Τα εθνικά και γεωγραφικά σύνορα της κάθε κρατικής οντότητας επεξηγούν το παρελθόν της ιστορικής διαδρομής της, καθορίζουν το παρόν της και υφαίνουν το μέλλον της.
Με απλά λόγια, η γεωγραφία ανέκαθεν καθόριζε την παγκόσμια πολιτική σκηνή, καθώς και τους συσχετισμούς της. Δεν μπορούμε λοιπόν, να αγνοούμε την μορφολογία των εδαφών, την ύπαρξη ή μη θαλάσσιας πρόσβασης ή τα αποθέματα των ενεργειακών κοιτασμάτων. Είναι γνωστό ότι, κάποιες χώρες τυγχάνουν προικισμένες (π.χ. κοιτάσματα πετρελαίου, φυσικό αέριο ) ενώ ταυτόχρονα, άλλες είναι καταδικασμένες σε είτε σε ενεργειακή εξάρτηση είτε σε δυσχερή γειτνίαση (Ελλάδα-Τουρκία).
Ασφαλώς ωστόσο, η γεωγραφία δεν καθορίζει αποκλειστικά τον ρου όλων των γεγονότων. Είναι παράλληλα οι μεγάλες ιδέες και οι μεγάλοι ηγέτες αναπόσπαστοι συνδιαμορφωτές της πορείας των εθνών μέσα στο χρόνο.
Πόσο λοιπόν εύλογη δικαιολογία είναι το επιχείρημα ότι, το γεωγραφικό περιβάλλον είναι τόσο καθοριστικό ώστε να αφεθούμε μοιρολατρικά ως παθητικοί θεατές στην περιδίνηση της παγκόσμιας ιστορίας; Ή μήπως η ανθρώπινη επινοητικότητα και ευρηματικότητα μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά της εξελίξεις παράλληλα με την γεωπολιτική;
Η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία λοιπόν για ακόμη μια φορά επιβεβαίωσε το δόγμα της γεωπολιτικής. Και προκάλεσε συνακόλουθα, τον απαιτούμενο "ενεργειακό σεισμό" που είχε ανάγκη η Ευρώπη επιτέλους για να αφυπνιστεί και να εγκαταλείψει τον μακάριο ύπνο της ενεργειακής της εξάρτησης.
Έτσι λοιπόν, πλάι στον θυρεό της Ευρωπαϊκής Πράσινης Ατζέντας (Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία-European Green Deal) με στόχο το μηδενικό ενεργειακό αποτύπωμα έως το 2050, προστέθηκε πρόσφατα και το RepowerEU: To σχέδιο-αντίδοτο στις διαταραχές της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας που προκλήθηκαν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την μείωση της εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο το συντομότερο δυνατόν. Πρόκειται για ένα σχέδιο αναφορικά με την εξοικονόμηση ενέργειας, την παραγωγή καθαρής ενέργειας, τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού των κρατών-μελών.
Παράλληλα βέβαια, πρόκειται και για μια άκρως συμβολική, πολιτική μεταστροφή του ευρωπαϊκού οικοδομήματος με πυξίδα την ευρωπαϊκή εμβάθυνση. Την διαμόρφωση δηλ. οικονομικών και νομικών κανόνων σύγκλισης ευρωπαϊκού βορρά και ευρωπαϊκού νότου για την κατασκευή των νέων ενεργειακών υποδομών και συστημάτων που χρειάζεται η Ευρώπη.
Σε αυτό λοιπόν το πλαίσιο επαναχάραξης ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων, στις 15 Ιουλίου του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το «IPCEI Hy2Tech», το πρώτο σημαντικό έργο Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος στον τομέα του Υδρογόνου. Κύριο στόχο του έργου, αποτελεί η ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών για την αξιακή αλυσίδα Υδρογόνου με σκοπό την απανθρακοποίηση των βιομηχανικών διεργασιών και της κινητικότητας. Περιλαμβάνει 35 εταιρείες και 41 έργα από 15 κράτη -μέλη. Το μεγαλύτερο πρόγραμμα Υδρογόνου που πήρε "πράσινο φως" από την Ευρώπη ξεκινά μάλιστα στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στη Δυτ. Μακεδονία: 782 εκατομμύρια ευρώ από το συνολικό πακέτο των 5,2 δισεκατομμύρια ευρώ που διατέθηκε (Green HiPO-Advent Technologies)
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν μπορούν να δώσουν λύση λόγω των μεγάλων διακυμάνσεων της παραγωγής. Μοιραία λοιπόν, το Υδρογόνο καλείται να διαδραματίσει καίριο ρόλο, καθώς μπορεί να καλύψει το κενό και να συνδυάσει την προστασία του περιβάλλοντος με την ζητούμενη ενεργειακή αυτάρκεια.
