Η μετασχηματιστική αλλαγή, η μπλε κυκλική οικονομία και οι πρώτες ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις 930 εκατ ευρώ
*H Καθηγήτρια Φοίβη Κουντούρη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών είναι Εκλεγμένη Πρόεδρος του European Association of Environmental and Resource Economists, διευθύντρια του ReSEES Ερευνητικό Εργαστήριο (Οικονομικό Πανεπιστημιο Αθηνών), Διευθύντρια στο EIT Climate KIC Greece (Ερευνητικό Κέντρο ΑΘΗΝΑ), και Συμπρόεδρος στο Δίκτυο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών.*
Είναι η Ελληνίδα πρωτεργάτις για την κινητοποίηση κατά της Κλιματικής Αλλαγής με πολύχρονη παρουσία, διεθνή δρστηριότητα, συμμετοχή σε διεθνή συνέδρια και διεθνείς συνεργασίες με μεγάλα ονόματα.
Η συνέντευξη δόθηκε στον Παναγιώτη Μπουσμπουρέλη, διευθυντή του Worldenergynews.gr
-Έχετε κινητοποιηθεί εδώ και χρόνια στα θέμα βιώσιμης ανάπτυξης και κλιματικής αλλαγής. Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι του UN SDSN και οι δραστηριότητές του;
Τον Οκτώβριο του 2018, η ειδική έκθεση του IPCC των Ηνωμένων Εθνών για την «αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη» προειδοποίησε ότι η ανθρωπότητα έχει μόνο δώδεκα χρόνια για να καταφέρει να περιορίσει την υπερθέρμανση του πλανήτη στο ανώτατο όριο των 1.5C, πέρα από το οποίο θα αυξηθεί σημαντικά ο κίνδύνος ξηρασίας, πλημμύρων, ακραίων θερμοκρασιών και φτώχειας για εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Ποτέ νωρίτερα η ανάγκη προώθησης της εφαρμογής της βιώσιμης ανάπτυξης δεν ήταν πιο επείγουσα!
Οι συντάκτες της έκθεσης, αλλά και η ευρύτερη επιστημονική κοινότητα που ασχολείται με το θέμα της κλιματικής αλλαγής, ισχυριζόμαστε ότι απαιτούνται επείγουσες και ριζοσπαστικές αλλαγές προκειμένου να επιτευχθεί ο παραπάνω στόχος. Πως μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος του ανώτατου όριου των 1.5C;
Με την άμεση εφαρμογή τεχνολογικών και κοινωνικών καινοτομιών που συμβάλουν στη δημιουργία μιας ευημερούσας, χωρίς αποκλεισμούς, ανθεκτικής στην κλιματική αλλαγή κοινωνίας, με κυκλική οικονομία και μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Για παράδειγμα, ενώ η παγκόσμια ζήτηση ενέργειας προβλέπεται οτι θα αυξηθεί κατά 62% μέχρι το 2050, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης ενέργειας σε όλο τον κόσμο θα πολλαπλασιαστούν εκθετικά και ο άνθρακας πρόκειται να καταρρεύσει παντού στον κόσμο μέχρι το 2050, με εξαίρεση την Ασία, ενώ θα κορυφωθεί παγκοσμίως το 2026.
Μέχρι το 2032, θα υπάρχει περισσότερη αιολική και ηλιακή ηλεκτρική ενέργεια στον κόσμο από ό,τι ηλεκτρική ενέργεια με καύση άνθρακα.
Μέχρι το 2040, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα αντιπροσωπεύουν το 90% του μείγματος ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη.
Μέσω του UN SDSN (https://www.unsdsn.org/) προωθούμε ολοκληρωμένες προσεγγίσεις για την υλοποίηση των Στόχων Αειφόρου Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals, UN Agenda 2030) και της Συμφωνίας των Παρισίων για την Αλλαγή του Κλίματος, μέσω της εκπαίδευσης, της έρευνας, της ανάλυσης πολιτικής και της παγκόσμιας συνεργασίας.
To Ελληνικό Chapter του UN SDSN φιλοξενείται στα Ερευνητικά Κέντρά ΑΘΗΝΑ, ICRE8 and στο Καποδιστριακό και Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Μέλη του είναι όλα τα πανεπιστήμια και ερευνητικά Ινστιτούτα της Χώρας. Συνπρόεδροι και συνιδρυτές του Ελληνικού UN SDSN Chapter είναι ο Καθηγητής Ανδρέας Παπανδρέου και εγώ.
Το Δίκτυο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών (SDSN) δημιουργήθηκε το 2012 υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ.
Το SDSN κινητοποιεί την παγκόσμια επιστημονική και τεχνολογική εμπειρογνωμοσύνη για την προώθηση πρακτικών λύσεων για την αειφόρο ανάπτυξη.
