Στο περιθώριο δυο συνεδρίων της Capital Link, ο Νίκος Μπορνόζης μίλησε στο WEN για τις εξελίξεις στη ναυτιλία, εκτιμώντας την πορεία των βασικών κλάδων την τρέχουσα χρονιά και παράλληλα επιχειρώντας να αναλύσει τις παραμέτρους της πράσινης στροφής της. Εξηγεί τα νέα δεδομένα στην χρηματοδότηση και εμφανίζεται αισιόδοξος για την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας από την ελληνική οικονομία.
Η ναυτιλία είναι ένα κλάδος αλληλοεξαρτώμενος από τον ενεργειακό, όσον αφορά το πετρέλαιο, το LNG, τις εκπομπές ρύπων αλλά και την απανθρακοποίησή της πλέον.
EΡ: Κύριε Μπορνόζη θα μπορούσατε να συνοψίσετε τα βασικά συμπεράσματα του Συνεδρίου της Capital Link όπου παρέστησαν πάνω από 700 πλοιοκτήτες και στελέχη της ναυτιλίας;
AΠ: Το 13ο Ετήσιο Ελληνικό Φόρουμ Ελληνικής Ναυτιλίας, με τίτλο «Stay Calm and Sail On», παρουσίασε τη θεσμική ηγεσία της παγκόσμιας ναυτιλίας, η οποία ήρθε στην Αθήνα για να αλληλεπιδράσει με τους Έλληνες ομολόγους τους. Το φόρουμ έδωσε τη δυνατότητα σε αυτές τις εξέχουσες προσωπικότητες απο διαφορετικούς οργανισμούς και εταιρίες να ανταλλάξουν ιδέες, και να συζητήσουν τα πιο πιεστικά ζητήματα που επηρεάζουν τη ναυτιλία σήμερα, όπως η ενεργειακή ασφάλεια, η αύξηση των περιβαλλοντικών κανονισμών, η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας και η χαλάρωση των περιορισμών covid στην Κίνα.
Οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί, οι οποίοι πιθανότατα θα έχουν σαρωτικές επιπτώσεις σε όλες τις πτυχές και τα πρόσωπα του κλάδου, από τους πλοιοκτήτες έως τους ναυτικούς, ήταν ένα από τα μεγαλύτερα θέματα συζήτησης στην εκδήλωση.
Η συνάντηση όλων των σημαντικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ανέπτυξαν τους κανονισμούς και εκείνων που πρέπει να τους εφαρμοσουν, επέτρεψε να γινουν ακρως ενδιαφερουσες και γόνιμες συζητήσεις για το θέμα. Μία από τις πιο σημαντικές στιγμές του Φόρουμ ήρθε κατά τη διάρκεια του πάνελ με τίτλο «Addressing the Complexities Around CII & SEEMP II», όταν οι παράγοντες του κλάδου, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βοήθησαν στην θέσπιση του κανονισμού, συζήτησαν έντονα και με αντικρουόμενες απόψεις την αποτελεσματικότητα του πρόσφατα εισαγόμενου Δείκτη Έντασης Άνθρακα (CII).
Αυτές οι συζητήσεις, που γίνονται πάντα με καλή πίστη και μεταξύ μερών που ενδιαφέρονται πραγματικά για την υγεία του τομέα, αντιπροσωπεύουν την καρδιά και την αποστολή του φόρουμ ως πλατφόρμας όπου οι ηγέτες του κλάδου μπορούν να συναντηθούν, να συζητήσουν και να διαφωνήσουν με τις πιο επείγουσες ανησυχίες της ναυτιλίας .
