«Ήμουν μέλος μιας ομάδας που πρόσφατα ανακάλυψε ανθρωπογενείς ρύπους σε ένα από τα βαθύτερα και πιο απομακρυσμένα μέρη στη Γη – την Τάφρο Atacama, η οποία έχει βάθος 8.000 μέτρων στον Ειρηνικό Ωκεανό», γράφει στο maritime-executive η Anna Sobek.
Η παρουσία πολυχλωριωμένων διφαινυλίων (PCB) σε μια τόσο απομακρυσμένη τοποθεσία υπογραμμίζει ένα κρίσιμο γεγονός: κανένα μέρος στη Γη δεν είναι απαλλαγμένο από ρύπανση.
Tι είναι τα PCB
Τα PCB παράγονταν σε μεγάλες ποσότητες από τη δεκαετία του 1930 έως τη δεκαετία του 1970, κυρίως στο βόρειο ημισφαίριο, και χρησιμοποιήθηκαν σε ηλεκτρικό εξοπλισμό, χρώματα, ψυκτικά και πολλά άλλα προϊόντα.
Στη δεκαετία του 1960, έγινε σαφές ότι βλάπτουν τη θαλάσσια ζωή, οδηγώντας σε μια σχεδόν παγκόσμια απαγόρευση της χρήσης τους στα μέσα της δεκαετίας του 1970.
Μερικές φορές ονομάζεται Τάφρος Περού-Χιλής, η Τάφρος Atacama είναι ορατή με σκούρο μπλε σε αυτόν τον ανάγλυφο χάρτη (στο τέλος του κειμένου.
Το επίπεδο της θάλασσας είναι πράσινο και τα βουνά είναι κόκκινα).
Ωστόσο, επειδή χρειάζονται δεκαετίες για να διασπαστούν, τα PCB μπορούν να ταξιδέψουν μεγάλες αποστάσεις και να εξαπλωθούν σε μέρη μακριά από το σημείο όπου χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά και συνεχίζουν να κυκλοφορούν μέσα από τα ωκεάνια ρεύματα, τους ανέμους και τα ποτάμια.
Η μελέτη μας πραγματοποιήθηκε στην τάφρο Atacama, η οποία παρακολουθεί τις ακτές της Νότιας Αμερικής για σχεδόν 6.000 χλμ.
Το βαθύτερο σημείο του είναι περίπου τόσο βαθύ όσο είναι ψηλά τα Ιμαλάια.
Συλλέξαμε ιζήματα από πέντε τοποθεσίες στην τάφρο σε διαφορετικά βάθη που κυμαίνονται από 2.500 έως 8.085 μέτρα.
Κόψαμε κάθε δείγμα σε πέντε στρώματα, από επιφανειακά ιζήματα έως βαθύτερα στρώματα λάσπης, και βρήκαμε PCB σε όλα αυτά.
Σε αυτό το μέρος του κόσμου, τα ωκεάνια ρεύματα φέρνουν κρύα και πλούσια σε θρεπτικά συστατικά νερά στην επιφάνεια, πράγμα που σημαίνει πολύ πλαγκτόν – τους μικροσκοπικούς οργανισμούς στον πυθμένα του τροφικού ιστού στους ωκεανούς.
Όταν το πλαγκτόν πεθαίνει, τα κύτταρά τους βυθίζονται στον πυθμένα, μεταφέρουν μαζί τους ρύπους, όπως τα PCB.
Αλλά τα PCB δεν διαλύονται καλά στο νερό και προτιμούν να συνδέονται με ιστούς πλούσιους σε λίπος και άλλα κομμάτια ζωντανών ή νεκρών οργανισμών, όπως το πλαγκτόν.
Δεδομένου ότι το ίζημα του βυθού της θάλασσας περιέχει πολλά υπολείμματα νεκρών φυτών και ζώων, χρησιμεύει ως σημαντική καταβόθρα για ρύπους όπως τα PCB.
Περίπου το 60% των PCB που απελευθερώθηκαν κατά τον 20ό αιώνα αποθηκεύονται σε ιζήματα βαθιάς θάλασσας.
