Η μαζική και ταχεία ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας βρίσκεται στον πυρήνα του σχεδίου REPowerEU - της πρωτοβουλίας της ΕΕ για να θέσει τέλος στην εξάρτησή της από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα.
Στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU, η ΕΕ αποσκοπεί στην ενεργοποίηση πάνω από 320 GW ηλιακών φωτοβολταϊκών μέχρι το 2025 (υπερδιπλασιασμός σε σχέση με το 2020) και σχεδόν 600 GW μέχρι το 2030, δηλαδή 45 GW ετησίως.
Τα ηλιακά φωτοβολταϊκά (PVs) και οι ηλιοθερμικές τεχνολογίες μπορούν να αναπτυχθούν γρήγορα και να ανταμείψουν τους πολίτες και τις επιχειρήσεις με οφέλη για το κλίμα και το πορτοφόλι τους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το κόστος παραγωγής της ηλιακής ενέργειας έχει μειωθεί θεαματικά με την πάροδο του χρόνου, κατά 82% την τελευταία δεκαετία. Το κόστος παραγωγής της ηλιακής ηλεκτρικής ενέργειας ήταν ήδη πολύ χαμηλότερο από τις τιμές χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας πριν από την εκτίναξη των τιμών το 2021.
Πρόκειται για μια τεράστια ευκαιρία για ολόκληρες πόλεις και περιφέρειες, ιδίως για εκείνες που μεταβαίνουν σε ένα νέο ενεργειακό και οικονομικό μοντέλο. Το πλήρες δυναμικό της ηλιακής ενέργειας για την ΕΕ μπορεί να αξιοποιηθεί μόνο εάν δοθούν στους πολίτες και τις κοινότητες τα κατάλληλα κίνητρα για να γίνουν καταναλωτές.
Η στρατηγική της ΕΕ για την ηλιακή ενέργεια σκιαγραφεί ένα ολοκληρωμένο όραμα για την ταχεία αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της ηλιακής ενέργειας και παρουσιάζει τέσσερις πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση των εναπομενουσών προκλήσεων βραχυπρόθεσμα.
Πρώτον, με την προώθηση της γρήγορης και μαζικής ανάπτυξης φωτοβολταϊκών μέσω της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για τις ηλιακές στέγες. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, τα φωτοβολταϊκά στις στέγες θα μπορούσαν να καλύψουν σχεδόν το 25% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ – ποσοστό μεγαλύτερο από το μερίδιο του φυσικού αερίου σήμερα.
Για να συμβεί αυτό η ΕΕ θα πρέπει να επιτύχει:
- Αύξηση του στόχου της για το 2030 όσον αφορά το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 45%.
- Περιορισμός της διάρκειας της αδειοδότησης για τις ηλιακές εγκαταστάσεις σε στέγες, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων, σε 3 μήνες κατ' ανώτατο όριο.
- Θέσπιση διατάξεων που θα διασφαλίζουν ότι όλα τα νέα κτίρια είναι "έτοιμα για ηλιακή ενέργεια".
- Να καταστεί υποχρεωτική η εγκατάσταση ηλιακής ενέργειας σε στέγες για:
α. όλα τα νέα δημόσια και εμπορικά κτίρια με ωφέλιμο εμβαδόν μεγαλύτερο από 250 m2 μέχρι το 2026,
β. όλα τα υφιστάμενα δημόσια και εμπορικά κτίρια με ωφέλιμο εμβαδόν μεγαλύτερο από 250 m2 μέχρι το 2027,
γ. όλα τα νέα κτίρια κατοικιών έως το 2029.
- Να διασφαλίσει ότι η νομοθεσία της εφαρμόζεται πλήρως σε όλα τα κράτη μέλη, επιτρέποντας στους καταναλωτές σε πολυκατοικίες να ασκούν αποτελεσματικά το δικαίωμά τους στη συλλογική αυτοκατανάλωση, χωρίς αδικαιολόγητο κόστος
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προβούν σε:
- Καθιέρωση ισχυρών πλαισίων στήριξης για συστήματα στέγης, μεταξύ άλλων σε συνδυασμό με αποθήκευση ενέργειας και αντλίες θερμότητας, με βάση προβλέψιμους χρόνους απόσβεσης που είναι μικρότεροι από 10 έτη.
- Μαζική ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας στις στέγες, δίνοντας προτεραιότητα στα πλέον κατάλληλα κτίρια για γρήγορες παρεμβάσεις (κλάσεις πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης Α, Β, Γ ή Δ),
- Να συνδυάζουν την ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας με την ανακαίνιση των στεγών και την αποθήκευση ενέργειας- αυτό θα πρέπει να υλοποιηθεί μέσω μιας ενιαίας υπηρεσίας που θα ενσωματώνει όλες τις πτυχές.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόσουν κατά προτεραιότητα τα μέτρα στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας, χρησιμοποιώντας τη διαθέσιμη χρηματοδότηση της ΕΕ, ιδίως τα νέα κεφάλαια REPowerEU των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.Το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης θα είναι ιδιωτικό, αλλά εν μέρει θα προέλθει από δημόσια χρηματοδότηση, μεταξύ άλλων από την ΕΕ.