ΕΡ: Θεωρείτε ότι η διεθνής οικονομία θα αποφύγει την ύφεση και εν προκειμένω μπορείτε να μας κάνετε μια εκτίμηση για την πορεία της ναυτιλίας το 2023 και ειδικότερα για τα dry, τα containers και τα τάνκερς;
AΠ: Η ναυτιλία είναι ένας κλάδος που χαρακτηρίζεται πάντοτε από αστάθεια, καθώς είναι συνυφασμένος με αμέτρητους και πολλές φορές απρόβλεπτους παράγοντες—γεωπολιτική, παγκόσμια οικονομία, εμπόριο και καιρικές συνθήκες, για να αναφέρουμε μόνο μερικούς. Αυτή η αβεβαιότητα μπορεί να κάνει τις προβλέψεις ή τις εκτιμήσεις αρκετά δύσκολες. Ωστόσο, η αγορά δεξαμενόπλοιων επωφελήθηκε σαφώς από διάφορους παράγοντες το περασμένο έτος, ιδιαίτερα από τις σημαντικές αλλαγές στις εμπορικές οδούς που προκλήθηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία και την επακόλουθη απομάκρυνση της Ευρώπης από τα ρωσικά καύσιμα. Αυτές οι αλλαγές είχαν ως αποτέλεσμα τα πλοία να μεταφέρουν καύσιμα από μεγαλύτερες αποστάσεις για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους, με αποτέλεσμα την άνθηση της αγοράς.
Πολλά σημάδια δείχνουν ότι η αγορά θα παραμείνει υγιής, και θέλω να προσθέσω ότι ακόμα κι αν αυτός ο ατυχής πόλεμος τελειώσει αύριο, τα πράγματα δεν θα επέστρεφαν στα προπολεμικά επίπεδα γιατί η δυσπιστία μεταξύ ΗΠΑ - Ευρώπης και Ρωσίας θα παραμείνει. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα ήθελαν ιδιαίτερα να αποφύγουν την επιστροφή στην προπολεμική εξάρτηση απο Ρωσικές πηγές ενέργειας που για μεγάλο χρονικό διάστημα τροφοδοτούσαν την οικονομία της Ευρώπης. Το ίδιο ισχύει για το πετρελαιο, τα προϊόντα πετρελαιου και για το LNG. Η Δύση απομακρύνεται από το ρωσικό αέριο, το οποίο μεταφερόταν κυρίως μέσω αγωγών. Τώρα, το αέριο προέρχεται από διαφορετικές πηγές, κυρίως από τις ΗΠΑ, και αυτό σημαίνει μεγαλύτερη ζήτηση για πλοία LNG και επενδύσεις σε μονάδες ααποθήκευσης, όπως τα FSRU.
Ο τομέας ξηρού χύδην φορτίου είναι εξαιρετικά κυκλικός, καθώς εξαρτάται από πολλούς χρονικούς παράγοντες, όπως το κινεζικό νέο έτος, τις εποχές συγκομιδής στο νότιο και βόρειο ημισφαίριο και τις έντονες καιρικές διαταραχές σε χώρες όπως η Βραζιλία που είναι σημαντικές λογω της υψηλής ποιότητας σιδηρομεταλλεύματος που παραγουν το οποίο χρησιμοποιείται για την παραγωγή χάλυβα. Η Κίνα που παρέμεινε κλειστή λόγω του Covid είχε μεγάλο αντίκτυπο στη ζήτηση άνθρακα και σιδηρομεταλλεύματος. Όπως γνωρίζετε, η Κίνα ήταν πολύ σημαντική για την παγκόσμια αύξηση της ζήτησης ξηρού χύδην φορτίου από τότε που έγινε μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου το 2001. Παρά το γεγονός ότι γνώρισε μια ηρεμία το 2022, φαίνεται ότι το ξηρό χύδην πρόκειται να αυξηθεί φέτος, μια και η Κίνα σταδιακά ανοίγει και πάλι και ενισχύει την οικονομίια της, ειδικά την αγορά ακινήτων, γεγονός που πιθανότατα θα οδηγήσει σε αυξημένη ζήτηση για τα ξηρά χύδην εμπορεύματα σε όλο το φάσμα.
