Οι πιθανές συνέπειες για την Ουκρανία και την Ευρώπη - Ο ενδεχόμενος ρόλος του Αζερμπαϊτζάν (Montel)
Ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται, ενώ υπάρχει η ελπίδα για άμεσο τερματισμό του λόγω της επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ.
Ο αριθμός των Ουκρανών και Ρώσων που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν στο πολεμικό μέτωπο έφτασε περίπου το 1 εκατομμύριο, σύμφωνα με έκθεση της Wall Street Journal τον Σεπτέμβριο.
Σύμφωνα με την περιβαλλοντική ομάδα Beyond Fossil Fuels, οι Ευρωπαίοι καταναλωτές έχουν πληρώσει στη Ρωσία σχεδόν 93 δισεκατομμύρια ευρώ για προμήθειες φυσικού αερίου από την εισβολή της χώρας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.
Η λήξη στα τέλη Δεκεμβρίου μιας πενταετούς συμφωνίας με τη ρωσική ενεργειακή εταιρεία Gazprom για τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας στην Ευρώπη θα πρέπει να είναι κάτι που πρέπει να γιορταστεί στη «γηραιά ήπειρο».
Παρόλα αυτά εξακολουθούν να υπάρχουν συζητήσεις για το εάν ή πώς θα ήταν δυνατό να συνεχιστούν αυτές οι ροές.
Ήδη κυκλοφορεί φήμη για συμφωνία της τελευταίας στιγμής
Πολλοί ηγέτες της ΕΕ, εταιρείες ενέργειας και αναλυτές έχουν δηλώσει ότι η Ευρώπη θα αντεπεξέλθει χωρίς αυτά τα 14 bcm/έτος ρωσικού φυσικού αερίου, που αντιστοιχεί σε περίπου 3-4% της συνολικής προσφοράς, καθώς οι εναλλακτικές διαδρομές αγωγών, οι εισαγωγές LNG, η αυξανόμενη δυναμικότητα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η αποδυνάμωση της ζήτησης όλα παίζουν ένα ρόλο.
Η Ρωσία συνεχίζει να σφυροκοπά την Ουκρανία και την ενεργειακή της υποδομή με επιθέσεις πυραύλων και drone, προκαλώντας σφαγές, ζημιές σε σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και μπλακ άουτ.
Ωστόσο, το ρωσικό αέριο εξακολουθεί να ρέει μέσω του δικτύου διαμετακόμισης της Ουκρανίας, όπως συμφωνήθηκε σε μια συμφωνία πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2019.
Αναμένοντας νέα συμφωνία
Η υπάρχουσα συμφωνία διαμετακόμισης επιτεύχθηκε την τελευταία στιγμή στις 31 Δεκεμβρίου 2019, αποτρέποντας μια πιθανή επανάληψη της κρίσης φυσικού αερίου του 2009 (διαφωνία για την τιμή του καυσίμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας).
Η ΕΕ ήταν αποφασισμένη να μην κάνει το ίδιο λάθος και ανακουφίστηκε όταν η ρωσική Gazprom, ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς Αερίου της Ουκρανίας (GTSOU) και η Naftogaz (η μεγαλύτερη εθνική εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ουκρανία), υπέγραψαν νέα πενταετή σύμβαση που λήγει το 2024.
Οποιαδήποτε νέα συμφωνία πιθανότατα θα απαιτήσει έναν διαπραγματευτή, διότι πολλά κράτη της ΕΕ χρειάζονται φυσικό αέριο.
«Στο βασικό μας σενάριο, υποθέτουμε ότι δεν υπάρχει άλλη ρωσική διαμετακόμιση μέσω της Ουκρανίας από τις αρχές του επόμενου έτους», λέει ο Ντένις Χέσελινγκ (επικεφαλής του τμήματος αγορών αερίου, άνθρακα και ηλεκτρικής ενέργειας στη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας).
