Η βιομηχανία υδροηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης μπορεί να παίξει έναν καλό ρόλο ενόψει της κλιματικής αλλαγής παρά έλλειψη υποστήριξη από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, που αφήνουν στην άκρη έναν βασικό ενεργειακό τομέα χαμηλών εκπομπών άνθρακα, όπως τονίζει η Euraktiv.
Τον Μάιο του 1938, κάποιος Hermann Göring ξεκίνησε την κατασκευή αυτού που θα γινόταν ένα από τα εθνικά σύμβολα της Αυστρίας, το φράγμα Kaprun και θα κατάφερνε να συλλέξει για την Αυστρία τη φαινομενικά άπειρη ενέργεια που ρέει μέσα από τις Άλπεις.
Λίγοι ενδιαφέρονται να θυμούνται ότι ήταν οι Ναζί που έκαναν περίπου το ένα τρίτο της δουλειάς στο Kaprun – ένα φράγμα που γρήγορα έγινε σύμβολο της μηχανικής εφευρετικότητας και μιας αναγεννημένης Αυστρίας.
Ζοφερό μέλλον
Χωρίς την ολοκλήρωσή του το 1955, η χώρα θα είχε δυσκολευτεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες μιας νέας ενεργοβόρου εκβιομηχάνισης.
Μπορεί να μην έχουν όλα τα ευρωπαϊκά φράγματα υδροηλεκτρικής ενέργειας ένα παρελθόν, συνδεδεμένο με τους Ναζί, αλλά έχουν όλα τους ένα ζοφερό μέλλον.
Ενώ οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα ήθελαν μια επαναβιομηχάνιση παρόμοια με της δεκαετίας του 1960, η υδροηλεκτρική ενέργεια δεν είναι πλέον σε θέση να υποστηρίξει αυτήν την ώθηση, γιατί παρά το γεγονός ότι είναι ζωτικής σημασίας για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια της ΕΕ, η βιομηχανία υδροηλεκτρικής ενέργειας παραπαίει καθώς το κόστος αυξάνεται και η πολιτική όρεξη για υποστήριξη της τεχνολογίας είναι σπάνια.
Όταν κατασκευάστηκε η πρώτη υδροηλεκτρική εγκατάσταση στη Γαλλία στις αρχές του 1800, λίγοι θα φαντάζονταν πού θα ανθούσε σήμερα η υδροηλεκτρική ενέργεια: η Ασία, η Αφρική και η Νότια Αμερική ξεπέρασαν γρήγορα τους πρώην πρωτοπόρους στην Ευρώπη.
Οι αγωγοί για νέα φράγματα υδροηλεκτρικής ενέργειας στη γηραιά ήπειρο είναι ασήμαντοι: Από τα 17,6 GW παραδοσιακής ισχύος που έχει προγραμματιστεί μέχρι το 2037, το 40% βρίσκεται στην Ανατολική Ευρώπη – συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας, σύμφωνα με έκθεση του 2023 από τον Διεθνή Οργανισμό Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (IRENA).
Η τρέχουσα αντλούμενη υδροηλεκτρική ισχύς – οι πιο διαδεδομένες «πράσινες» μπαταρίες στον κόσμο που είναι ικανές να αποθηκεύουν ενέργεια σε περιόδους αφθονίας και να απελευθερώνουν σε στιγμές ανάγκης – βρίσκεται στα 28 GW.
Πλούσιες χώρες όπως η Αυστρία και η Ελβετία πρωτοστατούν στον διπλασιασμό της υδροηλεκτρικής μέχρι το 2037.
Οι υποστηρικτές της υδροηλεκτρικής ενέργειας λένε ότι οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης με αντλία θα είναι βασικός μοχλός ευελιξίας σε ένα φιλικό προς το κλίμα δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι επικριτές ανησυχούν ότι ανεκτίμητοι φυσικοί βιότοποι θα καταστραφούν με μπουλντόζες στο όνομα της ανέγερσης πανύψηλων κυψελών τσιμέντου.