Παράλληλα, τόσο στα δεξαμενόπλοια όσο και στην αγορά ξηρού χύδην φορτίων, η αναμενόμενη αύξηση του στόλου απο νεότευκτα πλοία ειναι πολύ χαμηλή για τα επόμενα χρόνια, πράγμα που θα συμβάλλει σε μια «σφιχτή» σχέση μεταξύ ζήτησης και προσφοράς πλοίων, με θετικό αντίκτυπο στις ναυλαγορές. Τα ναυπηγεία έχουν σήμερα κλείσει την παραγωγική τους δυναμικότητα για τα επόμενα χρόνια με την κατασκευή πλοίων κυρίως εμπορευματοκιβωτίων και LNG. Παράλληλα, η εφαρμογή των νέων περιβαλλοντικών κανονισμών θα εχει αρνητικό αντίκτυπο σε παλαιότερα πλοία, που θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες στις ναυλώσεις.
Με την πανδημία Covid-19 και την επακόλουθη αύξηση της ζήτησης των καταναλωτών για ηλεκτρονικό εμπόριο, η ναυτιλία εμπορευματοκιβωτίων αυξήθηκε το 2021. Οι πανδημικοί περιορισμοί και η εκτόξευση της ζήτησης συνέβαλαν στη συμφόρηση των λιμανιών και τη σημαντική συμφοριση της εφοδιαστικής αλυσίδας, ενώ η προσφορά πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων παρέμεινε χαμηλή, οδηγώντας σε αυξημένες ναυλωσεις. Παρά το γεγονός, οτι οι ναύλοι μειώθηκαν, παραμενουν υψηλότερες από ό,τι πριν από την πανδημία. Ο κλάδος της ναυτιλίας εμπορευματοκιβωτίων θα αντιμετωπίσει την πρόκληση σημαντικής αύξησης του στόλου, μια και πολλά νέα πλοία θα μπουν στην αγορά, αλλά απο την άλλη πλευρά αναμένεται, ότι παλαιότερα πλοία θα αποσυρθούν λόγω της εφαρμογής των νέων ρυθμιστικών κανονισμών.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η ναυτιλία γενικά βρίσκεται σε καλό σημείο – μετά από σειρά ετών με αρνητική η μικρή κερδοφορία, οι ναυτιλιακές εταιρίες έχουν απολαύσει μια περίοδο σχετικής ευημερίας που τους επέτρεψε να μειώσουν τον δανεισμό τους, να χρηματοδοτήσουν ανανέωση του στόλου και να βελτιώσουν την λειτουργία τους.
ΕΡ: Πόσο κοντά είναι η απανθρακοποίηση στη ναυτιλία και κατά πόσο οι μεγάλες εταιρίες υιοθετούν τα πρότυπα και κριτήρια ESG;
AΠ: Ενώ η συνολική απαλλαγή από τον άνθρακα στη ναυτιλία είναι ακόμη μακριά, είναι σαφές ότι η πλειονότητα των ναυτιλιακών εταιρειών έχει συνειδητοποιήσει ότι η ενσωμάτωση της πράσινης τεχνολογίας και η προσαρμογή στους περιβαλλοντικούς κανονισμούς είναι σημαντική και λαμβάνουν σοβαρά υπόψη αυτές τις πρωτοβουλίες. Όλο και περισσότεροι, ναυλωτές και επενδυτές αναζητούν εταιρείες που είναι πρόθυμες να προσαρμοστούν και να καινοτομήσουν όταν έρχονται αντιμέτωποι με την αυξανόμενη πρόκληση της απαλλαγής από τον άνθρακα. Οι πράσινες τεχνολογίες, όπως τα scrubbers και τα BWTS, έχουν αποδειχθεί οικονομικά αποδοτικές για πολλές εταιρείες που αποφάσισαν να επενδύσουν σε αυτές. Βέβαια, σε τελική ανάλυση, η μείωση εκπομπών άνθρακα εξαρτάται απο την ποσότητα και ποιότητα των καυσίμων που χρησιμοποιεί το πλοίο και εδώ υπάρχει αβεβαιότητα και απόψεις που διαφέρουν μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών – ναυλωτών, ναυτιλιακών εταιρειών και ρυθμιστών.