Η Katja Yafimava, ανώτερη ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Ενεργειακών Μελετών της Οξφόρδης (OIES), εκτιμά επίσης ότι είναι πιθανή η διακοπή της διέλευσης. Ωστόσο, λέει ότι υπάρχει ακόμη χρόνος για τα μέρη να συμφωνήσουν σε μια ρύθμιση για τη συνέχιση των ροών διαμετακόμισης μετά το 2024.
Το Αζερμπαϊτζάν ως πιθανός παράγοντας εξελίξεων
Ο Ilham Aliyev (πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν), έχει κάνει τέτοιες συζητήσεις, ανακοινώνοντας τον Σεπτέμβριο ότι εργαζόταν ως μεσολαβητής για την εύρεση τρόπου να διατηρήσει τη ροή του φυσικού αερίου.
Χαρακτηριστικά είπε ότι «αν χρειάζεστε το αέριο του Αζερμπαϊτζάν, χρειαζόμαστε τη μακροπρόθεσμη σύμβαση για την προμήθεια στην Ευρώπη».
Το Αζερμπαϊτζάν φιλοξενεί επί του παρόντος τις ετήσιες συνομιλίες του ΟΗΕ για το κλίμα, COP29, στο Μπακού, όπου είπε στους παγκόσμιους ηγέτες ότι το φυσικό αέριο ήταν ένα «δώρο από τον Θεό».
Ορισμένες μικρές συμφωνίες προμήθειας με το Αζερμπαϊτζάν έχουν ήδη συναφθεί, συμπεριλαμβανομένης μιας με τον μεγαλύτερο προμηθευτή ενέργειας της Σλοβακίας, την SPP, η οποία ανακοίνωσε πρόσφατα απροσδιόριστο όγκο αζερικού φυσικού αερίου. Αλλά αυτό δεν θα διοχετευόταν μέσω της Ουκρανίας.
Ο John Roberts (ειδικός ενεργειακής ασφάλειας στην εταιρεία συμβούλων Methinks και εκ των συντακτών μιας έκθεσης του OIES που δημοσιεύτηκε αυτόν τον μήνα με τίτλο «Η ενεργειακή μετάβαση του Αζερμπαϊτζάν υπό το φως του COP29»), συμφωνεί, σημειώνοντας ότι η αγορά έχει φαινομενικά παρεξηγήσει ορισμένες λεπτομέρειες οποιωνδήποτε τέτοιων συζητήσεων.
«Νομίζω ότι έχουμε εντελώς λάθος την έννοια των ρωσικών συμφωνιών ανταλλαγής με το Αζερμπαϊτζάν. Κάνουμε λάθος μια προσφορά του Αζερμπαϊτζάν για μεσολάβηση, συν ένα υπόβαθρο μέτριων συμφωνιών για τον εφοδιασμό των Βαλκανίων, με μια ιδέα ότι κατά κάποιο τρόπο το Αζερμπαϊτζάν θα προμηθεύει φυσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας.
Το Αζερμπαϊτζάν έχει συμφωνίες να εισάγει αέριο από τη Ρωσία σποραδικά, για να καλύψει τις εγχώριες ελλείψεις», λέει, σημειώνοντας ωστόσο ότι το σύστημα μεταφοράς φυσικού αερίου της Κασπίας χώρας έχει υποχρεώσεις να εξάγει καθορισμένο όγκο και το υπόλοιπο προορίζεται για εγχώρια κατανάλωση».
Οικονομική απώλεια για την Ουκρανία
Το τέλος της υπάρχουσας συμφωνίας για την Ουκρανία σημαίνει ότι η GTSOU θα χάσει περίπου 0,8 δισεκατομμύρια δολάρια σε τέλη διαμετακόμισης, με τον κρατικό προϋπολογισμό να λαμβάνει πολύ λιγότερα μέσω φόρων και μερισμάτων.