Το SDSN συνεργάζεται στενά με τις υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών, τα πολυμερή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνία των πολιτών.
Το SDSN καθοδηγείται από ένα Συμβούλιο Ηγεσίας, το οποίο συγκεντρώνει τους ηγέτες παγκόσμιας βιώσιμης ανάπτυξης από όλες τις περιφέρειες και όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών, του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Το Συμβούλιο Ηγεσίας λειτουργεί ως διοικητικό συμβούλιο της SDSN. Μεγάλο μέρος του έργου της SDSN καθοδηγείται από εθνικά ή περιφερειακά SDSN, τα οποία κινητοποιούν ιδρύματα γνώσης γύρω από τα SDG.
Το ερευνητικό μας έργο και η πολιτική μας κινητοποιούν εμπειρογνώμονες από όλο τον κόσμο σχετικά με τις τεχνικές προκλήσεις της εφαρμογής των SDGs και της Συμφωνίας για το Κλίμα του Παρισιού. Η Ακαδημία SDG είναι επικεφαλής του εκπαιδευτικού έργου του SDSN.
Η διεπιστημονική ερευνητική ομάδα του Ελληνικού UN SDSN, σε συνεργασία με το ΕΙΤ Climate KIC του οποίου ηγούμε, ερευνά και εφαρμόζει λύσεις που αφοροούν στην μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία μηδενικού άνθρακα: ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ηλεκροκίνηση, ενεργειακή αποτελεσματικότητα υποδομών και κτιρίων, διαχείρηση αποβλήτων, διαχείρηση δασών και πυργαγίων, διαχείρηση υδάτινων πόρων και θαλάσσιων πόρων, συμεπριλαμβανομένου λιμανιών, ναυτιλίας, ενέργειας από την θάλασσα, καθως και προστασία και τουριστική ανάδειξη της χερσαίας και θαλάσσιας βιοποικιλότητας, σε συνδιασμό με την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας. Τα ερευνητικά, εφασμοσμένα και εκπαιδευτικά μας έργα αφορούν στη Ελλάδα, αλλά και σε όλη την Ευρώπη (καθώς κάποια είναι παγκόσμιας εμβέλειας) και χρηματοδοτούνται κατά κύριο λόγο από την Ευρωπαική Ένωση και Διεθνής Τράπεζες και Ινστιτούτα.
- Ποιες είναι οι βασικές κατευθυντήριες γραμμές για την διεθνή οικονομία ώστε να κερδίσει την μάχη του περιβάλλοντος;
Πολλά από τα μεγάλα οικονομικά ερωτήματα τις επόμενες δεκαετίες θα καταλήξουν στο πόσο ακραία θα είναι ο καιρός και πώς θα εκτιμήσουν το μέλλον έναντι του παρόντος. Για να ανταποκριθεί η παγκόσμια και Ευρωπαική οικονομία, καθώς και η εθνικές οικονομίες στην μεγάλη προκλήση μιας αειφόρου, κυκλικής και «έξυπνης εξειδίκευσης» οικονομίας, απαιτούνται βαθιοί μετασχηματισμοοί σε κάθε χώρα που θα απαιτήσουν συμπληρωματικές δράσεις από τις κυβερνήσεις, την κοινωνία των πολιτών, την επιστήμη και τις επιχειρήσεις.
Βασιζόμενοι σε προηγούμενες εργασίες της πρωτοβουλίας The World in 2050, το UN SDSN εισάγει έξι μονοπάτια μετασχηματισμού των SDG ως δομικά στοιχεία της επιτυχίας της μετάβασης της παγκόσμιας οικονομίας: (1) την εκπαίδευση, το φύλο και την ανισότητα, (2) την υγεία, την ευημερία και τη δημογραφία, (3) την καθαρή (από άνθρακα) ενέργεια και βιώσιμη βιομηχανία,(4) βιώσιμα τρόφιμα, γη, ύδατα και ωκεανούς · (5) βιώσιμες πόλεις και κοινότητες · και (6) ψηφιακή επανάσταση για βιώσιμη ανάπτυξη.
Κάθε μετασχηματισμός προσδιορίζει επενδύσεις προτεραιότητας και ρυθμιστικές προκλήσεις, ζητώντας δράσεις από σαφώς καθορισμένα τμήματα της κυβέρνησης που συνεργάζονται με τις επιχειρήσεις και την κοινωνία των πολιτών. Οι μετασχηματισμοί μπορεί επομένως να λειτουργούν εντός των δομών διακυβέρνησης, σεβόμενοι τις έντονες αλληλεξαρτήσεις μεταξύ των 17 SDG.
Η μετάβαση σε ένα αειφόρο μέλλον πρέπει να συνοδευέται με μια ατζέντα δράσης για την επιστήμη, για να παρέχει τις γνώσεις που απαιτούνται για το σχεδιασμό, την εφαρμογή και την παρακολούθηση των Μετασχηματισμών SDG.
