Ανάμεσα στα κρίσιμα θέματα που σχεδόν μονοπωλούν την ατζέντα των υποψηφίων για τις ευρωεκλογές, πέρα των οικονομικών δεικτών, του Brexit, του αυξανόμενου λαϊκισμού και ευρωσκεπτικισμού, ξεχωρίζει η κλιματική αλλαγή.
Δεν αποτελεί απλώς την τρίτη κατά σειρά προτεραιότητας ανησυχία των ευρωπαίων πολιτών (μετά το μεταναστευτικό/προσφυγικό και την οικονομία), σύμφωνα με το πιο πρόσφατο ευρωβαρόμετρο (Απρίλιος 2019). Μέσω των κινημάτων που γεννήθηκαν στο Λονδίνο και έγιναν διεθνή, η κλιματική αλλαγή απασχολεί πλέον συστηματικά την ειδησεογραφία, ενώ κερδίζει έδαφος και χρόνο στα σποτ των ευρωπαϊκών κομμάτων στην τηλεόραση και στα social media.
Παρότι οι τελικές υποψηφιότητες, βάσει της προβλεπόμενης διαδικασίας, και επομένως η σύνθεση, Προεδρία και κατεύθυνση της νέας Κομισιόν δεν είναι a priori γνωστές, οι εκπρόσωποι των επικρατέστερων συνδυασμών, Manfred Weber του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (EPP/ΕΛΚ) και Frans Timmermans του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος (PES/S&D), αμφότεροι θεωρούν την κλιματική πολιτική ως βασική προτεραιότητα της νέας Επιτροπής.
Ο Weber, σε αντιδιαστολή με στελέχη του ΕΛΚ που έχουν κατά καιρούς σχολιάσει το ζήτημα με τρόπο που θυμίζει τοποθετήσεις στελεχών της κυβέρνησης Trump, στο πιο πρόσφατο debate παραδέχθηκε ότι «μόνο λίγοι ακροδεξιοί αμφισβητούν ακόμη την ανάγκη για κλιματική δράση». Χαμήλωσε όμως τις προσδοκίες τονίζοντας ότι το πρόβλημα δε θα το λύσει μόνη της η Ευρώπη. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι προ μηνών η κλιματική αλλαγή δεν αποτελούσε προτεραιότητα στην ατζέντα του ΕΛΚ ενώ, όπως δηλώνει σε κάθε ευκαιρία και τόνο ο Timmermans, το ίδιο το κόμμα θεωρείται «δεινόσαυρος» όσον αφορά στα ζητήματα του κλίματος και των απαιτούμενων πολιτικών προς μία νέα, κλιματικά ουδέτερη και κλιματικά ανθεκτική Ευρώπη.
Ο Timmermans από την άλλη, στο ίδιο ερώτημα φάνηκε να θεωρεί αλληλένδετες τη θέση του Προέδρου της Κομισιόν με την ευθύνη για την κλιματική δράση. Έχει άλλωστε παίξει καταλυτικό ρόλο στη θέσπιση ευρωπαϊκής νομοθεσίας επί περιβαλλοντικών ζητημάτων, όπως η πρόσφατη απόφαση του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου να καταργηθούν τα πλαστικά καλαμάκια μίας χρήσης. Ο Timmermans δε φοβήθηκε προσφάτως να πάρει ξεκάθαρη θέση για το πολύ δύσκολο θέμα του ελέγχου των εκπομπών της αεροπορικής βιομηχανίας (προτεραιότητα μέχρι πρότινος μόνο των Πρασίνων, εκπροσωπούμενων από τους Ska Keller, Bas Eickhout και Oriol Junqueras), κάνοντας παράλληλα λόγο για αξιοποίηση της ευρωπαϊκής κλίμακας για την φορολόγηση των μεγάλων επιχειρήσεων που υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα.
Βεβαίως, η κλιματική αλλαγή αποτελεί και πεδίο στρατηγικών κινήσεων εύρεσης συμμάχων για την Προεδρία.
Για παράδειγμα, η πρόσφατη θέση της προεκλογικής εκστρατείας του Weber αφορά στην αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων νομικών μέσων για την κατάργηση του εν εξελίξει αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2.
