Άρθρο στο newsletter του Hellenic Association for Energy Economics
Τα βασικά δεδομένα είναι γνωστά: οι τιμές του φυσικού αερίου, που πλησίασαν τα 350 €/MWh στο TTF τον Αύγουστο, είναι τώρα μεταξύ 50 και 60 €/MWh. Οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου είναι γεμάτες πάνω από 70% στα τέλη Ιανουαρίου, έναντι 37% πέρυσι (και 53%κατά μέσο όρο για την τελευταία δεκαετία). Οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) παρέμειναν ισχυρές. Και ένας συνδυασμός δυνάμεων – συμπεριλαμβανομένου του ζεστού καιρού – οδήγησε σε απότομη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου. Η απειλή μιας φυσικής έλλειψης σε όλο το σύστημα στην Ευρώπη έχει σχεδόν εξαφανιστεί για αυτόν τον χειμώνα.
Αυτή η στροφή είναι ευπρόσδεκτη. Αλλά δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τη ζημιά που έχει ήδη προκληθεί. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δαπάνησε πάνω από 250 δισεκατομμύρια ευρώ για την αγορά φυσικού αερίου από τον Ιανουάριο έως τον Σεπτέμβριο του 2022 – πολύ περισσότερα από το ετήσιο σύνολο των 70 ή 80 δισεκατομμυρίων ευρώ τα προηγούμενα χρόνια.
To Bruegel εκτιμά ότι οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη έχουν διαθέσει 700 δισεκατομμύρια ευρώ για τη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων – ακόμα κι αν δεν εκταμιεύονται όλα αυτά, ακόμα κι αν μερικά από αυτά τα χρήματα προέρχονται από τη φορολόγηση των υπερκερδών στον ενεργειακό τομέα (όπως στην Ελλάδα) και επομένως είναι λιγότερη επιβάρυνση για τα δημόσια οικονομικά. Η ευρύτερη ζημιά – στη μειωμένη επιχειρηματική δραστηριότητα και την αυξημένη ενεργειακή φτώχεια – θα φανεί στα επίσημα στατιστικά στοιχεία μόνο εν καιρώ.
Η βελτιωμένη θέση της Ευρώπης – σίγουρα έναντι των χειρότερων σεναρίων που υπήρχαν το περασμένο καλοκαίρι – στηρίζεται εν μέρει σε μια ισχυρή πολιτική απάντηση. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεσμεύτηκαν να μειώσουν την κατανάλωση φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας. Δώσαμε εντολή στις εταιρείες να γεμίσουν την αποθήκευση φυσικού αερίου. Παρεμβαίναμε στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας για να απορροφήσουμε τα υπερβολικά κέρδη (αντιγράφοντας πανευρωπαϊκά, μια πολιτική που σχεδιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα). Περάσαμε εισφορά αλληλεγγύης από τον τομέα των ορυκτών καυσίμων. Συμφωνήσαμε, μετά από πολλές διαφωνίες, σε έναν μηχανισμό διόρθωσης της αγοράς για τις τιμές του φυσικού αερίου (και πάλι, εμπνευσμένοι από ελληνικές προτάσεις). Και, μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλους, απελευθερώσαμε πετρέλαιο από στρατηγικά αποθέματα και ψηφίσαμε εκτεταμένες κυρώσεις και στη συνέχεια ένα ανώτατο όριο τιμής για το ρωσικό πετρέλαιο.
Στις αρχές του 2023, το επίκεντρο της πολιτικής έχει μετατοπιστεί από την άμεση ανάγκη αντιστάθμισης της απώλειας ρωσικού φυσικού αερίου στην πιο στρατηγική επιταγή, να διασφαλιστεί ότι η ενέργεια είναι προσιτή και ότι η Ευρώπη μπορεί να παραμείνει ανταγωνιστική σε σχέση με τους οικονομικούς της ομολόγους. Στην πράξη, αυτό σημαίνει προώθηση της συζήτησης σε τρία παράλληλα μέτωπα.