Η επένδυση σε περιβαλλοντικές τεχνολογίες γίνεται ανταγωνιστικός και διαφοροποιητικός παράγοντας. Οι ναυτιλιακές εταιρείες αντιμετωπίζουν βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προκλήσεις. Οι βραχυπρόθεσμες ή άμεσες προκλήσεις προέρχονται από την ανάγκη συμμόρφωσης με τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς που άρχισαν από φέτος. Έτσι, οι περισσότερες εταιρείες εφαρμόζουν αναβαθμίσεις του στόλου και υιοθετούν επίσης τεχνολογίες που αυξάνουν τη λειτουργική απόδοση και συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών. Υπάρχουν πολλές τεχνολογίες που μπορούν να βοηθήσουν τις ναυτιλιακές εταιρείες σε αυτόν τον στόχο.
Οι πιο μακροπρόθεσμες προκλήσεις σχετίζονται με την ανανέωση του στόλου. Σε γενικές γραμμές, οι πλοιοκτήτες αντιμετωπίζουν αναπόφευκτα αργά η γρήγορα την πρόκληση της ανανέωσης του στόλου και στο να κάνουν τα πλοία τους πράσινα και πιο αποτελεσματικά. Απο τη μια πλευρά, πολλοί προτιμούν να περιμένουν μέχρι να αποσαφηνιστεί ποιό θα είναι το ρυθμιστικό πλαίσιο και κυρίως τα καύσιμα του μέλλοντος, φοβούμενοι ότι οι τεχνολογίες στις οποίες επενδύουν σήμερα μπορεί να ξεπεραστούν πολύ γρήγορα. Απο την άλλη πλευρά, υπάρχουν εταιρίες που παρά τις αβεβαιότητες, με στόχο να τοποθετηθούν νωρίς και μπροστά από τους ομοτίμους τους, εφαρμόζουν στρατηγικές νέων κατασκευών
Ωστόσο, το τρέχον δίλημμα που δικαιολογημένα αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι είναι η αβεβαιότητα του μέλλοντος - πολλοί διστάζουν να επενδύσουν σε πράσινες νέες κατασκευές ή ακόμα και στην ανανέωση στόλου, φοβούμενοι ότι η τεχνολογία που εφαρμόζουν θα καταστεί απαρχαιωμένη σε σύντομο χρονικό διάστημα, λόγω των ταχέως αναπτυσσόμενων κανονισμών και εξελιξεων στον κλάδο. Μέχρι να δοκιμαστεί μια βιώσιμη εναλλακτική λύση καυσίμου και να συμφωνηθεί ευρέως, αυτός ο δισταγμός θα παραμείνει. Ωστόσο, λίγες είναι οι εταιρείες που παρά τις αβεβαιότητες έχουν εφαρμόσει στρατηγικές ναυπήγησης νέων πλοίων επενδύοντας κυρίως σε πλοία που μπορούν να χρησιμοποιήσουν διαφορετικά καύσιμα, με στόχο να τοποθετηθούν νωρίς και μπροστά από τους ομοτίμους τους.