- Ποια είναι τα κυριότερα συμπεράσματα του Τρίτου Συνεδρίου για την βιώσιμη ανάπτυξη που διοργανώσατε με τον Economist με την παρουσία του Prof. Jeffrey Sachs, Global Director of UN SDSN ;
Κατά τη διάρκεια της 3ης Διάσκεψης Κορυφής για τη Βιωσιμότητα (3rd Sustainability Summit) στις 16 και 17 Οκτωβρίου στην Αθήνα, το οποίο συνδιοργανώνεται κάθε χρόνο από το Economist, το Δίκτυο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών (UN SDSN) και το EIT Climate KIC του European Institute of Innovation and Technology (τα οποία υποστηρίζονται από χιλιάδες ερευνητές, ενώ υλοποιούν μεγάλο αριθμό έργων έρευνας, επίδειξης και ευρείας υλοποίησης, καθώς και πρωτοβουλίες εκπαίδευσης, κατάρτισης και συνειδητοποίησης) ανακοινώσαμε την Ευρω-Ασιατική πρωτοβουλία 4-SEAS Sustainable Blue Growth (Aειφόρο Mπλε Aνάπτυξη στη Μεσόγειο, Μαύρη Θάλασσα, Κασπία και λίμνη Αράλης), καθώς και την ίδρυση ενός παγκόσμια φόρουμ για βιώσιμη ναυτιλία με μηδενικές εκπομπές, που θα αποτελείται από παγκοσμίως πρωτοπόρους τεχνολόγους πλοίων, κατασκευαστές πλοίων, πλοιοκτήτες και διεθνείς λιμένες. Η Ελλάδα και η ομάδα μας πρωτοστατεί και στις δύο αυτές πρωτοβουλίες που έχουν τεθεί υπό την αιγίδα των Η.Ε.
Η έννοια της "μετασχηματιστικής αλλαγής" κερδίζει δυναμική στις ερευνητικές, επιχειρηματικές και πολιτικές κοινότητες λόγω των ανησυχητικών τάσεων στην κλιματική αλλαγή και την προστασία της βιοποικιλότητας που σύντομα θα καταστούν μη αναστρέψιμες. Ο σχεδιασμός του σωστού συνδυασμού των μετασχηματιστικών πολιτικών και η εξισορρόπηση των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων προβληματισμών απαιτεί τις ολοκληρωμένες προσπάθειες επιστημόνων, μηχανικών και πολιτικών ειδικών. Απαιτείται επίσης ευρεία δημόσια υποστήριξη και buy-in.
O Prof. Jeffrey Sachs αναφέρθηκε στην αναγκαιότητα να δημιουργηθούν roadmaps για την Ελλάδα για κάθε ένα από τους 6 μετασχηματισμούς της οικονομίας και της κοινωνίας που αναφέρονται στην Έκθεση UN SDSN “Sustainable Development Report 2019: Transformations to achieve the Sustainable Development Goals”, δηλαδή (1) την εκπαίδευση, το φύλο και την ανισότητα, (2) την υγεία, την ευημερία και τη δημογραφία, (3) την καθαρή (από άνθρακα) ενέργεια και βιώσιμη βιομηχανία,(4) βιώσιμα τρόφιμα, γη, ύδατα και ωκεανούς (5) βιώσιμες πόλεις και κοινότητες και (6) ψηφιακή επανάσταση για βιώσιμη ανάπτυξη.
Το UN SDSN Greece σε συνεργασία με το UN SDSN Mediterranean και Global είναι στη διάθεση της κυβέρνησης για να αναλάβει αυτή την ανάπτυξη.
- Η έλευση του Prof. Robert Collin ποιά νέα δεδομένα κόμισε στο debate που παρουσιάσατε στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας; Ποιες επενδύσεις είναι εκείνες που μπορεί να κινητοποιήσει η κλιματική αλλαγή;
Το κύριο επιχείρημα του καθηγητή Robert Collin είναι ότι οι χώρες μπορούν να αποσυνδέσουν την περιβαλλοντική βιωσιμότητα από την οικονομική ανάπτυξη. Παρουσίασε στοιχεία που υποστήριζαν αυτό το επιχείρημα. Συμφωνώ απόλυτα με αυτή τη θέση. Η συζήτησή μου με τον Καθ. Collin εστιάστηκε στον προσδιορισμό των μετασχηματιστικών οδών κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας για την Ελλάδα και την Ευρώπη.