Τα μικρότερα, αν και όχι τόσο επιβλητικά, μπορούν να αποτελέσουν ένα σχεδόν ανυπέρβλητο εμπόδιο στη μετανάστευση των ψαριών. Και τα προβλήματα δεν τελειώνουν εκεί.
Στην πράξη, το ίδιο το φαινόμενο του οποίου η υδροηλεκτρική ενέργεια θα έπρεπε να βοηθήσει να αποτραπεί μπορεί να σημάνει τον χαμό της.
Η κλιματική αλλαγή και η άνοδος των ακραίων καιρικών φαινομένων, ιδίως οι ξηρασίες, ευθύνονται για το κακό ξεκίνημα της ευρωπαϊκή υδροηλεκτρικής ενέργειας σε αυτή τη δεκαετία.
Η ενεργειακή κρίση του 2022 επιδεινώθηκε από μια καλοκαιρινή ξηρασία που επηρέασε τον Ρώσο Vladimir Putin – περιορίζοντας την ικανότητα παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ ακριβώς όταν το Κρεμλίνο χρησιμοποιούσε τις άφθονες προμήθειες φυσικού αερίου για να εκβιάσει την Ευρώπη.
Η φετινή χρονιά ήταν στην καλύτερη περίπτωση μέτρια, καθώς η υδροηλεκτρική ενέργεια συνεχίζει να υστερεί σε σχέση με τα ιστορικά επίπεδα πριν από την πανδημία.
Τα φράγματα έχουν επίσης εξλειχθεί για άλλη μια φορά σε στρατιωτικά αδύναμα σημεία.
Η καταστροφή του φράγματος Kakhovka, πιθανότατα από τη Ρωσία, σκότωσε τουλάχιστον 50, τραυμάτισε εκατοντάδες και έριξε τα φώτα της δημοσιότητας στο γεγονός ότι η στρατιωτική σύγκρουση τείνει να επικεντρώνεται γύρω από κεντρικά οργανωμένες δομές όπως τα φράγματα.
Ένα σαφές μειονέκτημα σε σύγκριση με τις αποκεντρωμένες «νέες» ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια.
Τα δεινά της υδροηλεκτρικής ενέργειας δεν τελειώνουν εδώ.
Η μακροπρόθεσμη προοπτική της υδροηλεκτρικής ενέργειας των Άλπεων, όπου παράγεται μεγάλο μέρος της ηλεκτρικής ενέργειας της Κεντρικής Ευρώπης, δεν είναι καθόλου ρόδινη.
Η ικανότητά του να παράγει ηλεκτρική ενέργεια είναι άμεσα συνδεδεμένη με το νερό – ένας πόρος που υφίσταται σημαντικές αλλαγές καθώς γίνεται πιο σπάνιος σε ορισμένα μέρη και λιγότερο άμεσα διαθέσιμος εν μέσω της ταχείας τήξης των παγετώνων.
Βραχυπρόθεσμα, οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι παγετώνες που λιώνουν θα δουν τα φράγματα να ξεχειλίζουν – κάτι που απαιτεί δαπανηρή επέκταση των δομών – προτού τελικά μειωθούν οι όγκοι του λιωμένου νερού, μειώνοντας τις ροές των ποταμών και την πιθανή ικανότητα αποθήκευσης.
Λίγοι όμως τολμούν να κάνουν προβλέψεις πέρα από το 2100, όταν όλοι οι παγετώνες της Ευρώπης θα έχουν ουσιαστικά εξαφανιστεί.
Σπάνιο το νερό
Ένα πράγμα είναι σίγουρο: το νερό γενικά αναμένεται να γίνει πιο σπάνιο στις περιοχές των Άλπεων ως άμεση συνέπεια της τήξης των παγετώνων.
Τα μεγάλα φράγματα υδροηλεκτρικής ενέργειας, ενώ διαδραματίζουν ρόλο στη ρύθμιση της ροής του νερού στα κατάντη ποτάμια, θα μπορούσαν επίσης να γίνουν μέρος του προβλήματος, καθώς οι ανοιχτοί ταμιευτήρες είναι επιρρεπείς στην εξάτμιση.
