Οι διεργασίες που θα συντελεστούν στη συνέχεια είναι ιδιαίτερα σημαντικές, καθώς θα αναδείξουν ένα νέο φάσμα επιλογών για τους καταναλωτές, υπηρετώντας τις αρχές του ανταγωνισμού αλλά και θεμελιώδεις περιβαλλοντικούς στόχους.
Στο πλαίσιο της αναθεώρησης του σχεδιασμού των αγορών ενέργειας σε ευρωπαϊκό επίπεδο (new energy market design), η κ. Καρακατσάνη, Μέλος της Ολομέλειας της ΡΑΕ, αναφέρθηκε στον επανακαθορισμό της σχέσης μεταξύ των Διαχειριστών Συστήματος Μεταφοράς και Δικτύου Διανομής στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, δηλαδή των φορέων ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ, αντιστοίχως, στην περίπτωση της χώρας μας.
Η εκπρόσωπος της ΡΑΕ ανέπτυξε τις προκλήσεις αλλά και τις νέες δυνατότητες που αναδύονται για την αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο Διαχειριστών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Στόχοι του νέου πλαισίου που θα διέπει τη σχέση των δύο φορέων είναι η καλύτερη ενσωμάτωση των ΑΠΕ και της διεσπαρμένης εν γένει παραγωγής στο Δίκτυο, η ενίσχυση της απόκρισης ζήτησης (demand-side response), η αντιμετώπιση των νέων τεχνικών δεδομένων που προκύπτουν, αλλά και η αξιοποίηση των καινοτόμων επιλογών που αναπτύσσονται, ώστε να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη που απορρέουν για τους καταναλωτές και να ενισχυθεί ο ενεργός ρόλος τους μέσα από ένα φάσμα νέων δυνατοτήτων.
«Πρόκειται για ένα νέο πλαίσιο αλληλεπίδρασης των δύο Διαχειριστών», τόνισε χαρακτηριστικά η κα. Καρακατσάνη, «το οποίο δεν περιορίζεται απλώς στην ανταλλαγή εκτενέστερων δεδομένων.
Σε πρώτο επίπεδο, ο στόχος είναι να διαμορφώνεται κοινή και πληρέστερη εικόνα και στους δύο φορείς για την κατάσταση, τη δυναμική και τις ανάγκες των δικτύων τους.
Ωστόσο, το νέο υπόβαθρο που δημιουργείται είναι πολύ πιο ευρύ και διεξοδικό, προβλέποντας ουσιαστική συνεργασία των δύο Διαχειριστών σε ένα εκτενές φάσμα ενεργειών.
Ο κοινός προσανατολισμός θα αποτυπωθεί στην κατάρτιση κοινών μοντέλων, τη διαμόρφωση προβλέψεων ζήτησης, τον καθορισμό των προγραμμάτων ανάπτυξης αλλά και τον συντονισμό για τη βέλτιστη αξιοποίηση των συνδεδεμένων πόρων στα Δίκτυα τους.
Σε ρυθμιστικό επίπεδο, θα κληθούμε να καθορίσουμε μια νέα προσέγγιση, η οποία θα αναγνωρίζει τις όποιες συνέργειες, θα σταθμίζει το κόστος υποδομών λαμβάνοντας υπόψη νέες τεχνολογίες και υπηρεσίες, θα αποβλέπει σε διαφανή οικονομικά σήματα και την ελαχιστοποίηση του κόστους, όχι όμως μεμονωμένα σε κάθε Διαχειριστή αλλά συνδυαστικά.
Η τάση που διαφαίνεται είναι μια ολιστική προσέγγιση, όπου ο κάθε Διαχειριστής θα λαμβάνει υπόψη τις επιδράσεις των ενεργειών του στον άλλον.
Επιπρόσθετα, οι δύο Διαχειριστές θα μπορούν να έχουν, από κοινού, πρόσβαση στην ευελιξία που παρέχουν οι συνδεδεμένοι συμμετέχοντες τόσο στο Σύστημα όσο και στο Δίκτυο”.
Αναλυτικότερα, η κ. Καρακατσάνη ανέφερε τα εξής:
1. Τα Νέα Δεδομένα
Η αναθεώρηση της σχέσης των δύο Διαχειριστών αντανακλά τα νέα δεδομένα που αντιμετωπίζουν αλλά και τους στόχους της Ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής που καλούνται να υπηρετήσουν.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η πρόβλεψη της ζήτησης από τους Διαχειριστές Συστήματος καθίσταται πιο πολύπλοκη καθώς οι Διαχειριστές οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τη διεσπαρμένη παραγωγή στο Δίκτυο, η οποία αντισταθμίζει τμήμα της κατανάλωσης, με σημαντικές ποσότητές της να προέρχονται από μετρητές καταναλωτών, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τα φωτοβολταϊκά στέγης.