Ο αγωγός αυτός φιλοδοξεί να αποτελέσει τον νότιο διάδρομο προμήθειας της Ευρώπης με φυσικό αέριο από την Ρωσία. Μία τέτοια θέση, πέραν της συνάφειας με εύρος σχετικών ζητημάτων (ασφάλεια εφοδιασμού, ρόλος φυσικού αερίου σε μία οικονομία χαμηλών εκπομπών), έχει έντονα πολιτικό και εκλογικό χαρακτήρα. Η επικείμενη διασύνδεση θεωρείται σήμερα ανεπιθύμητη, τόσο από την Κομισιόν όσο και από το σύνολο των περιβαλλοντικών ΜΚΟ. Ακόμη σημαντικότερα, ο αγωγός της ρωσικής Gazprom βρίσκει απέναντί του, πλην της γερμανικής κυβέρνησης, πλήθος Κρατών-Μελών, γεγονός που μπορεί να εξασφαλίσει στον Weber δυνατές συμμαχίες στον αγώνα για υποστήριξη εντός του κοινοβουλίου και, γιατί όχι, να καταστήσει την ενέργεια καταλύτη για τη σύνθεση της νέας Κομισιόν και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ίσως χρειαστεί και ο Timmermans να αναζητήσει τέτοιες κινήσεις στρατηγικής, στην προσπάθειά του να δημιουργήσει πλειοψηφίες στο νέο Ευρωκοινοβούλιο.
Αυτές οι ευρωεκλογές θα κρίνουν την πολιτική για την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον. Άλλωστε, ο ηγετικός ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην παγκόσμια συμμαχία για το κλίμα απαιτεί ουσιαστική δέσμευση στο υψηλότερο επίπεδο.
Μένει λοιπόν να δούμε αν, όπως ισχυρίζονται οι Πράσινοι, η πολιτική θέληση είναι ανεπαρκής (σε αντίθεση με την πληθώρα των διαθέσιμων λύσεων του προβλήματος).
Ή αν οι θεσμικές εκλογικές διεργασίες και οι πολιτικοί σχεδιασμοί καθορίσουν εν τέλει την ενεργειακή και κλιματική δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης περισσότερο, από ό,τι οι ίδιες οι προεκλογικές θέσεις των υποψηφίων για την Προεδρία της Κομισιόν.
Ο Χάρης Δούκας είναι Αν. Καθηγητής ΕΜΠ
Δεν αποτελεί απλώς την τρίτη κατά σειρά προτεραιότητας ανησυχία των ευρωπαίων πολιτών (μετά το μεταναστευτικό/προσφυγικό και την οικονομία), σύμφωνα με το πιο πρόσφατο ευρωβαρόμετρο (Απρίλιος 2019). Μέσω των κινημάτων που γεννήθηκαν στο Λονδίνο και έγιναν διεθνή, η κλιματική αλλαγή απασχολεί πλέον συστηματικά την ειδησεογραφία, ενώ κερδίζει έδαφος και χρόνο στα σποτ των ευρωπαϊκών κομμάτων στην τηλεόραση και στα social media.
Παρότι οι τελικές υποψηφιότητες, βάσει της προβλεπόμενης διαδικασίας, και επομένως η σύνθεση, Προεδρία και κατεύθυνση της νέας Κομισιόν δεν είναι a priori γνωστές, οι εκπρόσωποι των επικρατέστερων συνδυασμών, Manfred Weber του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (EPP/ΕΛΚ) και Frans Timmermans του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος (PES/S&D), αμφότεροι θεωρούν την κλιματική πολιτική ως βασική προτεραιότητα της νέας Επιτροπής.
Ο Weber, σε αντιδιαστολή με στελέχη του ΕΛΚ που έχουν κατά καιρούς σχολιάσει το ζήτημα με τρόπο που θυμίζει τοποθετήσεις στελεχών της κυβέρνησης Trump, στο πιο πρόσφατο debate παραδέχθηκε ότι «μόνο λίγοι ακροδεξιοί αμφισβητούν ακόμη την ανάγκη για κλιματική δράση». Χαμήλωσε όμως τις προσδοκίες τονίζοντας ότι το πρόβλημα δε θα το λύσει μόνη της η Ευρώπη. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι προ μηνών η κλιματική αλλαγή δεν αποτελούσε προτεραιότητα στην ατζέντα του ΕΛΚ ενώ, όπως δηλώνει σε κάθε ευκαιρία και τόνο ο Timmermans, το ίδιο το κόμμα θεωρείται «δεινόσαυρος» όσον αφορά στα ζητήματα του κλίματος και των απαιτούμενων πολιτικών προς μία νέα, κλιματικά ουδέτερη και κλιματικά ανθεκτική Ευρώπη.
