Η Ευρώπη, για μία ακόμα φορά, θέτει σε «τεχνητό κώμα» την καθημερινότητα των πολιτών και «παγώνει» την οικονομική τους δραστηριότητα. Iρλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Βέλγιο, Λιθουανία, Αγγλία βρίσκονται σε κατάσταση ηπιότερου ή αυστηρότερου «απαγορευτικού». Πρόκειται για μια επιλογή που επέβαλε η ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων COVID-19, τις τελευταίες εβδομάδες, αλλά και η ασφυκτική πίεση που ασκείται στα υγειονομικά συστήματα, τα οποία, σε πολλά κράτη, βρίσκονται υπό κατάρρευση. Στη «δίνη των απαγορευτικών» η Γηραιά Ηπειρος βρέθηκε από τα τέλη του Οκτωβρίου.
Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, όταν κρούσματα και νοσηλείες άρχισαν να παρουσιάζουν αυξητική τάση, μετά την ευχάριστη θερινή ανεμελιά, οι αρμόδιοι εξέφραζαν τη φρούδα, ως απεδείχθη, ελπίδα, ότι η στοχευμένη εφαρμογή περιοριστικών μέτρων, θα μπορούσε να ανακόψει την επέλαση του δεύτερου πανδημικού κύματος. Δυστυχώς, το δεύτερο «τσουνάμι» κορωνοϊού βρίσκεται εδώ και οι χώρες συναγωνίζονται καθημερινά στα ρεκόρ κρουσμάτων, αλλά και θανάτων.
Η Ευρώπη είναι, πλέον, το επίκεντρο της πανδημίας και ξεπέρασε ακόμα και τις ΗΠΑ σε κατά κεφαλήν λοιμώξεις. Περισσότερα από τα μισά των τριών εκατομμυρίων κρουσμάτων που καταγράφηκαν την περασμένη εβδομάδα αφορούσαν την Ευρώπη. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα, τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη επιβάλλουν μέτρα χωρίς στην πραγματικότητα να έχουν μακροπρόθεσμο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Απλώς προσπαθούν να αποτρέψουν τα χειρότερα. Δεν αποκλείεται καθόλου, καθώς δεν υπάρχει ακόμα εμβόλιο, να βρεθούν αντιμέτωπα με μία εξουθενωτική αλληλουχία αυστηρών περιορισμών και χαλάρωσης, που θα προκαλέσει τον θάνατo της οικονομίας.
Οταν η κινεζική κυβέρνηση επέβαλε το πρώτο lockdown στη Γουχάν τον Ιανουάριο, το μέτρο θεωρήθηκε υπερβολικό και αποτρόπαιο. Αποδείχθηκε όμως εξαιρετικά αποτελεσματικό και τελικά υιοθετήθηκε από τα ευρωπαϊκά κράτη την άνοιξη. Παρότι η Ευρώπη ακολούθησε μία προσέγγιση βασισμένη στα επιστημονικά δεδομένα, εν αντιθέσει με τις ΗΠΑ, δεν κατάφερε να αποτρέψει την επανεμφάνιση του κορωνοϊού, όπως τα περισσότερα ασιατικά κράτη. Αντί να χρησιμοποιήσει το καλοκαίρι για να εξαλείψει ολοκληρωτικά τον κορωνοϊό, απήλαυσε, στο μέγιστο, την ανεμελιά και τη χαλάρωση.
«Ξαφνικά», παρατηρεί ο Μάικλ Μέγιερ Χέρμαν του ερευνητικού Κέντρου Λοιμώξεων Χέλμχολτζ, ο οποίος συνέβαλε στον σχεδιασμό του γερμανικού lockdown, «ο κόσμος, ως διά μαγείας, σταμάτησε να φοβάται τον κορωνοϊο». Οι άνθρωποι αδιαφόρησαν για τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, πέταξαν τις μάσκες και δεν απέφυγαν συναθροίσεις και συνωστισμό. Οι καιρικές συνθήκες και ο πιο ψυχρός καιρός των τελευταίων εβδομάδων οδήγησαν τους πολίτες σε κλειστούς χώρους, και πιθανώς να ευνόησαν τη δυναμική του κορωνοϊού. Παρά τις εκκλήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για αποφυγή των καθολικών lockdowns, πολλοί ειδικοί εκτιμούν ότι μόνο αυτό το ακραίο μέτρο θα διασώσει τα υγειονομικά συστήματα από την ολοκληρωτική κατάρρευση. Δεν υπάρχει, ωστόσο, ανάγκη να είναι εξίσου δρακόντειο με της άνοιξης. «Τότε οι κυβερνήσεις έκαναν τα πάντα ταυτόχρονα. Σήμερα μπορούν να αποφύγουν τον περιορισμό δραστηριοτήτων που δεν συμβάλλουν στη γιγάντωση της πανδημίας», εξηγεί ο Ανταμ Κουτσάρσκι, δημιουργός μαθηματικών αλγορίθμων για τη Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου.