Επιπλέον, η διαδικασία εξισορρόπησης του Συστήματος, που συντελείται σε συνεχή χρόνο, καθίσταται τεχνικά πιο πολύπλοκη και ενδεχομένως πιο ακριβή, καθώς τμήμα της διεσπαρμένης παραγωγής, πέραν της στοχαστικότητας που εμφανίζει, δεν είναι «ορατό» στους Διαχειριστές Συστήματος σε πραγματικό χρόνο.
Σε κάποια χρονικά διαστήματα, σε αρκετά πλέον σημεία του Δικτύου, η τοπική παραγωγή υπερβαίνει την κατανάλωση, προκαλώντας αντίστροφες ροές, από το Δίκτυο προς το Σύστημα, και επιφέροντας ενίοτε, ακόμη και συμφόρηση στο Σύστημα.
Τυχόν κόστη ενίσχυσης του Συστήματος που απορρέουν δεν είναι απαραίτητα ορατά από τον Διαχειριστή Δικτύου ή δεν αντανακλώνται στη διεσπαρμένη παραγωγή.
Αντίστοιχα, οι Διαχειριστές Δικτύου αλληλεπιδρούν πλέον με νέους συμμετέχοντες, όπως: καταναλωτές που είναι, παράλληλα, και παραγωγοί (prosumers), φορείς σωρευτικής εκπροσώπησης φορτίου (aggregators), απόκριση ζήτησης (demand-response) και διεσπαραμένη αποθήκευση.
2. Ένα Νέο Πλαίσιο - Εναλλακτικά Μοντέλα
Το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι αν είναι επαρκής η πληρέστερη ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των δύο Διαχειριστών ή αν η σχέση τους οφείλει να επεκταθεί σε νέα πεδία, που υπερβαίνουν τους συμβατικούς ρόλους τους έως σήμερα.
Ανεξάρτητα από την κατεύθυνση που θα υιοθετηθεί τελικά, είναι βέβαιο ότι σε κάθε περίπτωση απαιτείται ένα πλαίσιο που να περιγράφει ρητά τις ενέργειες στις οποίες κάθε Διαχειριστής δύναται να προβαίνει, τις προϋποθέσεις που διέπουν τις ενέργειες αυτές, τις υποχρεώσεις των δύο φορέων και την μεταξύ τους αλληλεπίδραση.
Απαιτείται επίσης σαφήνεια ως προς τη ρυθμιστική προσέγγιση που θα διέπει το νέο πλαίσιο σχέσης.
Σε διεθνές επίπεδο, διαφαίνονται 3 εναλλακτικά μοντέλα, που τελούν υπό συζήτηση, και προκρίνονται σε διαφορετικό βαθμό από διάφορες χώρες, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες και τις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν.
Πιο συγκεκριμένα:
α) Ο Διαχειριστής Δικτύου δύναται να διαβιβάζει, απλώς, αναλυτικότερες πληροφορίες για το Δίκτυο του στον Διαχειριστή Συστήματος.
β) Ο Διαχειριστής Δικτύου δύναται να χρησιμοποιεί την ευελιξία που υφίσταται στο Δίκτυο του, ώστε να λειτουργεί ως πάροχος της υπηρεσίας αυτής ή εναλλακτικά, να χρησιμοποιεί τρίτους, τους aggregators, για να την υλοποίηση αυτής της διαδικασίας.
γ) Και οι δύο Διαχειριστές να έχουν κοινή πρόσβαση στο πλήρες φάσμα της ευελιξίας που παρέχουν οι συνδεδεμένοι σε αυτούς πόροι (connected assets), χρησιμοποιώντας σήματα αγοράς προκειμένου να αναδειχθεί ο βέλτιστος τρόπος για την αξιοποίησή τους.
Στη συνέχεια, η κ. Καρακατσάνη, αφού αναφέρθηκε σε στοιχεία για το ενεργειακό μίγμα στην ελληνική αγορά και την διαχρονική του εξέλιξη, παρουσίασε τα συμπεράσματα της πρότασης που διαμόρφωσε προσφάτως το Συμβούλιο Ευρωπαϊων Ρυθμιστών Ενέργειας (CEER), στο οποίο συμμετέχει.
Η εισήγηση του CEER έχει ως θέμα « Η Θέση του CEER για τη Μελλοντική Σχέση μεταξύ Διαχειριστών Συστήματος Μεταφοράς και Δικτύου Διανομής» και δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 2016.