Πρώτον, η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιούργησε την Ενεργειακή Πλατφόρμα για να αξιοποιήσει τη συλλογική αγοραστική δύναμη της ΕΕ για τη διασφάλιση του εφοδιασμού με φυσικό αέριο και για να αποτρέψει τον ενδοευρωπαϊκό ανταγωνισμό από την αύξηση των τιμών για τα φορτία που θα έρχονταν ούτως ή άλλως στην Ευρώπη. Η απουσία ρωσικού φυσικού αερίου δημιουργεί μια μεγάλη τρύπα στις μακροπρόθεσμες ισορροπίες της Ευρώπης. Ακόμη και σε ένα σενάριο επιταχυνόμενης απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές, η Ευρώπη θα εξακολουθήσει να έχει βραχυπρόθεσμα φυσικό αέριο έως το 2030 και το 2035. Το 2022, η ΕΕ εξασφάλισε αυτό το αέριο από την αγορά spot για το LNG – και το πλήρωσε ακριβά. Η εύρεση τρόπου εξασφάλισης αυτού του αερίου σε μακροπρόθεσμη βάση και σε λογική τιμή αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα.
Δεύτερον, η τιμή του φυσικού αερίου μπορεί να έχει μειωθεί, αλλά παραμένει υψηλή – σε σχέση με το παρελθόν και σε σχέση με άλλες περιοχές. Μεσοπρόθεσμα προς μακροπρόθεσμα, η λύση είναι να επιταχυνθεί η ενεργειακή μετάβαση. Ωστόσο, βραχυπρόθεσμα, πρέπει να μειώσουμε τις τιμές του φυσικού αερίου και να κόψουμε τη σχέση μεταξύ των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας. Ακόμη και σε αυτό το επίπεδο τιμής του φυσικού αερίου, οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος εξακολουθούν να είναι υψηλές. Ο σχεδιασμός ενός συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας που μπορεί να μειώσει τον αντίκτυπο των υψηλών τιμών του φυσικού αερίου στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας είναι ένας σημαντικός τομέας εστίασης.
Τρίτον, η Ευρώπη βρίσκεται σε ανταγωνιστικό μειονέκτημα, που έχει γίνει πιο οξύ λόγω του νόμου για τη μείωση του πληθωρισμού των ΗΠΑ, που θα οδηγήσει σε ανακατανομή του κεφαλαίου για την ενεργειακή μετάβαση. Η Ευρώπη έχει σταθερή βάση σε τομείς όπως η αιολική ενέργεια, τα ηλεκτρικά οχήματα, οι αντλίες θερμότητας και οι ηλεκτρολύτες. Αλλά στον παγκόσμιο αγώνα για την οικοδόμηση μιας οικονομίας χαμηλών εκπομπών άνθρακα, είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να κινούμαστε και να καινοτομούμε. Για να συμβεί αυτό, η Ευρώπη χρειάζεται μια συντονισμένη προσέγγιση που θα επιτρέπει στις εταιρείες να επενδύσουν στην ενεργειακή μετάβαση και να δημιουργήσουν πανευρωπαϊκές αλυσίδες εφοδιασμού. Η εύρεση της σωστής φόρμουλας για την επίτευξη αυτού του στόχου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Αλλά πρέπει να συμβεί.
Στο τέλος, η Ευρώπη απέδειξε την ανθεκτικότητά της το 2022, απορροφώντας ένα άνευ προηγουμένου οικονομικό σοκ που προκλήθηκε από την απόφαση της Ρωσίας να μειώσει τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Καθώς αυτή η οξεία πίεση υποχωρεί, απομένουν πολλά ακόμη να γίνουν για να διασφαλιστεί η οικονομική ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης και να παραδοθεί οικονομικά προσιτή ενέργεια στους πολίτες και τις επιχειρήσεις μας. Το έργο συνεχίζεται.
Ο Νίκος Τσάφος είναι ο επικεφαλής σύμβουλος ενέργειας του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη
www.worldenergynews.gr