Ωστόσο είναι γεγονός, ότι στην συγκεκριμένη υπό διαμόρφωση ενεργειακή αγορά, τόσο οι εταιρείες όσο και τα κράτη μέλη δεν έχουν την απαιτούμενη οικονομική ευρωστία ώστε να να επενδύουν μόνα τους σε τέτοιες καινοτόμες τεχνολογίες, δίχως το ανάλογο δίχτυ ασφαλείας. Εκεί λοιπόν, το εργαλείο της κρατικής ενίσχυσης μπορεί να διαδραματίσει ρόλο για την απελευθέρωση, τη συγκέντρωση και τη μόχλευση σημαντικών ιδιωτικών επενδύσεων που διαφορετικά δεν θα υπήρχε η δυνατότητα να πραγματοποιηθούν.
Αξίζει επίσης, να αναρωτηθούμε στο σημείο αυτό, αν η Ε.Ε. πριν λίγα χρόνια φανταζόταν ότι τόσο γρήγορα το Υδρογόνο θα πρωταγωνιστούσε ανάμεσα στις δόκιμες ενεργειακές λύσεις. Ή ότι μόλις μέσα σε 5 μήνες από την ρωσική εισβολή (Φεβρουάριος του 2022), η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen προανήγειλε επίσημα την σύσταση Ευρωπαϊκή Τράπεζα Υδρογόνου (ΕΤΥ) (Σεπτέμβριος του 2022), αποστολή της οποίας θα είναι να συμβάλει στην παροχή εγγυήσεων για την αγορά Υδρογόνου, κάνοντας ιδίως χρήση των πόρων του Ταμείου Καινοτομίας.
Άρα λοιπόν, πέρα από το γεωγραφικό μας πεπρωμένο και την αρχέγονη πάλη του ανθρώπινου είδους για τις πρώτες ύλες, κι άλλοι παράγοντες διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην διαμόρφωση του παγκόσμιου τοπίου. Αποδεικνύεται ότι η καινοτομία, η τεχνολογική πρόοδος αλλά και τα σύγχρονα νομικά και θεσμικά πλαίσια μπορούν να αναδειχθούν σε πολύτιμα εργαλεία τόσο φιλοπεριβαλλοντικού προσήμου, όσο και ενεργειακής απεξάρτησης. Υπό έναν όρο: να αξιοποιηθούν σε συνδυασμό με τα κατάλληλα πολιτικά αντανακλαστικά.
Το ζητούμενου επομένως είναι, να διαμορφώνουμε την ενεργειακή πολιτική όχι μέσα σε ένα μοτίβο αδρανούς εγκαρτέρησης. Αλλά με μια προνοητική προσέγγιση, με διαρκή και ενεργό επαγρύπνηση. Να μην ξεχνάμε ότι ο Τούρκος ηγέτης επιδίδεται εδώ και καιρό σε μια ανέξοδη οπτική ρητορική υπέρ του, με τα επεισόδια στα ελληνικά σύνορα στον Έβρο τον Μάρτιο του 2021 να έχουν προηγηθεί: παρουσιάζει μια Τουρκία «δυνατή», ικανή να απειλήσει. Το θέμα είναι αν υπάρχει και από την άλλη πλευρά μια Ευρώπη ικανή να αντιδράσει. Να αποδείξει ότι πέρα από διαχειρίστρια ενός κοινού ταμείου είναι και υπερασπιστής των αξιών που πρεσβεύει. Ότι έχει εμβρυακές μνήμες των γενεσιουργών της λόγων. Επιβάλλεται δε να το αποδείξει εδω και τώρα, κάθε άλλο παρά ποτέ. Και αιχμή του δόρατος εφεξής στην εξωτερική πολιτική της Ευρώπης (που δεν έχει, αλλά επιβάλλεται να διαμορφώσει) αποτελεί η ενεργειακή ατζέντα.
Οπότε τώρα είναι και η πλέον κατάλληλη στιγμή να αναδειχθεί ο καίριος γεωπολιτικός ρόλος της Ελλάδας. Το μεγάλο έργο για το Υδρογόνο που ξεκινά στην Δυτ. Μακεδονία, δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, αλλά την Ευρώπη. Και εφόσον η χώρα μας πρωτοστατήσει στον ενεργειακό μετασχηματισμό της Ευρώπης, θα εξασφαλίσει ένα άλλο μέλλον τόσο για την ίδια όσο και για τα υπόλοιπα κράτη-μέλη με θωράκιση συνόρων και κεκτημένων. Η γεωγραφία δεν συγχωρεί. Το ίδιο όμως και η Ιστορία στην περίπτωση ολιγωρίας ως προς το momentum της πολιτικής ευθύνης.
*Η Αντιγόνη Βαφείδου είναι υπ. Διδάκτωρ Νομικής και Δικηγόρος Παρ’Αρείω Πάγω. Έχει οριστεί ως Director of Operations and Legal for Europe, στην Advent Technologies INC-(ADN: Nasdaq) ενώ έχει διατελέσει Ειδική Σύμβουλος του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενεργειας και έχει εργαστεί στις Βρυξέλλες ως ειδικός σύμβουλος σε διαβουλεύσεις ευρωπαϊκών Οδηγιών και Κανονισμών.
www.worldenergynews.gr