Μεταξύ άλλων, η εκπρόσωπος της ΡΑΕ ανέφερε τα εξής:
3. H Θέση του CEER (Συμβουλίου Ευρωπαϊκών Ρυθμιστών Ενέργειας)
3.1 Βασικές Αρχές
Η πρόταση του CΕΕR για τη νέα σχέση μεταξύ των δύο Διαχειριστών αναφέρεται αρχικά στις βασικές αρχές που πρέπει να τη διέπουν.
Προκειμένου να αποφευχθούν στρεβλώσεις στην αγορά, θεωρείται καταρχάς ουσιώδες οι δύο Διαχειριστές να είναι ουδέτεροι κατά την τέλεση των καθηκόντων τους και επαρκώς διαχωρισμένοι, με την εφαρμογή του 3ου ενεργειακού πακέτου να συνιστά την ελάχιστη απαίτηση.
Αναφορικά με την μεταξύ τους σχέση, γενικές αρχές πρέπει να καθοριστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ λεπτομερείς ρυθμίσεις πρέπει να αναπτυχθούν σε εθνικό επίπεδο.
Τα χαρακτηριστικά των Διαχειριστών, όπως το μέγεθος και η δομή τους, πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τον σχεδιασμό των κατάλληλων εργαλείων και μέσων (instruments), ώστε να αποφευχθούν δυσανάλογες επιδράσεις ή αρνητικά αποτελέσματα κατά την αξιολόγηση κόστους οφέλους.
Μια ολιστική προσέγγιση πρέπει να ενισχυθεί σε κάθε επίπεδο, περιλαμβάνοντας και τη συνεργασία για την αποτελεσματική χρήση ή και δοκιμή καινοτόμων επιλογών, τόσο για τη λειτουργία όσο και για την ανάπτυξη Συστήματος και Δικτύου.
3.2 Διακυβέρνηση (Governance)
Οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες των δύο Διαχειριστών θα πρέπει να προσδιοριστούν και να κατανεμηθούν με σαφήνεια.
Ένα καθαρό πλαίσιο για την αλληλεπίδραση των δύο φορέων είναι θεμελιώδους σημασίας.
Ειδικότερα, οι δύο Διαχειριστές οφείλουν να διαμορφώσουν μια κοινή κατανόηση για την επίδραση που οι ενέργειες του ενός μπορεί να επιφέρουν στον άλλον.
Επιπλέον, οφείλουν να κάνουν βέλτιστη χρήση διαφανών διαδικασιών αγοράς και να συνεργάζονται, ώστε να παρέχουν αποτελεσματικά και με την κατάλληλη χρονική διάσταση, δεδομένα των δικτύων τους σε άλλα εμπλεκόμενα μέρη, με έναν τρόπο που θα διασφαλίζει τη μη διακριτική μεταχείριση και την διασφάλιση της εμπιστευτικότητας.
Ρυθμιστικές προσεγγίσεις, όπως τυχόν περιορισμοί κατά την ανάκτηση του απαιτούμενου εσόδου (price controls), θα πρέπει να παρέχουν κίνητρα ώστε να βελτιστοποιούνται τα αποτελέσματα που προκύπτουν συνολικά, αντί να αποβλέπουν στην ελαχιστοποίηση του κόστους σε κάθε Διαχειριστή μεμονωμένα.
Σε αντιστοιχία με τον τομέα της Μεταφοράς, ο τομέας της Διανομής θα πρέπει να εκπροσωπείται επαρκώς σε όλες τις διεργασίες για τους Κώδικες σε ευρωπαϊκό επίπεδο και για τις λεπτομέρειες εφαρμογής τους.
3.3 Ανάπτυξη Δικτύων
Η πρόταση του CEER επισημαίνει την ανάγκη διαφάνειας αναφορικά με την κατάσταση των δικτύων αλλά και τις προβλέψεις για την μελλοντική τους εξέλιξη.
Η κοινή κατανόηση εκ μέρους των Διαχειριστών απαιτεί ανταλλαγή των μοντέλων των δύο δικτύων αλλά και πληροφοριών για αναμενόμενη συμφόρηση, υφιστάμενες και νέες συνδέσεις, προβλέψεων για τις απαιτήσεις των δικτύων αλλά και των υπηρεσιών.
Η συνεργασία επεκτείνεται και στα μακροπρόθεσμα προγράμματα ανάπτυξης Συστήματος και Δικτύων, τα οποία πρέπει να ενσωματώνουν εναλλακτικές προσεγγίσεις (καινοτομίες σε επίπεδο τεχνολογίας ή υπηρεσιών), αλληλεπιδράσεις μεταξύ ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου, αλλά και το σχεδιασμό περιβαλλοντικών δράσεων και το πλαίσιο για τα ηλεκτρικά οχήματα.