Μια βαθιά τάφρο όπως η Atacama λειτουργεί σαν χωνί που συλλέγει κομμάτια νεκρών φυτών και ζώων (αυτό που οι επιστήμονες αναφέρουν ως «οργανικός άνθρακας») που πέφτουν κάτω από το νερό.
Υπάρχει πολλή ζωή στην τάφρο και τα μικρόβια στη συνέχεια διασπούν τον οργανικό άνθρακα στη λάσπη του πυθμένα της θάλασσας.
Βρήκαμε ότι ο οργανικός άνθρακας στις βαθύτερες τοποθεσίες στην τάφρο της Atacama ήταν πιο διασπασμένος από ό,τι σε πιο ρηχά μέρη.
Στα μεγαλύτερα βάθη, υπήρχαν επίσης υψηλότερες συγκεντρώσεις PCB ανά γραμμάριο οργανικού άνθρακα στο ίζημα.
Ο οργανικός άνθρακας στη λάσπη διασπάται πιο εύκολα από τα PCB, τα οποία παραμένουν και μπορούν να συσσωρευτούν στην τάφρο.
Μια ματιά στο παρελθόν
Η αποθήκευση των ρύπων σημαίνει ότι τα ιζήματα των ωκεανών μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως καθρέφτης στο παρελθόν.
Είναι δυνατό να προσδιοριστεί πότε συσσωρεύτηκε ένα στρώμα ιζήματος στον πυθμένα της θάλασσας και αναλύοντας τους ρύπους σε διαφορετικά στρώματα μπορούμε να αποκτήσουμε πληροφορίες για τις συγκεντρώσεις τους με την πάροδο του χρόνου.
Το αρχείο ιζημάτων στην τάφρο Atacama μας εξέπληξε
Οι συγκεντρώσεις PCB ήταν υψηλότερες στο επιφανειακό ίζημα, το οποίο έρχεται σε αντίθεση με αυτό που βρίσκουμε συνήθως σε λίμνες και θάλασσες.
Συνήθως, οι υψηλότερες συγκεντρώσεις εντοπίζονται σε χαμηλότερα στρώματα ιζήματος που εναποθετήθηκαν από τη δεκαετία του 1970 έως τη δεκαετία του 1990, ακολουθούμενη από μείωση των συγκεντρώσεων προς την επιφάνεια, αντανακλώντας την απαγόρευση και τις μειωμένες εκπομπές PCB.
Άγνωστο γιατί συμβαίνει αυτό
Προς το παρόν, δεν καταλαβαίνουμε ακόμα γιατί η Atacama συμβαίνει αυτό.
Ίσως δεν κοιτάξαμε το ίζημα αρκετά προσεκτικά για να ανιχνεύσουμε μικρές διακυμάνσεις στα PCB ή ότι οι συγκεντρώσεις δεν έχουν φτάσει ακόμη στο ανώτατο σημείο αυτής της βαθιάς τάφρου.
Αυτές οι συγκεντρώσεις εξακολουθούν να είναι αρκετά χαμηλές, εκατοντάδες φορές χαμηλότερες από ό,τι σε περιοχές κοντά σε πηγές ανθρώπινης ρύπανσης όπως η Βαλτική Θάλασσα.
Αλλά το γεγονός ότι βρήκαμε οποιαδήποτε ρύπανση δείχνει το μέγεθος της επιρροής της ανθρωπότητας στο περιβάλλον.
Αυτό που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι οι περισσότερες από 350.000 χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σήμερα παγκοσμίως μολύνουν το περιβάλλον και εμάς.
Οι ρύποι έχουν πλέον βρεθεί θαμμένοι κάτω από τον πυθμένα μιας από τις βαθύτερες ωκεάνιες τάφρες του κόσμου – και δεν πάνε πουθενά.
Η Anna Sobek είναι Καθηγήτρια Περιβαλλοντικής Χημείας και Επικεφαλής του Τμήματος Περιβαλλοντικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης.
www.worldenergynews.gr