Μέρος της ευθύνης για την τρέχουσα κατάσταση εναπόκειται στην πολιτική πραγματικότητα.
Τα πράσινα κόμματα της Ευρώπης επιλέγουν ανεμογεννήτριες και ηλιακούς συλλέκτες αντί για υδροηλεκτρική ενέργεια, δεδομένου του φόρου στα αλπικά περιβάλλοντα.
Η κατασκευή «τεράτων» από τσιμέντο στις Άλπεις μιλά για τα ένστικτα της δεξιάς – σκεφτείτε απλώς τους Ναζί και την έκφραση της άριας ζωτικότητας τους μέσω του φράγματος Kaprun της Αυστρίας.
Ωστόσο, τα σύγχρονα δεξιά κόμματα τείνουν να προτιμούν τα πυρηνικά ως την προτιμώμενη πηγή ενέργειας τους.
Είναι επίσης εμφανής μια συστηματική αποτυχία επαρκούς πίεσης.
Ενώ η ηλιακή και η αιολική έχουν δημιουργήσει ισχυρές και καλά συνδεδεμένες ομάδες λόμπι, τα συμφέροντα της βιομηχανίας υδροηλεκτρικής ενέργειας μόλις και μετά βίας εκπροσωπούνται στις Βρυξέλλες.
Μέχρι σήμερα, η επίσημη σελίδα υδροηλεκτρικής ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συνδέεται με την εγκαταλειμμένη τοποθεσία της Hydropower Europe, η οποία έκτοτε έχει αντικατασταθεί από μια πλατφόρμα που χρηματοδοτείται από την ΕΕ που ονομάζεται ETIP Hydropower.
Ένα μη αγαπητό θετό παιδί, μια χαμένη ευκαιρία
Πέρα από την παροχή ενός βασικού επιπέδου χρηματοδότησης, η Επιτροπή αντιμετωπίζει την υδροηλεκτρική ενέργεια σαν ένα μη αγαπητό θετό παιδί.
Ενώ οι νέες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας επωφελούνται από ειδικές στρατηγικές και παρουσιάζονται κυρίως στη νέα ώθηση της βιομηχανικής πολιτικής της ΕΕ, η υδροηλεκτρική ενέργεια απουσίαζε εμφανώς από την πρόταση της Επιτροπής για έναν νόμο περί καθαρού μηδενικού κλάδου.
Για να μην ξεχνάμε, ορισμένοι κατηγορούν επίσης για τα προβλήματα της υδροηλεκτρικής ενέργειας την απέχθεια της Γερμανίας για την τεχνολογία.
Η τρέχουσα κατάσταση είναι αυτό που συμβαίνει όταν μια ώριμη βιομηχανία αγνοείται λόγω ιδεολογικών παρωπίδων από την πλευρά των φυσικών συμμάχων της.
Ωστόσο, η υδροηλεκτρική ενέργεια αντιπροσωπεύει μια τεράστια χαμένη ευκαιρία – οι αποθηκευμένοι υδροηλεκτρικοί σταθμοί, μια ώριμη και δοκιμασμένη τεχνολογία, αντιπροσωπεύουν μια από τις καλύτερες επιλογές αποθήκευσης ενέργειας που είναι διαθέσιμες σήμερα.
Καθώς η επέκταση της υδροηλεκτρικής ενέργειας σημειώνεται παγκοσμίως, η Ευρώπη θα μπορούσε για άλλη μια φορά να πρωτοστατήσει.
Ωστόσο, η έκθεση του IRENA διαπίστωσε ότι οι επενδύσεις πρέπει να πενταπλασιαστούν για να διπλασιάσουν την υδροηλεκτρική δυναμικότητα έως το 2050.
Το ζήτημα είναι επίσης ενήμερο και από το κοινό στο Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Σε μια έκθεση του 2022, ζήτησαν υποστήριξη πολιτικής για αντλούμενα υδροηλεκτρικά και η Ευρώπη χρειάζεται μόνο να ακούσει τις συμβουλές τους.
www.worldenergynews.gr