Γενικότερος στόχος είναι η πληρέστερη αποτύπωση τεχνικών δεδομένων από πολλαπλές πλευρές, ώστε να αναδεικνύονται εν τέλει τα σημεία εκείνα στα οποία είναι ευκολότερη ή οικονομικότερη η σύνδεση, αλλά και να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ώστε οι συμμετέχοντες στην αγορά να μπορούν να αντιδράσουν κατάλληλα και να προσφέρουν τις αντίστοιχες λύσεις.
3.4 Λειτουργία Δικτύων
Η ανταλλαγή δεδομένων που αφορούν τη λειτουργία και τη διαφάνεια (visibility) της κατάστασης των δικτύων καθορίζεται από τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό κώδικα (System Operation Guidelines), οπότε ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να αποδοθεί στην υλοποίησή τους.
Επιπρόσθετα, εκτός και αν υφίσταται λειτουργικός κίνδυνος, κανένας από τους δύο Διαχειριστές δεν θα έπρεπε να αποκλείεται εκ προοιμίου από ενέργειες που να συμβάλλουν συνδυαστικά στην αποτελεσματικότητα του Συστήματος και του Δικτύου.
Το ρυθμιστικό πλαίσιο δεν θα πρέπει να θέτει εμπόδια αλλά να διευκολύνει, όπου είναι εφικτό, τη συντονισμένη πρόσβαση σε πόρους ευελιξίας (flexible resources).
Επιπλέον, το ρυθμιστικό πλαίσιο καλείται να διασφαλίζει ότι όλοι οι συμμετέχοντες στην αγορά εκτίθενται στα κατάλληλα σήματα / κίνητρα, τα οποία αντανακλούν τα κόστη ή οφέλη που απορρέουν από τις ενέργειες τους στο ευρύτερο σύστημα.
Αντίστοιχα, οι συνδεδεμένοι πόροι δεν θα έπρεπε να αποκλείονται, χωρίς εύλογη τεκμηρίωση, από ένα φάσμα εσόδων για την πληρέστερη αποτύπωση της αξίας τους.
4. Ανοικτά Ζητήματα
Μια από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το νέο πλαίσιο είναι να επιτευχθεί η χρυσή τομή μεταξύ των επενδύσεων σε υποδομές και τη χρήση των πόρων ευελιξίας, ώστε το όφελος που απορρέει για τους καταναλωτές να μεγιστοποιείται.
Κρίσιμος επίσης είναι και ο ρυθμιστικός προσανατολισμός του πλαισίου.
Θα κινηθούμε προς μια κατεύθυνση που θα επιτρέπει την ανοικτή αλληλεπίδραση των Διαχειριστών με τους συμμετέχοντες, ή σε μια βάση με ένα καθαρό αλλά και περιοριστικό ρυθμιστικό πλαίσιο;
Ποια ζητήματα θα αντιμετωπιστούν μέσω αγορών και ποια μέσω τεχνικών προσεγγίσεων;
Πώς θα αποτραπεί η διακριτική μεταχείριση κατά τη συνδυασμένη προσέγγιση αξιοποίησης των πόρων ευελιξίας που είναι συνδεδεμένοι σε Σύστημα και Δίκτυο;
Γενικότερα, μέσα στο νέο πλαίσιο , οι ρυθμιστές θα κληθούμε να προσδιορίσουμε μια ολική προσέγγιση για τους δύο Διαχειριστές και να επαναξιολογήσουμε διάφορα επιμέρους θέματα.
Ενδεικτικά, ένα κρίσιμο ζήτημα είναι η αναθεώρηση της λογικής που διέπει τις χρεώσεις του δικτύου διανομής.
Μια επιλογή είναι να δοθεί περισσότερη έμφαση στο σκέλος της ισχύος συγκριτικά με την ενέργεια.
Άλλες επιλογές είναι η δυναμική τιμολόγηση καθώς και ο σχεδιασμός ειδικών χρεώσεων (π.χ. για prosumers) ή και η παροχή κινήτρων (smart contracts) για τους χρήστες που προκαλούν μεγαλύτερη επίδραση στο δίκτυο.
Η οριστικοποίηση του νέου σχεδιασμού των ενεργειακών αγορών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα τέλη Νοεμβρίου αναμένεται να σηματοδοτήσει την κατεύθυνση και την ενδεδειγμένη προσέγγιση σε κάποια από τα παραπάνω ζητήματα.
Οι διεργασίες που θα συντελεστούν στη συνέχεια είναι ιδιαίτερα σημαντικές, καθώς θα αναδείξουν ένα νέο φάσμα επιλογών για τους καταναλωτές, υπηρετώντας τις αρχές του ανταγωνισμού αλλά και θεμελιώδεις περιβαλλοντικούς στόχους.
