Τα στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ για το τρίτο τρίμηνο της χρονιάς, που περιλαμβάνει την τουριστική σεζόν, δείχνουν «φρενάρισμα» του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης της οικονομίας. Απότομη επιβράδυνση της μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας προβλέπει και η Τράπεζα της Ελλάδος τους επόμενους μήνες. Τα παραπάνω υποδηλώνουν ότι το κυβερνητικό μοτίβο που αφορά σε προσωρινά και ανεπαρκή επιδοματικά μέτρα εξαντλεί την δυναμική του. Σε αυτό το ασταθές οικονομικό περιβάλλον, λείπουν οι στοχευμένες θεσμικές, ρυθμιστικές και αναπτυξιακές παρεμβάσεις που θα εξασφαλίσουν σταθερή μείωση των τιμών, μέσα από την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου (που γεννάει συνεχώς κρίσεις), και θα ωφελούν αυτούς που το έχουν περισσότερο ανάγκη.
Ποιες παρεμβάσεις είναι αυτές;
Οι παρεμβάσεις αυτές αφορούν στα μέτρα προστασίας του καταναλωτή στην τελική τιμή της ενέργειας, όπως είναι το εθνικό πλαφόν στη λιανική, ώστε να μειωθεί η κερδοσκοπία και όλες οι γνωστές παθογένειες. Άλλωστε, μόλις πριν λίγες μέρες ανακοινώθηκαν τα νέα αυξημένα (σχεδόν κατά 30% σε σχέση με τον Δεκέμβριο) τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας για τον Ιανουάριο του 2023. Η επιβολή ενός πλαφόν στη λιανική αγορά ενέργειας μπορεί να επιβληθεί σε εθνικό επίπεδο άμεσα, προστατεύοντας αποτελεσματικά τους πολίτες, με τους παρόχους και τους παραγωγούς να αναλαμβάνουν το μερίδιο που τους αναλογεί. Η Κυβέρνηση, όπως στήριξε το πλαφόν στην Ευρώπη, μπορεί να το εφαρμόσει και στην Ελλάδα στη λιανική. Άλλωστε, ήδη πλαφόν στη λιανική στο ρεύμα και στο αέριο εφαρμόζουν πολλές χώρες, όπως η Γερμανία, πολύ πριν την ευρωπαϊκή απόφαση.
Επιπλέον, παραμένουμε πολύ ακριβοί στην βενζίνη όλη αυτή την μακρά περίοδο της κρίσης (είμαστε συνεχώς από την 1η μέχρι την 3η θέση στην ακρίβεια σε όλη την Ευρώπη). Το πρόβλημα έχει μόνιμα χαρακτηριστικά και δεν λύνεται με πάσης φύσεως "pass". Η λελογισμένη μείωση του ΕΦΚ απαντά εν μέρη στο πρόβλημα, μαζί με τα θέματα που έθεσε η επιτροπή ανταγωνισμού για τις «ασσυμετρίες» στις τιμές, στην ελληνική αγορά. Σε αυτό το σημείο, πρέπει να τονιστεί η σημασία στήριξης και ενίσχυσης των εποπτικών αρχών της αγοράς, όπως είναι η Επιτροπή Ανταγωνισμού και η ΡΑΕ, ώστε να αντιμετωπισθούν ολιγοπωλιακές πρακτικές.
Επιπλέον, οι κρίσιμες αναπτυξιακές παρεμβάσεις έχουν να κάνουν με την προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας με ταχύτερους ρυθμούς. Αυτό μπορεί να συμβεί με την παροχή φορολογικών κινήτρων για άμεσες παρεμβάσεις εξοικονόμησης, όπως είναι η εγκατάσταση ηλιακών θερμοσιφώνων. Οι ενεργειακές επενδύσεις πρέπει να είναι το όχημα για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών και της πραγματικής μείωσης των ανισοτήτων. Αυτός είναι ο λόγος που η ενίσχυση των υποδομών και των δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να είναι προτεραιότητα, ώστε να είναι δυνατή η αυτοπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές των επιχειρήσεων, αγροτών, πολιτών, της αυτοδιοίκησης, για να μπορεί να μειωθεί το κόστος παραγωγής, ενισχύοντας την ενεργειακή δημοκρατία.
Δυστυχώς όμως η μέχρι τώρα αξιοποίηση των πόρων από την Κυβέρνηση δεν γίνεται με όρους ενεργειακής δημοκρατίας, αλλά με πελατειακή λογική, σε λίγες μεγάλες εταιρίες και σε φαραωνικά έργα. Πρόκειται για την απαρχαιωμένη αντίληψη πως τα οικονομικά οφέλη που πρωταρχικά ευνοούν τους μεγαλοεπενδυτές και μεγαλοεπιχειρηματίες θα «διαχυθούν» στα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας (trickle-down economics), δημιουργώντας νέες ευκαιρίες για τους οικονομικά ασθενέστερους, ώστε αυτοί να αποκτήσουν ένα καλύτερο επίπεδο διαβίωσης. Όμως, αυτή η στρεβλή ιδεολογία της «διάχυσης» των οικονομικών, που έχει συνδεθεί με τον Πρόεδρο Ronald Reagan (για αυτό και χρησιμοποιείται επίσης ο όρος Reaganomics) έχει πλέον καταρριφθεί.
Όπως είναι γνωστό από το 2015, ο πλούτος δεν «διαχέεται» αυτόματα από τους πλούσιους στους φτωχούς. Χρειάζονται κατάλληλες πολιτικές για να συμβεί αυτό. Με χαρακτηριστικότερη την μελέτη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (Causes and Consequences of Income Inequality: A Global Perspective), που τεκμηρίωνε πως η αύξηση των εισοδημάτων του 20% των φτωχότερων πολιτών, ακόμα και κατά 1%, προκαλεί αντίστοιχη ανάπτυξη του ΑΕΠ. Αντίστοιχη όμως αύξηση του 20% των πλουσιότερων πολιτών οδηγεί στην μείωση της ανάπτυξης του ΑΕΠ.
Ερχόμενοι στο σήμερα και κοιτάζοντας την νέα χρονιά, τα πακέτα χρηματοδοτήσεων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Recovery and Resilient Fund – RRF) έχουν ξεκινήσει να εκταμιεύονται. Αποτελούν την τελευταία ίσως ευκαιρία, για μία συμπεριληπτική, «δίκαιη» προσπάθεια βιώσιμης ανάπτυξης, μακριά από τα απαρχαιωμένα και στρεβλά «Reaganomics». Είναι κρίσιμο λοιπόν τα ποσά αυτά να μη γίνουν «νομή» λίγων, μεγάλων εταιριών, αλλά κτήμα όσο το δυνατόν περισσότερων πολιτών.
Ο κ. Χάρης Δούκας είναι Αν. Καθηγητής ΕΜΠ και Γραμματέας τομέα ενέργειας ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής
www.worldenergynews.gr
