Οι τοπικές αντιδράσεις συνιστούν μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις στην ανάπτυξη των ΑΠΕ. Προφανώς, είναι αναγκαίο να δίνεται έμφαση στο επενδυτικό σκέλος και οι χώρες να διασφαλίζουν ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο.
Θεμελιώδη στοιχεία του είναι οι διαφανείς και ανταγωνιστικοί όροι που διέπουν τα σχήματα στήριξης, το σαφές χρονοδιάγραμμα για τη μετεξέλιξη και κατάργησή τους, οι απλοποιημένες και συντμημένες αδειοδοτικές διαδικασίες, και τα επαρκή εργαλεία για την πλήρη συμμετοχή των ΑΠΕ σε εύρυθμες ενεργειακές αγορές.
Επιπρόσθετα, κομβικής σημασίας είναι η ύπαρξη ρυθμιστικών πλαισίων για την αποτελεσματική ανάπτυξη των ηλεκτρικών δικτύων, της αποθήκευσης και της ευελιξίας.
Πέρα από την επενδυτική ορατότητα και τον συγκροτημένο εθνικό σχεδιασμό, απολύτως κρίσιμη για την έκβαση της ενεργειακής μετάβασης είναι η τοπική συναίνεση και συμμετοχή.
Μια αντίφαση που προκαλεί ανησυχία είναι ότι ενώ οι περιβαλλοντικοί στόχοι αναθεωρούνται συνεχώς σε πιο φιλόδοξα επίπεδα (π.χ. στόχος για 60% μείωση εκπομπών CO2 έως το 2030 έναντι προηγούμενων επιπέδων 40% και 50-55%), τα αρνητικά δημοσιεύματα για τις ΑΠΕ πυκνώνουν σε αρκετές χώρες.
Οι προβληματισμοί ποικίλουν. Αφορούν ένα φάσμα παραμέτρων, από την εκτίναξη του ενεργειακού κόστους έως τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως η πρόκληση πλημμυρών από ανεμογεννήτριες, και η δίκαιη μετάβαση των περιοχών που βασίζονται στον άνθρακα.
Παράλληλα, διογκώνεται η ανησυχία για τη διαχείριση των ελλειμμάτων στους λογαριασμούς ΑΠΕ, τα οποία κλιμακώνονται ως παρενέργεια του Covid-19.
Σημαντικές επενδύσεις
H επιστημονική τεκμηρίωση και η συνθετική θεώρηση είναι αναγκαία όχι μόνο στην κατάρτιση των εθνικών σχεδίων, αλλά και στον δημόσιο διάλογο.
Θα πρέπει να αναδειχθεί με εύληπτο τρόπο η αναγκαιότητα της ενεργειακής μετάβασης, απαντώντας ξεκάθαρα γιατί είναι μη ρεαλιστικές ή μη βέλτιστες, άλλες επιλογές.
Η τεχνική ανάλυση, και κυρίως η ανάδειξη των συμπερασμάτων της με απλό και κατανοητό τρόπο, μπορεί να φωτίσει πτυχές των ζητημάτων, να αμβλύνει ανησυχίες και να αναδείξει βελτιωτικές λύσεις.
Θεμελιώδης παράμετρος είναι η αλήθεια.
Οι επενδύσεις που θα απαιτούνται ετησίως και εφεξής, για την ενεργειακή μετάβαση, υπερβαίνουν τα 300 δις € πανευρωπαϊκά, και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αν συγκριθούν με σενάρια μη δράσης, είναι η πλέον οικονομικότερη επιλογή.
Θεωρείται δε, η μόνη συμβατή εξέλιξη με τη βιωσιμότητα του πλανήτη μας. Πρόκειται για μια διάσταση που η πανδημία του κορωνοϊού κατέστησε σαφή. Η χρηματοδότησή των επενδύσεων αυτών, σε σημαντικό βαθμό θα προέλθει από τους Ευρωπαίους φορολογούμενους μέσω ποικίλων χρεώσεων ή μηχανισμών, συχνά σύνθετων και δυσνόητων. Ωστόσο, θα συνδεθεί με προοπτικές ανάπτυξης νέων τομέων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας σε νέα αντικείμενα, που ίσως είναι ανέφικτο να περιγράψουμε σήμερα με ακρίβεια. Παρά τις αβεβαιότητες, τα οφέλη αναμένεται να υπερβούν τα κόστη, συνολικά, για ένα ευρύτατο φάσμα σεναρίων.