Σημείωση: Η παρούσα σύνοψη βασίζεται στην ομιλία της Νεκταρίας Καρακατσάνη, Μέλους της Ολομέλειας της ΡΑΕ, στο Περιφερειακό Συνέδριο του ENTSO-E για την Νοτιoανατολική Ευρώπη, το οποίο διεξήχθη στις 3 Νοεμβρίου στη Θεσσαλονίκη.
www.worldenergynews.gr
Η εκπρόσωπος της ΡΑΕ ανέπτυξε τις προκλήσεις αλλά και τις νέες δυνατότητες που αναδύονται για την αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο Διαχειριστών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Στόχοι του νέου πλαισίου που θα διέπει τη σχέση των δύο φορέων είναι η καλύτερη ενσωμάτωση των ΑΠΕ και της διεσπαρμένης εν γένει παραγωγής στο Δίκτυο, η ενίσχυση της απόκρισης ζήτησης (demand-side response), η αντιμετώπιση των νέων τεχνικών δεδομένων που προκύπτουν, αλλά και η αξιοποίηση των καινοτόμων επιλογών που αναπτύσσονται, ώστε να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη που απορρέουν για τους καταναλωτές και να ενισχυθεί ο ενεργός ρόλος τους μέσα από ένα φάσμα νέων δυνατοτήτων.
«Πρόκειται για ένα νέο πλαίσιο αλληλεπίδρασης των δύο Διαχειριστών», τόνισε χαρακτηριστικά η κα. Καρακατσάνη, «το οποίο δεν περιορίζεται απλώς στην ανταλλαγή εκτενέστερων δεδομένων.
Σε πρώτο επίπεδο, ο στόχος είναι να διαμορφώνεται κοινή και πληρέστερη εικόνα και στους δύο φορείς για την κατάσταση, τη δυναμική και τις ανάγκες των δικτύων τους.
Ωστόσο, το νέο υπόβαθρο που δημιουργείται είναι πολύ πιο ευρύ και διεξοδικό, προβλέποντας ουσιαστική συνεργασία των δύο Διαχειριστών σε ένα εκτενές φάσμα ενεργειών.
Ο κοινός προσανατολισμός θα αποτυπωθεί στην κατάρτιση κοινών μοντέλων, τη διαμόρφωση προβλέψεων ζήτησης, τον καθορισμό των προγραμμάτων ανάπτυξης αλλά και τον συντονισμό για τη βέλτιστη αξιοποίηση των συνδεδεμένων πόρων στα Δίκτυα τους.
Σε ρυθμιστικό επίπεδο, θα κληθούμε να καθορίσουμε μια νέα προσέγγιση, η οποία θα αναγνωρίζει τις όποιες συνέργειες, θα σταθμίζει το κόστος υποδομών λαμβάνοντας υπόψη νέες τεχνολογίες και υπηρεσίες, θα αποβλέπει σε διαφανή οικονομικά σήματα και την ελαχιστοποίηση του κόστους, όχι όμως μεμονωμένα σε κάθε Διαχειριστή αλλά συνδυαστικά.
Η τάση που διαφαίνεται είναι μια ολιστική προσέγγιση, όπου ο κάθε Διαχειριστής θα λαμβάνει υπόψη τις επιδράσεις των ενεργειών του στον άλλον.
Επιπρόσθετα, οι δύο Διαχειριστές θα μπορούν να έχουν, από κοινού, πρόσβαση στην ευελιξία που παρέχουν οι συνδεδεμένοι συμμετέχοντες τόσο στο Σύστημα όσο και στο Δίκτυο”.
Αναλυτικότερα, η κ. Καρακατσάνη ανέφερε τα εξής:
1. Τα Νέα Δεδομένα
Η αναθεώρηση της σχέσης των δύο Διαχειριστών αντανακλά τα νέα δεδομένα που αντιμετωπίζουν αλλά και τους στόχους της Ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής που καλούνται να υπηρετήσουν.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η πρόβλεψη της ζήτησης από τους Διαχειριστές Συστήματος καθίσταται πιο πολύπλοκη καθώς οι Διαχειριστές οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τη διεσπαρμένη παραγωγή στο Δίκτυο, η οποία αντισταθμίζει τμήμα της κατανάλωσης, με σημαντικές ποσότητές της να προέρχονται από μετρητές καταναλωτών, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τα φωτοβολταϊκά στέγης.
Επιπλέον, η διαδικασία εξισορρόπησης του Συστήματος, που συντελείται σε συνεχή χρόνο, καθίσταται τεχνικά πιο πολύπλοκη και ενδεχομένως πιο ακριβή, καθώς τμήμα της διεσπαρμένης παραγωγής, πέραν της στοχαστικότητας που εμφανίζει, δεν είναι «ορατό» στους Διαχειριστές Συστήματος σε πραγματικό χρόνο.
