Οι πολλαπλές κρίσεις (κλιματική κρίση, πανδημία, ενεργειακή κρίση) και οι επιπτώσεις τους, έχουν επιδεινώσει την ανθρώπινη ζωή σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι χαρακτηριστικό πως μόνο η πανδημία «έσβησε» πέντε χρόνια ανθρώπινης ανάπτυξης. Συγκεκριμένα, ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης του ΟΗΕ, για πρώτη φορά από τη δημιουργία του, παρουσίασε σημαντική μείωση τα τελευταία 2 χρόνια, επαναφέροντας τιμές του 2016 στις βασικές παραμέτρους που τον συνθέτουν, δηλαδή το προσδόκιμο ζωής, η εκπαίδευση και το βιοτικό επίπεδο.
Την ίδια στιγμή, η ταχύτητα της κλιματικής απορρύθμισης τρομάζει. Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο της Γης, φέτος τα κύματα καύσωνα και ξηρασίας ήταν τα χειρότερα εδώ και τουλάχιστον τριάντα χρόνια Οι άνθρωποι νιώθουν ιδιαίτερα ανήσυχοι για το μέλλον.
Και όλα αυτά, ενώ η ενεργειακή κρίση και οι «διαστημικές» τιμές που διαμορφώνονται δημιουργούν μία τεράστια πληθωριστική πίεση στις κοινωνίες. Τα παραπάνω δεδομένα καταδεικνύουν πως το σημερινό, βασισμένο στα ορυκτά καύσιμα, μοντέλο ανάπτυξης έχει ξεπεράσει από καιρό τα όρια του. Κατατρώει τους πεπερασμένους πόρους του πλανήτη, πιέζει ασφυκτικά τα οικοσυστήματα και αυξάνει δραματικά τις ανισότητες. δημιουργώντας μία αλυσίδα τρομακτικής κερδοφορίας για τους βασικούς του συντελεστές και ακραίες ανισότητες για τους υπόλοιπους. Τα νούμερα «προκαλούν». Το πρώτο εξάμηνο του 2022, η κερδοφορία των Exxon Mobil, Chevron, Shell, BP δείχνουν ρεκόρ 10ετίας. Ενώ, η διανομή του πλούτου εντείνει τη γνωστή τάση: Σύμφωνα με το World Inequality Report του 2021, το 1% του πληθυσμού έχει συλλέξει το 38% του παγκόσμιου πλούτου που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία 25 χρόνια. Αντίθετα, το φτωχότερο 50% έχει συλλέξει μόλις το 2%.
Κι όμως, παρά τις παραπάνω προειδοποιήσεις, οι πολιτικές μετάβασης σε έναν κόσμο περισσότερο πράσινο, δίκαιο και ανθεκτικό οπισθοχωρούν, μπροστά στην ενεργειακή κρίση και στις προσπάθειες αντιμετώπισής της.
Η αισιοδοξία που προς στιγμή δημιουργήθηκε με αφορμή την αντιμετώπιση της πανδημίας και τη δέσμευση για μετάβαση σε ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης δεν κράτησε για πολύ. Η μακροπρόθεσμη στρατηγική που χαράχθηκε θυσιάζεται, στο βωμό της αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης με αποσπασματικά μέτρα και «μετά βλέπουμε». Αυτή η πίεση αποτυπώνεται και σε σχετική δημοσκόπηση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ενέργειας, σε σχεδόν 600 ηγέτες από όλο τον κόσμο. Είχε ως βασικό εύρημα πως το 44% των ερωτηθέντων δήλωνε απαισιοδοξία για τον ρυθμό της ενεργειακής μετάβασης.
Μάλιστα, η ήπειρος με την μεγαλύτερη απαισιοδοξία ήταν η Ευρώπη, με το 55% των ερωτηθέντων να κατατάσσει την «ενεργειακή ασφάλεια» ως την κύρια ανησυχία, ακολουθούμενη από μόλις 18% για την «κλιματική αλλαγή». Είναι παράδοξη αυτή η στάθμιση από τους Ευρωπαίους, που θέλουν να είναι στην πρωτοπορία της κλιματικής δράσης. Στην ίδια δημοσκόπηση, σε όλες τις άλλες περιοχές του πλανήτη, η «κλιματική αλλαγή» παραμένει πολύ βασικό μέλημα των ηγετών ενέργειας.
Το πρόβλημα είναι πως η ενεργειακή ασφάλεια και η κλιματική κρίση εμφανίζονται πολλές φορές ως αντίθετοι πόλοι, ενώ στην πραγματικότητα ο ένας συμπληρώνει τον άλλο σε μια ενότητα κοινών δράσεων. Αυτό συμβαίνει και με τον διατυπωμένο στόχο της Ευρώπης να εξαλείψει την εξάρτησή της από τα ρωσικής προέλευσης ορυκτά καύσιμα και την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας. Ενώ η απεξάρτηση περνά μέσα από την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών και της ορθολογικής χρήσης ενέργειας, οι Ευρωπαίοι αποφασίζοντες μοιάζουν περισσότερο αφοσιωμένοι στην ανάπτυξη υποδομών για τη διακίνηση του (πανάκριβου) υγροποιημένου φυσικού αερίου και όλων των άλλων διαθέσιμων ορυκτών καυσίμων (άνθρακας, λιγνίτης), παραμένοντας ουσιαστικά ανενεργοί στη δράση για το κλίμα. Είναι εμφανής η έλλειψη μιας συνδυαστικής στρατηγικής για το κρίσιμο αυτό θέμα.
Σε αυτή την τεταμένη περίοδο, όλα θα κριθούν στις αντοχές, όχι μόνο των κυβερνήσεων, αλλά και των λαών. Παρά τις αβεβαιότητες, η προστασία της ανθρωπότητας από την κλιματική και κοινωνική κατάρρευση πρέπει να παραμείνει κεντρική πολιτική επιλογή.
*O Xάρης Δούκας είναι αναπληρωτής καθηγητής ενεργειακής και περιβαλλοντικής πολιτικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και Γραμματέας του Τομέα Ενέργειας ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής
www.worldenergynews.gr