ΕΡ.Πρόσφατα πραγματοποίησατε στην Νέα Υόρκη το 17ο Διεθνές Ναυτιλιακό Συνέδριο. Ποια είναι η διαφορά απο το Συνέδριο των Αθηνών;
ΑΠ. Το Συνέδριο στη Νέα Υόρκη, που διοργανώθηκε σε συνεργασία με την Citi και την υποστήριξη των New York Stock Exchange και NASDAQ απευθύνεται κυρίως σε επενδυτές και τραπεζίτες, ενώ το συνέδριο των Αθηνών απευθύνεται κυρίως στην Ελληνική ναυτιλιακή κοινότητα προσελκύοντας βέβαια και ένα διεθνές κοινό. Το Συνέδριο της Νέας Υόρκης γίνεται πάντοτε τον Μάρτιο και είναι το πρώτο μετά τα αποτελέσματα των εισηγμένων ναυτιλιακών εταιριών, οι οποίες έρχονται στη Νέα Υόρκη για να επικοινωνήσουν και να συναντήσουν τους μετόχους τους, εν δυνάμει επενδυτές, τραπεζίτες και αναλυτές. Το Συνέδριο αυτό, που είναι στο 17ο χρόνο, ειναι γνωστό για την μεγάλη συμμετοχή επενδυτών και βέβαια ναυτιλιακών εταιριών που εκπροσωπούνται απο τη υψηλότερα στελέχη τους. Στο Συνέδριο συμμετέχουν ναυτιλιακές εισηγμένες στην Αμερική, Όσλο, Μιλάνο, Λονδίνο και σε άλλα χρηματιστήρια. Η Ελληνική παρουσία είναι πάντα σημαντικότατη, δεδομένης και της ηγετικής θέσης της Ελλάδος την παγκόσμια ναυτιλία.
Παράλληλα με το Συνέδριο πραγματοποιούνται κατ ιδίαν συναντήσεις ναυτιλιακών εταιριών με επενδυτές, τραπεζίτες και αναλυτές, πράγμα που μεγιστοποίει την αποτελεσματικότητα και σημασία του Συνεδρίου. Κάθε Οκτώβριο, μετά το τέλος του καλοκαιριού και το Labor Day διοργανώνουμε στη Νέα Υόρκη ένα δεύτερο παρόμοιο συνέδριο, σε συνεργασέα με την DNB, μια απο τις μεγαλίτερες επενδυτικές και εμπορικές τράπεζες με μεγάλη παρουσία στη ναυτιλια.
Η Capital Link διοργανώνει ετησίως 14 ναυτιλιάκα συνέδρια στην Αθήνα, Αμβούργο, Λεμεσσό, Λονδίνο, Όσλο, Νέα Υόρκη, Σιγκαπούρη, Χονγκ Κονγκ, Σαγκάη και Τόκιο.
ΕΡ:Πως επηρεάζουν τα παραπάνω τα ζητήματα των χρηματοδοτήσεων και κατά πόσο ευνοϊκοί είναι οι όροι στο finance σήμερα με βάση τις εναλλακτικές δυνατότητες και την ύπαρξη του volatility της αγοράς;
AΠ:Το τοπίο της χρηματοδότησης πλοίων έχει αλλάξει σημαντικά τόσο από την πλευρά των παρόχων κεφαλαίων όσο και από την πλευρά των χρηστών του κεφαλαίου. Σήμερα, ο αριθμός των παραδοσιακών ναυτιλιακών τραπεζών που δραστηριοποιούνται στη ναυτιλιακή κοινότητα μειώθηκε, αντανακλώντας επίσης αυστηρότερες ρυθμιστικές απαιτήσεις. Ωστόσο, υπήρξε ένα κύμα εναλλακτικών χρηματοδοτων, όπως εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing), πιστωτικά κεφάλαια και πολλά άλλα. Οσον αφορά τις δημόσιες αγορές, δεν έχουμε δει σημαντική δραστηριότητα όσον αφορά την εισαγωγη νεων εταιριων στο χρηματιστηριο η την έκδοση νέων μετοχών, αλλά υπήρξε έντονη δραστηριότητα στην έκδοση ομολόγων.
Αξίζει να σημειωθεί η εισαγωγη και διαπραγματευση αρκετών ναυτιλιακών ομολόγων στο Χρηματιστήριο Αθηνών, μια νέα πηγή κεφαλαίων για τον κλάδο. Έτσι, συνολικά, η διαθεσιμότητα κεφαλαίων παραμένει επαρκής, αν και πιο ακριβή λόγω των αυξήσεων των επιτοκίων. Επιπλέον, οι γεωπολιτικοί παράγοντες και οι περιβαλλοντικές ρυθμίσεις, που ακολουθούν οι τράπεζες, καθιστούν τον δανεισμό πιο περίπλοκη διαδικασία με αυστηρότερα κριτήρια.
