Άρθρο της Χρύσας Λιάγγου στην Καθημερινή της Κυριακής
“Όλοι υποστηρίζουν την κοινή αγορά αλλά με 26 διαφορετικές πολιτικές”. Το σχόλιο αυτό του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη από το βήμα της Διάσκεψης του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (COP29), στο Μπακού αποτυπώνει με τον πιο εύστοχο τρόπο τα όσα συμβαίνουν στην ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας . Για δεύτερη φορά σε διάστημα πέντε μηνών οι τιμές ρεύματος εκτοξεύτηκαν αλλά σε ένα μόνο γεωγραφικό κομμάτι της κατά τα άλλα "ενιαίας" ευρωπαϊκής αγοράς , επιβαρύνοντας δυσανάλογα νοικοκυριά και επιχειρήσεις στις χώρες της Νοτιο Ανατολικής Ευρώπης έναντι των άλλων ευρωπαίων.
Για την ελληνική κυβέρνηση, το πρόβλημα είναι καθαρά εξωγενές και απορρέει από δυσλειτουργίες που παρατηρούνται στις διασυνδέσεις των ηλεκτρικών συστημάτων της Νοτιο- Ανατολικής Ευρώπης με την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη. Στο στόχαστρο κυβερνητικών αξιωματούχων και του ίδιου του πρωθυπουργού έχει βρεθεί ο αλγόριθμος που αποφασίζει πόση ενέργεια θα περάσει από τις διασυνδέσεις - “το μαύρο κουτί που κανείς δεν μπορεί να καταλάβει πως λειτουργεί” όπως έχει ειπωθεί χαρακτηριστικά .
Πράγματι οι Διαχειριστές της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης έχουν θέσει σε εφαρμογή έναν νέο αλγόριθμο με το όνομα FBNC που καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο κατανέμονται τα μεγαβάτ μεταξύ των διασυνδέσεων ο οποίος σταματάει στα σύνορα της Ρουμανίας. Τα ηλεκτρικά συστήματα από τη Ρουμανία και κάτω μέχρι και την Ελλάδα ακολουθούν τον παλιό αλγόριθμο με αποτέλεσμα οι Διαχειριστές να μην γνωρίζουν ακριβώς πως κατανέμεται η ενέργεια μέχρι τη Ρουμανία, αν δηλαδή γεμίζουν τα καλώδια ή σταματάνε να δέχονται ενέργεια, κάτι που φαίνεται να συνέβη το καλοκαίρι με την απομόνωση των ηλεκτρικών συστημάτων της Νοτιο Ανατολικής Ευρώπης και να επανήλθε και τώρα.
Εξετάζεται η αποδέσμευση των ΑΠΕ από το ΕΧΕ
Η συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία πρόσθεσε έναν ακόμη παράγοντα καθώς σε περιόδους υψηλής ζήτησης, όπως το καλοκαίρι και το χειμώνα, το σύστημα της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας από εξαγωγικό μετατρέπεται σε εισαγωγικό για να καλύψει το έλλειμμα ενέργειας της Ουκρανίας, συμπαρασύροντας και την διαζευγμένη με τη Βουλγαρία ελληνική αγορά. Η Ελλάδα είναι επίσης από τις λίγες αγορές της Ευρώπης όπου οι τιμές χονδρικής συνδέονται άμεσα με τις τιμές της λιανικής. Στις περισσότερες ευρωπαϊκής αγορές το ποσοστό αυτό περιορίζεται στο 20-40% . Στο μεγαλύτερο ποσοστό δηλαδή δεν περνάνε οι διακυμάνσεις της χονδρεμπορικής αγοράς καθώς οι προμηθευτές των άλλων αγορών αναλαμβάνουν μέρος του ρίσκου προσφέροντας στους πελάτες τους τιμολόγια σταθερής τιμής με ενέργεια που έχουν προαγοράσει.
Το ζήτημα αυτό βρίσκεται σύμφωνα με πληροφορίες υπό διερεύνηση από το ΥΠΕΝ. Το πως δηλαδή θα κατευθύνει την αγορά στα σταθερά τιμολόγια ώστε οι υψηλές τιμές της χονδρεμπορικής να μην μεταφέρονται μέσω των κυμαινόμενων τιμολογίων σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Ένα από τα σενάρια που διερευνώνται με τη συνδρομή μεγάλου εξειδικευμένου ξένου οίκου είναι η αποδέσμευση των ΑΠΕ από το Χρηματιστήριο, έτσι ώστε τα οφέλη από τις χαμηλές τιμές να περνάνε στους καταναλωτές.
Την αποσύνδεση εξάλλου της καθαρής ενέργειας (ΑΠΕ και πυρηνικά) από τις ασταθείς τιμές των ορυκτών καυσίμων συνιστά η Έκθεση Ντράγκι συνολικά για την Ευρώπη για την μείωση του ενεργειακού κόστους και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων που και μετά την ενεργειακή κρίση εξακολουθεί να είναι δύο και τρεις φορές υψηλότερο από το κόστος των ΗΠΑ.
Ένας ακόμα παράγοντας είναι ο ανταγωνισμός εντός των εθνικών αγορών. Το ηλεκτρικό σύστημα της Ελλάδας , βρίσκεται στο άκρο της Νότιο Ανατολικής Ευρώπης με περιορισμένες διασυνδέσεις και ένα μίγμα καυσίμου που στηρίζεται ακόμη και σήμερα σε ποσοστό πάνω από 40% στο φυσικό αέριο. Επιπλέον ο ανταγωνισμός στον τομέα της παραγωγής από συμβατικές μονάδες που καθορίζουν τιμή στις ώρες αιχμής είναι επίσης περιορισμένος, συμμετέχει η ΔΕΗ και τέσσερις ιδιώτες.
Ευνοημένες οι χώρες με μεγάλες διασυνδέσεις
Ο ευρωπαϊκός σχεδιασμός της ενιαίας αγοράς και της ενεργειακής μετάβασης ευνοεί εν τέλει χώρες με μεγάλες διασυνδέσεις μέσω των οποίων μπορεί να ρέει άφθονη ενέργεια και χώρες με ανταγωνιστικό μίγμα καυσίμου, όπως οι χώρες της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης με την πυρηνική ενέργεια ή οι Σκανδιναβικές χώρες με την μεγάλη υδροηλεκτρική δυναμικότητα.
Πρόσφατη ανάλυση της Eurelectric (Ενωση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας ηλεκτρισμού) διαπιστώνει ότι οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας είναι πενταπλάσιες στον ευρωπαϊκό Νότο σε σχέση με τις Σκανδιναβικές χώρες και σχεδόν διπλάσιες σε σχέση με την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη. Σύμφωνα με την ανάλυση της Eurelectric, το καλοκαίρι του 2024 οι τιμές στις Σκανδιναβικές χώρες διαμορφώθηκαν κατά μέσο όρο στα 20 ευρώ/MWh, στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη μεταξύ 60-80 ευρώ/MWh και στη Νότια και Ανατολική Ευρώπη πάνω από 100 ευρώ/MWh. Διασυνδέσεις, μίγμα καυσίμου και ανταγωνισμός είναι οι βασικοί παράγοντες διαμόρφωσης των τιμών στις χονδρεμπορικές αγορές της Ευρώπης, στους οποίους υστερεί η Ελλάδα και η ευρύτερη περιοχή.
www.worldenergynews.gr