«Τα έσοδα της Gazprom από τη διαμετακόμιση είναι περίπου 8 φορές περισσότερα, σε περίπου 6,5 δισ. δολάρια», λέει ο Sergiy Makogon (ενεργειακός εμπειρογνώμονας με έδρα την Ουκρανία και πρώην διευθύνων σύμβουλος του διαχειριστή συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου της χώρας GTSOU).
Η ΕΕ έχει σταματήσει να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο και άνθρακα, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υπόσχεται να καταργήσει σταδιακά τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα έως το 2027 για να σταματήσει να χρηματοδοτεί την πολεμική μηχανή της Μόσχας.
Οι εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας προς την ΕΕ, μειώθηκαν πάνω από το 40% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου πριν από την εισβολή στην Ουκρανία σε λιγότερο από 10% χάρη στις υπάρχουσες ροές διαμετακόμισης.
Η ΕΕ προνοεί…
Τα κράτη - μέλη έχουν επίσης επιβάλει στόχους για τα επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου ενόψει του χειμώνα για να διασφαλίσουν ότι υπάρχει επαρκής προσφορά για την κάλυψη της ζήτησης. Επί του παρόντος, η αποθήκευση φυσικού αερίου του μπλοκ ανέρχεται κατά μέσο όρο στο 92% της χωρητικότητας. Εισάγει επίσης LNG από χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Κατάρ και η Ρωσία.
Το μπλοκ της ΕΕ εισήγαγε επίσης μια κοινή πλατφόρμα αγοράς φυσικού αερίου (AggregateEU) υποχρεώνοντας τις συμμετέχουσες εταιρείες να υποβάλλουν παραγγελίες που ισοδυναμούν με το 15% των υποχρεώσεων πλήρωσης αποθήκευσης αερίου κάθε χώρας.
Ωστόσο, η πραγματική αγορά φυσικού αερίου παραμένει εθελοντική και το σχέδιο αντιπροσώπευε μόλις το 2% της πιθανής ζήτησης που έχει συρρικνωθεί, ανέφεραν οι Financial Times τον Σεπτέμβριο. Η τελευταία έκθεση της EC για την κατάσταση της ενεργειακής ένωσης που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα ανέφερε ότι συνολικά 75 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου είχαν αντιστοιχιστεί μεταξύ 2023 και 2024.
Τάση για συμφωνία τελευταίας στιγμής
Κάθε μέρα που περνά καθιστά ολοένα και πιο δύσκολο να φανταστεί κανείς μια παράταση μιας συμφωνίας διαμετακόμισης καθώς ο πόλεμος στην αυλή της Ευρώπης μαίνεται.
«Ο τερματισμός της σύμβασης φυσικού αερίου δεν θα είχε καμία σημαντική επίδραση στην ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια», είπε η Olha Stefanishyna (αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Δικαιοσύνης της Ουκρανίας), νωρίτερα αυτό το μήνα απαντώντας σε ερώτηση του Montel κατά τη διάρκεια ενός διαδικτυακού σεμιναρίου για την ένταξη στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ.
Ωστόσο, η Stefanishyna δεν απέκλεισε μια συμφωνία την τελευταία στιγμή.
Μια πηγή κοντά σε μια μεγάλη ενεργειακή εταιρεία της Κεντρικής Ευρώπης παραμένει πεπεισμένη ότι τα ενδιαφερόμενα μέρη θα καταλήξουν σε μια συμφωνία την τελευταία στιγμή (όπως αυτή πριν από 5 χρόνια).
Η Πολωνία (από τους στενότερους συμμάχους της Ουκρανίας) θα αναλάβει την προεδρία της ΕΕ το 2025. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσε να είναι σε θέση να επισπεύσει το κλείσιμο των εναπομεινάντων παραθύρων παροχής αερίου της Ρωσίας στο μπλοκ.
«Η απαλλαγή από το ρωσικό αέριο είναι μέρος της κυβερνητικής ατζέντας», λέει η κυβερνητική πηγή.
www.worldenergynews.gr