Σε κάποια χρονικά διαστήματα, σε αρκετά πλέον σημεία του Δικτύου, η τοπική παραγωγή υπερβαίνει την κατανάλωση, προκαλώντας αντίστροφες ροές, από το Δίκτυο προς το Σύστημα, και επιφέροντας ενίοτε, ακόμη και συμφόρηση στο Σύστημα.
Τυχόν κόστη ενίσχυσης του Συστήματος που απορρέουν δεν είναι απαραίτητα ορατά από τον Διαχειριστή Δικτύου ή δεν αντανακλώνται στη διεσπαρμένη παραγωγή.
Αντίστοιχα, οι Διαχειριστές Δικτύου αλληλεπιδρούν πλέον με νέους συμμετέχοντες, όπως: καταναλωτές που είναι, παράλληλα, και παραγωγοί (prosumers), φορείς σωρευτικής εκπροσώπησης φορτίου (aggregators), απόκριση ζήτησης (demand-response) και διεσπαραμένη αποθήκευση.
2. Ένα Νέο Πλαίσιο - Εναλλακτικά Μοντέλα
Το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι αν είναι επαρκής η πληρέστερη ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των δύο Διαχειριστών ή αν η σχέση τους οφείλει να επεκταθεί σε νέα πεδία, που υπερβαίνουν τους συμβατικούς ρόλους τους έως σήμερα.
Ανεξάρτητα από την κατεύθυνση που θα υιοθετηθεί τελικά, είναι βέβαιο ότι σε κάθε περίπτωση απαιτείται ένα πλαίσιο που να περιγράφει ρητά τις ενέργειες στις οποίες κάθε Διαχειριστής δύναται να προβαίνει, τις προϋποθέσεις που διέπουν τις ενέργειες αυτές, τις υποχρεώσεις των δύο φορέων και την μεταξύ τους αλληλεπίδραση.
Απαιτείται επίσης σαφήνεια ως προς τη ρυθμιστική προσέγγιση που θα διέπει το νέο πλαίσιο σχέσης.
Σε διεθνές επίπεδο, διαφαίνονται 3 εναλλακτικά μοντέλα, που τελούν υπό συζήτηση, και προκρίνονται σε διαφορετικό βαθμό από διάφορες χώρες, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες και τις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν.
Πιο συγκεκριμένα:
α) Ο Διαχειριστής Δικτύου δύναται να διαβιβάζει, απλώς, αναλυτικότερες πληροφορίες για το Δίκτυο του στον Διαχειριστή Συστήματος.
β) Ο Διαχειριστής Δικτύου δύναται να χρησιμοποιεί την ευελιξία που υφίσταται στο Δίκτυο του, ώστε να λειτουργεί ως πάροχος της υπηρεσίας αυτής ή εναλλακτικά, να χρησιμοποιεί τρίτους, τους aggregators, για να την υλοποίηση αυτής της διαδικασίας.
γ) Και οι δύο Διαχειριστές να έχουν κοινή πρόσβαση στο πλήρες φάσμα της ευελιξίας που παρέχουν οι συνδεδεμένοι σε αυτούς πόροι (connected assets), χρησιμοποιώντας σήματα αγοράς προκειμένου να αναδειχθεί ο βέλτιστος τρόπος για την αξιοποίησή τους.
Στη συνέχεια, η κ. Καρακατσάνη, αφού αναφέρθηκε σε στοιχεία για το ενεργειακό μίγμα στην ελληνική αγορά και την διαχρονική του εξέλιξη, παρουσίασε τα συμπεράσματα της πρότασης που διαμόρφωσε προσφάτως το Συμβούλιο Ευρωπαϊων Ρυθμιστών Ενέργειας (CEER), στο οποίο συμμετέχει.
Η εισήγηση του CEER έχει ως θέμα « Η Θέση του CEER για τη Μελλοντική Σχέση μεταξύ Διαχειριστών Συστήματος Μεταφοράς και Δικτύου Διανομής» και δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 2016.
Μεταξύ άλλων, η εκπρόσωπος της ΡΑΕ ανέφερε τα εξής:
3. H Θέση του CEER (Συμβουλίου Ευρωπαϊκών Ρυθμιστών Ενέργειας)
3.1 Βασικές Αρχές
Η πρόταση του CΕΕR για τη νέα σχέση μεταξύ των δύο Διαχειριστών αναφέρεται αρχικά στις βασικές αρχές που πρέπει να τη διέπουν.