Η δυσάρεστη στρατηγική
Το μεγαλύτερο ερώτημα, ωστόσο, παραμένει τι πρόκειται να ακολουθήσει το «τεχνητό κώμα» της Ευρώπης. O Aλμπερτ Οτερχάους, ιολόγος στο κτηνιατρικό πανεπιστήμιο του Αννόβερου, πιστεύει ότι η πιο αποδοτική προσέγγιση είναι η απόλυτη ελαχιστοποίηση των κρουσμάτων, με μακράς διαρκείας αυστηρούς περιορισμούς, οι εξονυχιστικοί έλεγχοι στα σύνορα και η επιβολή καραντίνας όπου είναι αναγκαία. Aυτή τη στρατηγική ακολούθησαν κράτη που κατέγραψαν επιτυχία στη διαχείριση της πανδημίας, όπως η Κίνα, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία. Βέβαια, οι επιστήμονες αναγνωρίζουν ότι είναι πολιτικώς δυσάρεστη και απαιτεί μεγάλο διακρατικό συντονισμό, κάτι που δεν είναι πάντα εφικτό. Ο επιδημιολόγος του πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ, Γκάμπριελ Λιουνγκ τονιζει: «Κατανοώ γιατί δεν υλοποιήθηκε ποτέ ένα τέτοιο πρόγραμμα δράσεων. Είναι βέβαιο ότι ο ιός αδιαφορεί αν η ολιγωρία ήταν δικαιολογημένη ή όχι». Αλλοι ειδικοί συνιστούν να ακολουθήσουμε τα βήματα της Νότιας Κορέας: ελαχιστοποίηση των κρουσμάτων, με ταυτόχρονη ενίσχυση των δυνατοτήτων εξέτασης, ιχνηλάτησης και υποχρεωτικής καραντίνας των κρουσμάτων, για αρκετό χρόνο, ώστε να αποτραπεί η επανεμφάνιση του κορωνοϊού.
Επί του παρόντος η Ευρώπη μοιάζει να έχει εγκλωβιστεί σε μία τρίτη στρατηγική: επιβολή lockdown προκειμένου να αποτραπεί η κατάρρευση των συστημάτων υγείας. Ο Κουτσάρσκι τονίζει ότι αυτοί οι επιδημικοί «διακόπτες» απλώς μεταθέτουν το πρόβλημα στο μέλλον. «Ελπίζουμε ότι θα διαθέτουμε στην αρχή της επόμενης χρονιάς εμβόλια, νέα φάρμακα και περισσότερες επιλογές για την αντιμετώπιση του αόρατου εχθρού», επισημαίνει ο Καρλ Λάουτερμπαχ, ειδικός στην πολιτική υγείας και βουλευτής του γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, που συνέβαλε στον σχεδιασμό του ήπιου γερμανικού lockdown. Παρά την αισιόδοξη τοποθέτησή του δεν αρνείται ότι θα προτιμούσε ένα μακροχρόνιο καλοκαιρινό lockdown ώστε να εξαλειφθεί ο ιός, κάτι ανέφικτο τον χειμώνα. «Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε τώρα είναι να δαμάσουμε το κύμα, όμως ακόμα και έτσι η στάθμη των υδάτων θα παραμείνει υψηλή», καταλήγει.
Τα διδάγματα του 1918
Το δεύτερο, φθινοπωρινό, κύμα της ισπανικής γρίπης το 1918 υπήρξε το πιο θανατηφόρο. Τότε, βέβαια, αγνοούσαν όσα γνωρίζουμε σήμερα για τη μετάδοση των λοιμώξεων. Ο χειμώνας ευνοεί τη διασπορά των αναπνευστικών λοιμώξεων. Η έλλειψη υγρασίας στην ατμόσφαιρα επιτρέπει τη μακρύτερη παραμονή μικροσταγονιδίων στον αέρα, οι ξηροί ρινικοί βλεννογόνοι είναι πιο ευάλωτοι και η κοινωνική συμπεριφορά ευνοεί τον συγχρωτισμό σε κλειστούς χώρους, με ανεπαρκή εξαερισμό. Ετσι δημιουργούνται ιδανικές συνθήκες για τον κορωνοϊό, ακριβώς όπως συνέβη με τη ραγδαία εξάπλωση του δεύτερου πανδημικού κύματος του 1918. Για να αποτρέψουμε την επανάληψη της τραγικής ιστορίας, είναι επιτακτική η τήρηση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης, η χρήση μάσκας, η αποφυγή κάθε συγχρωτισμού και η ελαχιστοποίηση μετάβασης σε μέρη συνωστισμού. Δεν είναι κακή ιδέα να προμηθευτούμε τρόφιμα, φάρμακα και είδη πρώτης ανάγκης, αναγνωρίζοντας πάντα ότι και οι άλλοι έχουν παρόμοιες ανάγκες. Κυρίως είναι επιτακτική η συμμόρφωσή μας με τις συστάσεις των ειδικών.
