Η προειδοποίηση του Ντόναλντ Τραμπ ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να εισβάλουν στη Γροιλανδία προκάλεσε να φτάσει το θέμα στην κορυφή της παγκόσμιας ατζέντας ειδήσεων.
Παραμερίζοντας πολλαπλούς νομικούς και πολιτικούς ενδοιασμούς, η οικονομική λογική του εκλεγμένου Προέδρου για την προσάρτηση του μεγαλύτερου νησιού του κόσμου είναι εύκολο να διακριθεί.
Τι μας διδάσκει η ιστορία πίσω από την στρατηγική αυτή;
Η Γροιλανδία βρίσκεται σε μια στρατηγική τοποθεσία ανάμεσα στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη και την Αρκτική. Είναι γεμάτη αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και κρίσιμες πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται σε πολλές σύγχρονες τεχνολογίες, όπως ηλεκτρικά οχήματα και μπαταρίες.
Αυτοί οι άφθονοι πόροι είναι πιθανό να γίνουν πιο εύκολο εξάγημοι τα επόμενα χρόνια, καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη , την οποία ο Τραμπ έχει χαρακτηρίσει ως «μία από τις μεγαλύτερες απάτες όλων των εποχών», επιταχύνει το λιώσιμο των πάγων.
Ωστόσο καθώς φαίνεται η ιστορία της Γροιλανδίας μπορεί να δώσει πολλά μαθήματα στους σημερινούς πολιτικούς της ΕΕ. Όπως σημειώνει ο Αμερικανός συγγραφέας Jared Diamond, η ιστορία της Γροιλανδίας σηματοδοτείται από την περιβόητη εξαφάνιση των Βίκινγκς Νορβηγών αποίκων της, που έζησαν στο νησί για εκατοντάδες χρόνια πριν πεθάνουν γύρω στα μέσα του 15ου αιώνα.
Η ιστορία μας διδάσκει
Οι άμεσες αιτίες της εξαφάνισης των Βίκινγκς παραμένουν θέμα επιστημονικής συζήτησης, αλλά υπήρξαν και μακροπρόθεσμοι παράγοντες πίσω από την παρακμή τους .
Μερικοί από αυτούς τους λόγους είναι μικρής σημασίας για τη σύγχρονη εποχή: η Ευρώπη, για παράδειγμα, δεν κινδυνεύει σχεδόν καθόλου από μια άλλη «Μικρή Εποχή των Παγετώνων», η οποία κατέστρεψε τη σκανδιναβική γεωργία από τις αρχές του 1400.
Άλλοι παράγοντες, ωστόσο, έχουν εντυπωσιακές ομοιότητες με τη σημερινή κατάσταση της Ευρώπης. Ο κυριότερος παράγοντας είναι η φθίνουσα εξαγωγική ανταγωνιστικότητα της σκανδιναβικής οικονομίας, και κυρίως η απότομη πτώση της ευρωπαϊκής ζήτησης για ελεφαντόδοντο θαλάσσιου ίππου, το οποίο οι άποικοι αντάλλασσαν για ζωτικής σημασίας, σπάνια αγαθά, όπως ο σίδηρος και η ξυλεία.
Η πτώση της ζήτησης, εξηγεί η Diamond, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αντίστοιχη αύξηση της προσφοράς στην Ευρώπη ελεφαντόδοντου από την Ασία και την Ανατολική Αφρική, αγορές που άνοιξαν οι Χριστιανοί Σταυροφόροι στις κατακτήσεις τους στη Μέση Ανατολή.
Η σκανδιναβική οικονομία αποδυναμώθηκε περαιτέρω από την παρακμή της γλυπτικής από ελεφαντόδοντο, που σταμάτησε να χρησιμοποιείται ευρέως στην Ευρώπη το 1400.
Οι Σκανδιναβοί άποικοι δεν ήταν σε καμία περίπτωση η πρώτη ούτε η τελευταία κοινωνία, που υπέστη ένα οξύ εμπορικό σοκ. Οι συγκρίσεις με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή κοινωνία είναι σχεδόν αναπόφευκτες: η Ευρώπη, αυτή τη στιγμή υποφέρει από την κατακόρυφη πτώση της ζήτησης για μία από τις κορυφαίες εξαγωγές της, δηλαδή τα αυτοκίνητα πολυτελείας με κινητήρα εσωτερικής καύσης, καθώς και από τον αυξανόμενο ανταγωνισμό από τεχνολογικά ανώτερα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα.
Αυτή η τάση είναι απίθανο να αντιστραφεί τα επόμενα χρόνια, με την Κίνα να αντιστέκεται στη βαριά δυτική πίεση να τονώσει την εγχώρια κατανάλωση και τον Τραμπ να απειλεί να επιβάλει δασμούς στις εξαγωγές της ΕΕ προς τις ΗΠΑ.
Η οικονομία της Ευρώπης είναι κάτι περισσότερο από τον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, όπως και η σκανδιναβική κοινωνία δεν εξαρτιόταν μόνο από τις εξαγωγές ελεφαντόδοντου. Επιπλέον, όπως η Ευρώπη σήμερα, η μείωση της ανταγωνιστικότητας των εξαγωγών ήταν μόνο ένα από τα πολλά προβλήματα που ταλάνιζαν τους εποίκους Βίκινγκς.
Τα χαρακτηριστικά της παρακμής
Τα τελευταία, άθλια στάδια της σκανδιναβικής ιστορίας της Γροιλανδίας σχετίζονται επίσης με την παρούσα κατάσταση της Ευρώπης.
Τα τελευταία χρόνια της αποικίας σημαδεύτηκαν από την αυτοκαταστροφική κατανάλωση «κεφαλαιουχικών αγαθών», δηλαδή αγαθών που συμβάλλουν στην παραγωγή άλλων αγαθών από τους πεινασμένους εποίκους.
Παρόλο που η Ευρώπη δεν λιμοκτονεί, καταστρέφει ενεργά τα δικά της μηχανήματα και εξοπλισμό, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι επιχειρήσεις της είναι δυνητικά ένοχοι για τη διάπραξη παρόμοιών λαθών.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, της επίσημης στατιστικής υπηρεσίας της ΕΕ, η παραγωγή κεφαλαιουχικών αγαθών είναι επί του παρόντος 1,7% χαμηλότερη από ό,τι ήταν πέρυσι. Όπως έχει επισημάνει η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων, τέτοια δεδομένα υποδηλώνουν χαμηλά επίπεδα επενδύσεων σε κτίρια και εξοπλισμό.
Όπως σημείωσε και ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι, η σοβαρή έλλειψη επενδύσεων σε βασικές σύγχρονες πράσινες και ψηφιακές τεχνολογίες σημαίνει ότι η ΕΕ θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μια «αργή αγωνία» βιομηχανικής και οικονομικής παρακμής τα επόμενα χρόνια.
Για καλή μας τύχη υπάρχει μια βασική διαφορά ανάμεσα στην Γροιλανδία των Βίκινγκς και στην σύγχρονη Ευρώπη. Αυτήν τονίζει και ο Diamond. Εμείς σήμερα έχουμε την ευκαιρία να μάθουμε από τα λάθη των παλιών και να μπορέσουμε να αποφύγουμε τις επικίνδυνες ατραπούς που κρύβει το μέλλον. Ας ελπίσουμε ότι αυτή είναι μια διάκριση που κάνει τη διαφορά.
www.worldenergynews.gr