Ο Timmermans από την άλλη, στο ίδιο ερώτημα φάνηκε να θεωρεί αλληλένδετες τη θέση του Προέδρου της Κομισιόν με την ευθύνη για την κλιματική δράση. Έχει άλλωστε παίξει καταλυτικό ρόλο στη θέσπιση ευρωπαϊκής νομοθεσίας επί περιβαλλοντικών ζητημάτων, όπως η πρόσφατη απόφαση του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου να καταργηθούν τα πλαστικά καλαμάκια μίας χρήσης. Ο Timmermans δε φοβήθηκε προσφάτως να πάρει ξεκάθαρη θέση για το πολύ δύσκολο θέμα του ελέγχου των εκπομπών της αεροπορικής βιομηχανίας (προτεραιότητα μέχρι πρότινος μόνο των Πρασίνων, εκπροσωπούμενων από τους Ska Keller, Bas Eickhout και Oriol Junqueras), κάνοντας παράλληλα λόγο για αξιοποίηση της ευρωπαϊκής κλίμακας για την φορολόγηση των μεγάλων επιχειρήσεων που υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα.
Βεβαίως, η κλιματική αλλαγή αποτελεί και πεδίο στρατηγικών κινήσεων εύρεσης συμμάχων για την Προεδρία.
Για παράδειγμα, η πρόσφατη θέση της προεκλογικής εκστρατείας του Weber αφορά στην αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων νομικών μέσων για την κατάργηση του εν εξελίξει αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2.
Ο αγωγός αυτός φιλοδοξεί να αποτελέσει τον νότιο διάδρομο προμήθειας της Ευρώπης με φυσικό αέριο από την Ρωσία. Μία τέτοια θέση, πέραν της συνάφειας με εύρος σχετικών ζητημάτων (ασφάλεια εφοδιασμού, ρόλος φυσικού αερίου σε μία οικονομία χαμηλών εκπομπών), έχει έντονα πολιτικό και εκλογικό χαρακτήρα. Η επικείμενη διασύνδεση θεωρείται σήμερα ανεπιθύμητη, τόσο από την Κομισιόν όσο και από το σύνολο των περιβαλλοντικών ΜΚΟ. Ακόμη σημαντικότερα, ο αγωγός της ρωσικής Gazprom βρίσκει απέναντί του, πλην της γερμανικής κυβέρνησης, πλήθος Κρατών-Μελών, γεγονός που μπορεί να εξασφαλίσει στον Weber δυνατές συμμαχίες στον αγώνα για υποστήριξη εντός του κοινοβουλίου και, γιατί όχι, να καταστήσει την ενέργεια καταλύτη για τη σύνθεση της νέας Κομισιόν και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ίσως χρειαστεί και ο Timmermans να αναζητήσει τέτοιες κινήσεις στρατηγικής, στην προσπάθειά του να δημιουργήσει πλειοψηφίες στο νέο Ευρωκοινοβούλιο.
Αυτές οι ευρωεκλογές θα κρίνουν την πολιτική για την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον. Άλλωστε, ο ηγετικός ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην παγκόσμια συμμαχία για το κλίμα απαιτεί ουσιαστική δέσμευση στο υψηλότερο επίπεδο.
Μένει λοιπόν να δούμε αν, όπως ισχυρίζονται οι Πράσινοι, η πολιτική θέληση είναι ανεπαρκής (σε αντίθεση με την πληθώρα των διαθέσιμων λύσεων του προβλήματος).
Ή αν οι θεσμικές εκλογικές διεργασίες και οι πολιτικοί σχεδιασμοί καθορίσουν εν τέλει την ενεργειακή και κλιματική δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης περισσότερο, από ό,τι οι ίδιες οι προεκλογικές θέσεις των υποψηφίων για την Προεδρία της Κομισιόν.
Ο Χάρης Δούκας είναι Αν. Καθηγητής ΕΜΠ
www.worldenergynews.gr