Συμφωνήσαμε ότι, όσον αφορά την Ελλάδα, οι επένδυσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κατά κύριον λόγο στην ηλιακή, την αιολοκή ενέργεια και την γεωθερμική, είναι καθοριστικές για τη μετάβαση σε μιά οικονομία μηδενικού άνθρακα. Είναι βασικό να κατανοήσει η Ελλάδα ότι έχει το ανανεώσιμο ενεργειακό δυναμικό, όχι μόνο όσο αφορά την κάλυψη εγχώριων αναγκών, αλλά καιόσο αφορά εξαγωγή καθαρής ενέργειας σε επίπεδο ΕΕ.
Επίσης ένα βιώσιμο μοντέλο «μπλε κυκλικής οικονομίας» θα πρέπει αναπτυχθεί και να υλοποιηθεί για την χρήση, προστασία και εκμετάλευση των όλων των δραστηριοτήτων που αφορουν στους ωκεανοί, στη θάλασσας, στη παράκτια ζώνης (βλεπετε ναυτιλία, λιμάνια, τουρισμό, υδατοκαλιεέργειες, προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και επιτάχυνση των νησιωτικών κοινωνιών και οικονομιών).
Ένας άλλος βασικός μοχλός ανάπτυξης για τη χώρα είναι η επέδυνση στην εκπαίδευση τη τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας. Η Ελλάδα μπορεί να αναπτυχθέι ως κέντρο καινοτομίας που μπορεί να χτιστεί γύρω από τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα, και ως παγκόσμιος κόμβος για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, την υγεία, και, φυσικά, τον πολιτισμό
Η Ελληνική στρατηγική πρέπει να αναπτυχθεί μέσα στο ισχυρό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της κυκλικής οικονομίας που βασίζεται στην έξυπνη εξυδείκευση.
- Ποιες είναι οι βασικές δράσεις για αποτελεσματική στρατηγική στην απειλή της κλιματικής αλλαγής
Πέραν των δράσεων μας ως UN SDSN, διευθύνω το EIT Climate-KIC Hub της Ελλάδος (με έδρα το ATHENA Research and Innovation Center) σε άμεση επικοινώνια με τα άλλα ευρωπαικά EIT Climate-KIC Hubs ανά τον κόσμο. To EIT Climate-KIC είναι μια ευρωπαϊκή κοινότητα γνώσης και καινοτομίας, η οποία εργάζεται προς την κατεύθυνση μιας ευημερούσας, χωρίς αποκλεισμούς και ανθεκτικής στο κλίμα κοινωνίας που θα βασίζεται σε μια κυκλική οικονομία με μηδενικές εκπομπές άνθρακα.
Όπως έχω πει και πίο πάνω, η διατήρηση της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας κάτω από τους 1.5 ° C απαιτεί πρωτοφανείς αλλαγές: νέα κοινωνική δυναμική, τρόπους επιχειρηματικής δραστηριότητας, ροές κεφαλαίων, χάραξη πολιτικής, οικονομικά μοντέλα και νέους τρόπους ζωής. Κανένας οργανισμός δεν μπορεί να λύσει την κλιματική αλλαγή από μόνος του.
Το EIT Climate KIC επιταχύνει την ταχεία καινοτομία που απαιτείται σε διάφορους τομείς, συγκαλώντας τα πιο λαμπρά μυαλά για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις, ενισχύοντας τους ηγέτες μέσω της δημιουργίας ικανοτήτων και ξεκινώντας τη χρηματοδότηση των πιο ελπιδοφόρων επιχειρήσεων που είναι θετικές για το κλίμα.
Το EIT Climate-KIC Accelerator είναι το μοναδικό πρόγραμμα επιτάχυνσης της ΕΕ που επικεντρώνεται στην επίδραση του κλίματος μέσω της εμπορίας προϊόντων κυκλικής οικονομίας. Σε τρία στάδια, το 18μηνο πρόγραμμα μας σας φέρνει τις γνώσεις, τους πόρους, τα εργαλεία και την προγύμναση των αρχικών αναγκών για επιτυχία. Οι νεοσύστατες τεχνολογίες σπάνια αποτυγχάνουν στην τεχνολογία, αποτυγχάνουν στην εμπορευματοποίηση. Ελάτε μαζί μας και θα σας δώσουμε όλα τα μυστικά της παγκόσμιας κυριαρχίας στην αγορά σας! Πρόσφατα παρουσιάσαμε μερικές από τις νεοσύστατες εταιρείες μας στο Slush, μία από τις κορυφαίες εκδηλώσεις εκκίνησης παγκοσμίως.
Τα αποτελέσματα EIT Climate KIC τα τελευταία δέκα χρόνια ανά την Ευρώπη συνοψίζονται στα τα εξής: €930 εκατομμύρια επεδυτικά κεφάλαια αντλήθηκαν από τις νεοϊδρυόμενες εταιρείες μας, ιδρύθηκαν 1400 εταιρείες θετικές για το κλίμα, δημιουργήθηκαν 2000 θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης.
www.worldenergynews.gr