Σε ό,τι αφορά τους δανειολήπτες, μετά από μια περίοδο ήπιων αγορών με χαμηλή κερδοφορία, η πλειοψηφία των ναυτιλιακών εταιρειών βρίσκεται σήμερα σε πολύ καλύτερη οικονομική κατάσταση. Η κερδοφορία τους αυξήθηκε και χρησιμοποίησαν τις ταμειακές ροές τους για την αποπληρωμή του χρέους, καταλήγοντας σε ισχυρότερους ισολογισμούς με υψηλότερη ρευστότητα και χαμηλότερο χρέος. Έτσι, οι τράπεζες προσαρμόζονται επίσης στο γεγονός ότι η ζήτηση για κεφάλαια είναι πλέον πιο επιλεκτική.
ΕΡ:Είστε αισιόδοξος για την αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας και κατά πόσο πιστεύετε ότι μπορεί το διεθνές επενδυτικό ενδιαφέρον να σταθεροποιηθεί και να αυξηθεί;
AΠ: Η ελληνική οικονομία έχει σημειώσει σημαντικά, σταθερά κέρδη τόσο στις παγκόσμιες κεφαλαιαγορές όσο και στη διεθνή επενδυτική κοινότητα τα τελευταία χρόνια, ακόμη και ενόψει των γεωπολιτικών προκλήσεων και της πανδημίας, που επηρέασαν ουσιαστικά την παγκόσμια οικονομία. Αυτή η αξιοσημείωτη επιτυχία είχε ως αποτέλεσμα την απαρχή νέων και σημαντικων επενδυτικών δραστηριοτήτων στη χώρα, σηματοδοτώντας μια νέα πορεία προς τα εμπρός για την Ελλάδα, μια πορεία εκσυγχρονισμού, σταθερότητας και εμπιστοσύνης.
Οι γεωπολιτικές εντάσεις και η ενεργειακή κρίση ενίσχυσαν τη στρατηγική θέση της Ελλάδας ως ασφαλούς και αποτελεσματικής πύλης σε μια ευρύτερη περιοχή. Οι επιχειρηματικές και επενδυτικές ευκαιρίες είναι σε όλους τους σημαντικούς τομείς – ενέργεια, logistics, υποδομές, τουρισμός, ακίνητα, τεχνολογία, χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Και αρκετές ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις κατάφεραν να προσελκύσουν σημαντικές επενδύσεις από ξένους επενδυτές.
Συνολικά, λοιπόν, είναι μια εποχή πραγματικών ευκαιριών, με την προϋπόθεση ότι θα συνεχίσουμε με πολιτική σταθερότητα, συνετή διαχείριση της οικονομίας και παροχή φιλικού προς τις επιχειρήσεις περιβάλλοντος στους διεθνείς επενδυτές. Η πρόοδος που εχει επιτευχθεί πρέπει να αποτελέσει εφαλτήριο για μια νεα καλύτερη πορεία προς τα εμπρός. Η αναμενόμενη αναβάθμιση της Ελλάδας σε επενδυτικό βαθμό θα επιταχύνει τη ροή ξένων επενδύσεων στη χώρα.
Αυτόν τον Δεκέμβριο, θα πραγματοποιήσουμε στη Νέα Υόρκη το 25ο Ετήσιο Φόρουμ Capital Link Invest in Greece, μια ημερομηνία ορόσημο για εμάς, που σηματοδοτεί τη συνεχή δέσμευσή μας να προβάλλουμε την Ελλάδα ως επιχειρηματικό και επενδυτικό προορισμό στους διεθνείς επενδυτές. Ανυπομονώ επίσης να γιορτάσουμε ότι η Ελλάδα θα έχει μέχρι τότε καθεστώς επενδυτικής βαθμίδας και θα έχει άλλη μια χρονιά ρεκόρ ξένων επενδύσεων στη χώρα.
www.worldenergynews.gr
