Γ. Ν. Τζογόπουλος: Η ιταλική ενεργειακή στρατηγική, ο αγωγός EastMed και η Ελλάδα

Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία οδηγεί κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, που εισάγουν διάφορες μορφές ενέργειας από τη Ρωσία, να εξετάζουν εναλλακτικές. Μία από αυτές είναι η Ιταλία. Συγκεκριμένα, η Ιταλία επεξεργάζεται οδικό χάρτη, ώστε να αντικαταστήσει σταδιακά τμήμα του φυσικού αερίου το οποίο αγοράζει από τη Ρωσία και που αποτέλεσε το 42% των συνολικών εισαγωγών της το 2021. Ηδη την εβδομάδα που πέρασε, η ιταλική Βουλή κάλεσε την κυβέρνηση του Μάριο Ντράγκι να εργαστεί για την ενδεχόμενη κατασκευή του αγωγού EastMed και να υποστηρίξει ενεργά το έργο. Αν ο EastMed υλοποιηθεί, αναφέρει το κείμενο της ιταλικής Βουλής, «τα οφέλη θα είναι πολλαπλά», καθώς, μεταξύ άλλων, θα ενισχυθεί η παρουσία της χώρας στη Μεσόγειο και η ενεργειακή της θέση σε περίπτωση νέων περιφερειακών κρίσεων.

Η ιταλική συμμετοχή στον αγωγό EastMed είναι απαραίτητη, ώστε το φυσικό αέριο από τη λεκάνη της Λεβαντίνης να μεταφέρεται από τη Δυτική Ελλάδα στα ανατολικά του Οτράντο και στη συνέχεια σε άλλες περιοχές της Ευρώπης. Ωστόσο, παρόλο που αρχικά η Ιταλία είχε εκφράσει ενδιαφέρον να συνεργαστεί με την Ελλάδα, το Ισραήλ και την Κύπρο, μετρίασε τον ενθουσιασμό της, ιδίως μετά το 2019. Γι’ αυτό, άλλωστε, δεν ήταν παρούσα στην τελετή του Ιανουαρίου του 2020 στην Αθήνα, όταν υπεγράφη το σχετικό μνημόνιο για τον EastMed. Λίγες ημέρες μετά, ο υπουργός Εξωτερικών Λουίτζι ντι Μάιο εξέφραζε δημοσίως επιφυλάξεις λόγω του υψηλού κόστους του εν λόγω αγωγού, ίσως λαμβάνοντας υπόψη και κάποιες αντιδράσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων. Ο τότε πρωθυπουργός Τζιουζέπε Κόντε, επίσης, εμφανιζόταν αρνητικός. Παρ’ όλα αυτά, άλλοι πολιτικοί, όπως ο ηγέτης της Λέγκας, Ματέο Σαλβίνι, παραμένουν υποστηρικτές του EastMed. Ο σημερινός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι δεν έχει ακόμη τοποθετηθεί.

Εκτός από τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό για τα ενεργειακά αποθέματα της Ανατολικής Μεσογείου, η Ιταλία αντιμετωπίζει την τρέχουσα ουκρανική κρίση, προσεγγίζοντας άλλες χώρες όπως το Κατάρ και η Αλγερία. O Λουίτζι ντι Μάιο μαζί με τον επικεφαλής του ενεργειακού κολοσσού ΕΝΙ επισκέφθηκαν πριν από λίγες εβδομάδες το Κατάρ, ώστε να αυξηθούν οι ιταλικές εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου από εκεί. Ακόμη πιο σημαντική ήταν η επίσκεψη, πριν από λίγες ημέρες, του Μάριο Ντράγκι στην Αλγερία, που κάλυψε πέρυσι το 31% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της Ιταλίας. Σύμφωνα με την επιτευχθείσα συμφωνία, η Ιταλία θα αγοράσει άμεσα τρία δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα επιπρόσθετου αλγερινού φυσικού αερίου μέσω του υφιστάμενου συστήματος αγωγών. Η ποσότητα αναμένεται να αυξηθεί το 2023. Πρέπει, βέβαια, να σημειωθεί πως η Αλγερία είναι ο πιο σημαντικός εταίρος της Ρωσίας στη βόρεια Αφρική –και σε στρατιωτικό επίπεδο–, ενώ έχει αποφύγει να καταδικάσει τη ρωσική εισβολή σε καίριες ψηφοφορίες στα Ηνωμένα Εθνη. Ενα ερώτημα που τίθεται είναι αν η Αλγερία χρησιμοποιήσει τα ιταλικά χρήματα για να αγοράσει ακόμη περισσότερα ρωσικά οπλικά συστήματα. Ισως αυτός είναι ο λόγος που ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν βρέθηκε προσφάτως στο Αλγέρι.