Προκειμένου να αποφευχθούν στρεβλώσεις στην αγορά, θεωρείται καταρχάς ουσιώδες οι δύο Διαχειριστές να είναι ουδέτεροι κατά την τέλεση των καθηκόντων τους και επαρκώς διαχωρισμένοι, με την εφαρμογή του 3ου ενεργειακού πακέτου να συνιστά την ελάχιστη απαίτηση.
Αναφορικά με την μεταξύ τους σχέση, γενικές αρχές πρέπει να καθοριστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ λεπτομερείς ρυθμίσεις πρέπει να αναπτυχθούν σε εθνικό επίπεδο.
Τα χαρακτηριστικά των Διαχειριστών, όπως το μέγεθος και η δομή τους, πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τον σχεδιασμό των κατάλληλων εργαλείων και μέσων (instruments), ώστε να αποφευχθούν δυσανάλογες επιδράσεις ή αρνητικά αποτελέσματα κατά την αξιολόγηση κόστους οφέλους.
Μια ολιστική προσέγγιση πρέπει να ενισχυθεί σε κάθε επίπεδο, περιλαμβάνοντας και τη συνεργασία για την αποτελεσματική χρήση ή και δοκιμή καινοτόμων επιλογών, τόσο για τη λειτουργία όσο και για την ανάπτυξη Συστήματος και Δικτύου.
3.2 Διακυβέρνηση (Governance)
Οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες των δύο Διαχειριστών θα πρέπει να προσδιοριστούν και να κατανεμηθούν με σαφήνεια.
Ένα καθαρό πλαίσιο για την αλληλεπίδραση των δύο φορέων είναι θεμελιώδους σημασίας.
Ειδικότερα, οι δύο Διαχειριστές οφείλουν να διαμορφώσουν μια κοινή κατανόηση για την επίδραση που οι ενέργειες του ενός μπορεί να επιφέρουν στον άλλον.
Επιπλέον, οφείλουν να κάνουν βέλτιστη χρήση διαφανών διαδικασιών αγοράς και να συνεργάζονται, ώστε να παρέχουν αποτελεσματικά και με την κατάλληλη χρονική διάσταση, δεδομένα των δικτύων τους σε άλλα εμπλεκόμενα μέρη, με έναν τρόπο που θα διασφαλίζει τη μη διακριτική μεταχείριση και την διασφάλιση της εμπιστευτικότητας.
Ρυθμιστικές προσεγγίσεις, όπως τυχόν περιορισμοί κατά την ανάκτηση του απαιτούμενου εσόδου (price controls), θα πρέπει να παρέχουν κίνητρα ώστε να βελτιστοποιούνται τα αποτελέσματα που προκύπτουν συνολικά, αντί να αποβλέπουν στην ελαχιστοποίηση του κόστους σε κάθε Διαχειριστή μεμονωμένα.
Σε αντιστοιχία με τον τομέα της Μεταφοράς, ο τομέας της Διανομής θα πρέπει να εκπροσωπείται επαρκώς σε όλες τις διεργασίες για τους Κώδικες σε ευρωπαϊκό επίπεδο και για τις λεπτομέρειες εφαρμογής τους.
3.3 Ανάπτυξη Δικτύων
Η πρόταση του CEER επισημαίνει την ανάγκη διαφάνειας αναφορικά με την κατάσταση των δικτύων αλλά και τις προβλέψεις για την μελλοντική τους εξέλιξη.
Η κοινή κατανόηση εκ μέρους των Διαχειριστών απαιτεί ανταλλαγή των μοντέλων των δύο δικτύων αλλά και πληροφοριών για αναμενόμενη συμφόρηση, υφιστάμενες και νέες συνδέσεις, προβλέψεων για τις απαιτήσεις των δικτύων αλλά και των υπηρεσιών.
Η συνεργασία επεκτείνεται και στα μακροπρόθεσμα προγράμματα ανάπτυξης Συστήματος και Δικτύων, τα οποία πρέπει να ενσωματώνουν εναλλακτικές προσεγγίσεις (καινοτομίες σε επίπεδο τεχνολογίας ή υπηρεσιών), αλληλεπιδράσεις μεταξύ ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου, αλλά και το σχεδιασμό περιβαλλοντικών δράσεων και το πλαίσιο για τα ηλεκτρικά οχήματα.
Γενικότερος στόχος είναι η πληρέστερη αποτύπωση τεχνικών δεδομένων από πολλαπλές πλευρές, ώστε να αναδεικνύονται εν τέλει τα σημεία εκείνα στα οποία είναι ευκολότερη ή οικονομικότερη η σύνδεση, αλλά και να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ώστε οι συμμετέχοντες στην αγορά να μπορούν να αντιδράσουν κατάλληλα και να προσφέρουν τις αντίστοιχες λύσεις.