Oι ΑΠΕ και οι πολίτες
Πώς όμως μπορεί να ενισχυθεί η συμμετοχή των πολιτών στην ανάπτυξη των ΑΠΕ; Οι ενεργειακές κοινότητες αποτελούν μια ισχυρή προοπτική, με μικτά αποτελέσματα, προς το παρόν, σε επιμέρους χώρες, και πλήθος ζητημάτων που πρέπει να αποσαφηνιστουν σε εθνικό επίπεδο, στη βάση του νέου κοινοτικού πλαισίου.
Ενα θετικό παράδειγμα που θα μπορούσε να αποτελέσει υπόδειγμα έρχεται από την Ολλανδία.
Πριν λίγες ημέρες, η Vattenfall ανέλαβε το repowering, δηλαδή τη ριζική ανακαίνιση ή ανανέωση εξοπλισμού, ενός αιολικού πάρκου, ισχύος 38 MW, που συμπλήρωσε τον 20ετή κύκλο του.
Η διαδικασία θα ολοκληρωθεί στις αρχές του 2021 και θα περιλαμβάνει 10 ανεμογεννήτριες, εκ των οποίων οι 2 θα ανήκουν στην τοπική κοινότητα, ειδικότερα σε έναν ενεργειακό συνεταιρισμό.
Η ανάπτυξη και λειτουργία αιολικών πάρκων με τοπική συμμετοχή (local ownership) είναι ένα μοντέλο που προωθείται στην Ευρώπη με σημαντική τοπική αποδοχή.
Είναι αξιοσημείωτο ότι στους κατοίκους δόθηκε η δυνατότητα να επιλέξουν τη θέση των ανεμογεννητριών, ενώ κατασκευαστική εταιρεία της περιοχής θα αναλάβει τα έργα πεδίου. Ειδικότερα, ο δήμος του Almere διενήργησε μια διαδικτυακή έρευνα σε 15000 δημότες, σχετικά με τη θέση των ανεμογεννητριών, παρουσιάζοντας 4 εναλλακτικές. Το εγχείρημα είχε εξαιρετικά θετική απήχηση και θα μπορούσε να αποτελέσει υπόδειγμα για την Ευρώπη, πέρα από την άρση στρεβλώσεων που αναδείχθηκαν στην ανάπτυξη των ενεργειακών κοινοτήτων, σε κάποιες περιπτώσεις.
Κομβικό το θεσμικό πλαίσιο του repowering
Το repowering καθίσταται επίκαιρο και στην Ελλάδα. Εντός του 2019, ολοκληρώθηκε η ριζική ανακαίνιση των επτά πρώτων αιολικών πάρκων, που είχαν αναπτυχθεί από τη ΔΕΗ, επιτυγχάνοντας σημαντική μείωση του πλήθους των ανεμογεννητριών.
Ειδικότερα, οι 62 παλαιές ανεμογεννήτριες, που είχαν εγκατασταθεί μεταξύ των τελών της δεκαετίας του 1980 και των αρχών της δεκαετίας του 1990, αντικαθίστανται από 22 νέες ανεμογεννήτριες, αισθητά πιο αποδοτικές.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι η ανακύκλωση των ανεμογεννητριών κυμαίνεται στο 85-90%, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΕΤΑΕΝ, και διέπεται από συγκεκριμένες διαδικασίες και τεχνικές. Ιδιαίτερη πρόκληση αποτελούν τα πτερύγια που είναι κατασκευασμένα από σύνθετα υλικά, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται στα σκάφη.
Ένα συνηθισμένο παράδειγμα στην Ελλάδα, είναι η παραλαβή τους από την όποια διαπιστευμένη εταιρεία διαχείρισης, η κοπή τους σε ειδικά αδειοδοτημένα εργοστάσια και η ενεργειακή αξιοποίηση των υλικών σύμφωνα με τη νομοθεσία (π.χ. στην τσιμεντοβιομηχανία).
Στην Ελλάδα, μέσω Υπουργικών Αποφάσεων, καθορίστηκαν προϋποθέσεις και τιμές αναφοράς για αιολικούς και μικρούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς, και είναι σημαντικό να διευθετηθούν οι όποιες εκκρεμότητες.
Παράλληλα, το repowering μπορεί να αποτελέσει μια εξαιρετική ευκαιρία για ενεργό συμμετοχή των πολιτών.
Όπως ανέδειξε η περίπτωση του Almere στην Ολλανδία, μέσα από χωροταξικές επιλογές αλλά και σχήματα ιδιοκτησίας (local ownership), απορρέουν απτά οφέλη για τους πολίτες και εδραιωνονται δημοκρατικές διεργασίες, που είναι τόσο πολύτιμες για την Ευρώπη του αύριο.
N. Καρακατσάνη (ΡΑΕ)
www.worldenergynews.gr