Η Αθήνα πρέπει να εκμεταλλευθεί τη συζήτηση στην ιταλική Βουλή, προσπαθώντας να επηρεάσει τον πρωθυπουργό Μάριο Ντράγκι υπέρ του EastMed.

Επίσης, η ιταλική κυβέρνηση προσβλέπει σε στενότερη ενεργειακή συνεργασία με την Αίγυπτο, παρόλο που οι πολιτικές σχέσεις των δύο χωρών έχουν επιβαρυνθεί λόγω της δυσκολίας διαλεύκανσης της δολοφονίας του Ιταλού φοιτητή Τζούλιο Ρετζένι στο Κάιρο, το 2016. H ENI υπέγραψε μέσα στην εβδομάδα συμφωνία για εισαγωγή τριών δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων αιγυπτιακού υγροποιημένου φυσικού αερίου, εξέλιξη με την οποία διαφωνεί το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Ιταλίας, και ο αρχηγός του Ενρίκο Λέτα, για λόγους ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πέρα από το ευαίσθητο πολιτικό σκέλος των ιταλοαιγυπτιακών σχέσεων, η Ιταλία προσπαθεί να συμβάλει, στο μέτρο του δυνατού, στη σταθεροποίηση της κατάστασης στη Λιβύη, ώστε να αυξήσει και από εκεί τις εισαγωγές της, να επενδύσει περισσότερο σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να αξιοποιήσει τις 13 αποθήκες φυσικού αερίου που διαθέτει.

Βλέποντας τον οδικό χάρτη της Ιταλίας, η Ελλάδα αξίζει ενδεχομένως να αντλήσει ορισμένες ιδέες για την επόμενη ημέρα. Η ελληνοϊταλική ενεργειακή συνεργασία ήδη αναπτύσσεται αρμονικά λόγω της λειτουργίας του αγωγού TAP μέσω του οποίου η Ευρώπη προμηθεύεται φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν. Υπάρχει, ωστόσο, περιθώριο για περισσότερα. Το ιταλικό μοντέλο αποθήκευσης είναι χρήσιμο όχι μόνο για πιθανή κάλυψη έκτακτης ελληνικής ανάγκης στο εγγύς μέλλον, αλλά ως τρόπος επίτευξης ενεργειακής ασφάλειας μακροπρόθεσμα. Τέλος, η Ελλάδα μπορεί να διερευνήσει καλύτερο συντονισμό με την Ιταλία σε θέματα Αιγύπτου και Λιβύης, καθώς η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει ήδη προτείνει την ιδέα ενός πολυμερούς διαλόγου για το μέλλον της Ανατολικής Μεσογείου. Πάνω από όλα, χρειάζεται να εκμεταλλευθεί την πρόσφατη συζήτηση στην ιταλική Βουλή, προσπαθώντας να επηρεάσει τον πρωθυπουργό Μάριο Ντράγκι υπέρ του EastMed.

• Ο δρ Γιώργος Ν. Τζογόπουλος είναι senior fellow στο ΕΛΙΑΜΕΠ και στο Begin Sadat Centre του Ισραήλ. Την τρέχουσα περίοδο είναι λέκτορας Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Luiss της Ρώμης.

Πηγή:www.kathimerini.gr
www.worldenergynews.gr