθεστώς για τις ενεργειακές κοινότητες, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες (πχ. Ιρλανδία, Σκωτία), ώστε μέσω αυτού του εργαλείου να ενισχυθούν οι προοπτικές ανάπτυξής τους.
Παρόλα αυτά οι ενεργειακές κοινότητες στην Ελλάδα εξελίχθηκαν σημαντικά από το 2018, που θεσπίστηκε η νομοθεσία για τις ενεργειακές κοινότητες στην Ελλάδα, μέχρι σήμερα. Η ευρύτητα όμως του ιδρυτικού πλαισίου αφενός ενίσχυσε τον θεσμό, αφετέρου ανέδειξε και προβλήματα. Οι στρεβλώσεις προέκυψαν από την απόπειρα εταιριών ΑΠΕ να εκμεταλλευτούν τις ευνοϊκές ρυθμίσεις του νόμου για τις ενεργειακές κοινότητες προκειμένου να παρακάμψουν τον ανταγωνισμό και να αποκτήσουν τόσο τις διευκολύνσεις στην αδειοδοτική διαδικασία όσο και τις υψηλές εγγυημένες τιμές που προσφέρονται στις ενεργειακές κοινότητες. Σε αυτά προστίθεται και η μεγάλη καθυστέρηση στην απορρόφηση των υφιστάμενων πόρων που έχουν ήδη δεσμευτεί ειδικά για τις ενεργειακές κοινότητες λόγω των μέχρι τώρα προβλέψεων περί κρατικών ενισχύσεων.
Το ζητούμενο όμως είναι να ξεπεραστούν τα παραπάνω εμπόδια και να δοθούν ουσιαστικά αναπτυξιακά εργαλεία στις τοπικές κοινωνίες, ώστε να αξιοποιήσουν το εργαλείο των ενεργειακών κοινοτήτων. Οι ευρωπαϊκές κατευθύνσεις για τη συμμετοχή των πολιτών στην ενεργειακή μετάβαση πρέπει να βρουν τον τρόπο εφαρμογής τους και στην Ελλάδα, ώστε να συμβάλλουν στους αναπτυξιακούς και περιβαλλοντικούς της στόχους. Υπό αυτό το πρίσμα απαιτείται να επιλυθούν τα προβλήματα απορρόφησης πόρων και να δημιουργηθεί ένα σαφές και ευνοϊκό αναπτυξιακό πλαίσιο για τις ενεργειακές κοινότητες το οποίο να περιλαμβάνει:
- Την αποσαφήνιση του ορισμού των ενεργειακών κοινοτήτων, ώστε να προσδιοριστεί σε ποιους απευθύνεται το εκάστοτε αναπτυξιακό καθεστώς. Για τον λόγο αυτό είναι αναγκαία η άμεση ενσωμάτωση των Οδηγιών για τις ΑΠΕ και για τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
- Την επιδότηση του κόστους εγκατάστασης σε ενεργειακές κοινότητες κοινωφελούς σκοπού, δηλαδή ενεργειακών κοινοτήτων είτε μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, είτε με τη συμμετοχή ΟΤΑ, είτε οντοτήτων που καλύπτουν κυρίως ίδιες ενεργειακές ανάγκες, για έργα αυτοπαραγωγής, θέρμανσης, αποθήκευσης και εξοικονόμησης ενέργειας. Η επιδότηση αυτή θα πρέπει να εξασφαλίζει τη γρήγορη απόσβεση της επένδυσης (εντός τριετίας), ώστε να καθιστά την υλοποίησή της ρεαλιστική. Αντίστοιχη πρόβλεψη υπάρχει ήδη στα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης που έχει υποβάλει η χώρα προς έγκριση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
- Ειδική ανταγωνιστική διαδικασία για έργα ΑΠΕ αποκλειστικά και μόνο ενεργειακών κοινότητων, ώστε να προστατεύονται οι ενεργειακές κοινότητες από τον ανταγωνισμό με τις εταιρίες ΑΠΕ. Το πλαίσιο αυτό θα προβλέπει ευνοϊκούς όρους για τη συμμετοχή σε ανταγωνιστικές διαδικασίες, όπως χαμηλότερες απαιτήσεις συμμετοχής, οικονομικές διευκολύνσεις για τη συμμετοχή, μεγαλύτερο χρόνο εκτέλεσης έργων κά.
- Τη δημιουργία ενός αναπτυξιακού ταμείου (ή ενδιάμεσου φορέα) ειδικά για ενεργειακές κοινότητες, ώστε να διευκολύνει την πρόσβαση στον δανεισμό, την παροχή εγγυήσεων, την κάλυψη του κόστους συμμετοχής στις ανταγωνιστικές διαδικασίες, και την επιχορήγηση του κόστους της προκαταρκτικής φάσης των έργων.
Η αναγκαιότητα της συμμετοχής των πολιτών στην ενεργειακή μετάβαση ώστε να επιτευχθούν οι κλιματικοί και ενεργειακοί στόχοι αποτελεί πλέον διακηρυγμένη θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχει ταυτόχρονα σαφές αναπτυξιακό πρόσημο. Οι ενεργειακές κοινότητες ΑΠΕ αποτελούν ένα εργαλείο στα χέρια των πολιτών όχι μόνο για να συμμετάσχουν ενεργά στη δίκαιη ενεργειακή μετάβαση, αλλά και για να προστατευτούν από την εξοντωτική κρίση ενεργειακών τιμών, η οποία φαίνεται ότι θα είναι μακράς διαρκείας. Σε αυτή την κατεύθυνση οφείλει λοιπόν να κινηθεί η πολιτεία, ενεργοποιώντας και στηρίζοντας έμπρακτα τους πολίτες και τις τοπικές κοινωνίες να πάρουν την ενέργεια στα χέρια τους.
www.worldenergynews.gr