3.4 Λειτουργία Δικτύων
Η ανταλλαγή δεδομένων που αφορούν τη λειτουργία και τη διαφάνεια (visibility) της κατάστασης των δικτύων καθορίζεται από τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό κώδικα (System Operation Guidelines), οπότε ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να αποδοθεί στην υλοποίησή τους.
Επιπρόσθετα, εκτός και αν υφίσταται λειτουργικός κίνδυνος, κανένας από τους δύο Διαχειριστές δεν θα έπρεπε να αποκλείεται εκ προοιμίου από ενέργειες που να συμβάλλουν συνδυαστικά στην αποτελεσματικότητα του Συστήματος και του Δικτύου.
Το ρυθμιστικό πλαίσιο δεν θα πρέπει να θέτει εμπόδια αλλά να διευκολύνει, όπου είναι εφικτό, τη συντονισμένη πρόσβαση σε πόρους ευελιξίας (flexible resources).
Επιπλέον, το ρυθμιστικό πλαίσιο καλείται να διασφαλίζει ότι όλοι οι συμμετέχοντες στην αγορά εκτίθενται στα κατάλληλα σήματα / κίνητρα, τα οποία αντανακλούν τα κόστη ή οφέλη που απορρέουν από τις ενέργειες τους στο ευρύτερο σύστημα.
Αντίστοιχα, οι συνδεδεμένοι πόροι δεν θα έπρεπε να αποκλείονται, χωρίς εύλογη τεκμηρίωση, από ένα φάσμα εσόδων για την πληρέστερη αποτύπωση της αξίας τους.
4. Ανοικτά Ζητήματα
Μια από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το νέο πλαίσιο είναι να επιτευχθεί η χρυσή τομή μεταξύ των επενδύσεων σε υποδομές και τη χρήση των πόρων ευελιξίας, ώστε το όφελος που απορρέει για τους καταναλωτές να μεγιστοποιείται.
Κρίσιμος επίσης είναι και ο ρυθμιστικός προσανατολισμός του πλαισίου.
Θα κινηθούμε προς μια κατεύθυνση που θα επιτρέπει την ανοικτή αλληλεπίδραση των Διαχειριστών με τους συμμετέχοντες, ή σε μια βάση με ένα καθαρό αλλά και περιοριστικό ρυθμιστικό πλαίσιο;
Ποια ζητήματα θα αντιμετωπιστούν μέσω αγορών και ποια μέσω τεχνικών προσεγγίσεων;
Πώς θα αποτραπεί η διακριτική μεταχείριση κατά τη συνδυασμένη προσέγγιση αξιοποίησης των πόρων ευελιξίας που είναι συνδεδεμένοι σε Σύστημα και Δίκτυο;
Γενικότερα, μέσα στο νέο πλαίσιο , οι ρυθμιστές θα κληθούμε να προσδιορίσουμε μια ολική προσέγγιση για τους δύο Διαχειριστές και να επαναξιολογήσουμε διάφορα επιμέρους θέματα.
Ενδεικτικά, ένα κρίσιμο ζήτημα είναι η αναθεώρηση της λογικής που διέπει τις χρεώσεις του δικτύου διανομής.
Μια επιλογή είναι να δοθεί περισσότερη έμφαση στο σκέλος της ισχύος συγκριτικά με την ενέργεια.
Άλλες επιλογές είναι η δυναμική τιμολόγηση καθώς και ο σχεδιασμός ειδικών χρεώσεων (π.χ. για prosumers) ή και η παροχή κινήτρων (smart contracts) για τους χρήστες που προκαλούν μεγαλύτερη επίδραση στο δίκτυο.
Η οριστικοποίηση του νέου σχεδιασμού των ενεργειακών αγορών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα τέλη Νοεμβρίου αναμένεται να σηματοδοτήσει την κατεύθυνση και την ενδεδειγμένη προσέγγιση σε κάποια από τα παραπάνω ζητήματα.
Οι διεργασίες που θα συντελεστούν στη συνέχεια είναι ιδιαίτερα σημαντικές, καθώς θα αναδείξουν ένα νέο φάσμα επιλογών για τους καταναλωτές, υπηρετώντας τις αρχές του ανταγωνισμού αλλά και θεμελιώδεις περιβαλλοντικούς στόχους.
Σημείωση: Η παρούσα σύνοψη βασίζεται στην ομιλία της Νεκταρίας Καρακατσάνη, Μέλους της Ολομέλειας της ΡΑΕ, στο Περιφερειακό Συνέδριο του ENTSO-E για την Νοτιoανατολική Ευρώπη, το οποίο διεξήχθη στις 3 Νοεμβρίου στη Θεσσαλονίκη.
www.worldenergynews.gr