Το Ταμείο για την Ανάκαμψη και την Ανθεκτικότητα έχει ήδη αφιερώσει τουλάχιστον 19 δισεκατομμύρια ευρώ για την επιτάχυνση της εξάπλωσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.Οι νέες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για το κλίμα, την προστασία του περιβάλλοντος και την ενέργεια (CEEAG) έχουν εισαγάγει μια σειρά κριτηρίων για προσαρμοσμένη και αναλογική στήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της ηλιακής ενέργειας.
Μεταξύ άλλων, αυτό περιλαμβάνει συμβάσεις διαφοράς, διαγωνισμούς για συγκεκριμένη τεχνολογία ή εξαιρέσεις από τον υποχρεωτικό διαγωνισμό για μικρά έργα, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων κοινοτικών ενεργειακών έργων.
Δεύτερον, καθιστώντας τις διαδικασίες αδειοδότησης συντομότερες και απλούστερες.
-Για να ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο, η Επιτροπή υπέβαλε σύσταση για την ταχεία αδειοδότηση έργων ανανεώσιμης ενέργειας και νομοθετική πρόταση για την αδειοδότηση παράλληλα με την παρούσα ανακοίνωση.
-Παροχή κινήτρων στους prosumers. Οι καταναλωτές είναι ιδιοκτήτες μικρών, αποκεντρωμένων εγκαταστάσεων που καταναλώνουν μέρος της ενέργειας που παράγουν. Τα πλαίσια στήριξης και πολιτικής για τους prosumers λαμβάνουν διάφορες μορφές: επιδοτήσεις επενδύσεων, τιμολόγια τροφοδότησης, απαλλαγές από ορισμένους φόρους ή δυνατότητα πώλησης της πλεονάζουσας ηλεκτρικής ενέργειας σε άλλους καταναλωτές ή απευθείας στην αγορά.
Η ισχύουσα νομοθεσία υποστηρίζει ήδη τις κοινότητες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τις κοινότητες πολιτών, καθώς και τις συλλογικές πρωτοβουλίες για την παραγωγή, αποθήκευση, ανταλλαγή και χρήση ενέργειας. Ωστόσο, οι κοινότητες αυτές εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια, όπως δυσκολίες στην εξασφάλιση χρηματοδότησης, στην πλοήγηση στις διαδικασίες αδειοδότησης και αδειοδότησηςή στην ανάπτυξη βιώσιμων επιχειρηματικών μοντέλων.
Τρίτον, εξασφαλίζοντας τη διαθεσιμότητα άφθονου εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού για να αντιμετωπίσει την πρόκληση της παραγωγής και της ανάπτυξης της ηλιακής ενέργειας σε ολόκληρη την ΕΕ.
Οι υπηρεσίες μιας στάσης στα κράτη μέλη θα πρέπει να μοιράζονται τις πληροφορίες αυτές και να παρέχουν στους πολίτες συμβουλές τόσο για τα μέτρα ενεργειακής απόδοσης όσο και για τα έργα ηλιακής ενέργειας με ολοκληρωμένο τρόπο, από τις τεχνικές απαιτήσεις έως τα διοικητικά βήματα και τα μέτρα στήριξης.
Η σύμπραξη θα πρέπει να αναπτύξει ένα σαφές όραμα για συγκεκριμένα μέτρα αναβάθμισης και επανεκπαίδευσης για την επέκταση της ηλιακής ενέργειας. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την εκπαιδευτική συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων κατά μήκος της αλυσίδας αξίας, των κοινωνικών εταίρων, των παρόχωνκατάρτισης και των περιφερειακών αρχών. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την εκπαιδευτική συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων κατά μήκος της αλυσίδας αξίας, των κοινωνικών εταίρων, των παρόχων κατάρτισης και των περιφερειακών αρχών.
Τέταρτον, με τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής συμμαχίας για τη βιομηχανία φωτοβολταϊκών που αποσκοπεί στη διευκόλυνση της επέκτασης μιας ανθεκτικής βιομηχανικής αλυσίδας αξίας της ηλιακής ενέργειας στην ΕΕ, ιδίως στον τομέα της κατασκευής φωτοβολταϊκών.
Όταν συνδυάζονται, η εγκατάσταση ηλιακής ενέργειας και οι παρεμβάσεις ανακαίνισης αλληλοενισχύονται, βελτιστοποιώντας την ενεργειακή απόδοση του κτιρίου. Εάν τα εθνικά προγράμματα στήριξης σχεδιαστούν ανάλογα, μπορούν να εξασφαλίσουν την ταχεία μαζική ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας στις στέγες των κτιρίων, δίνοντας προτεραιότητα στα πλέον κατάλληλα κτίρια για γρήγορες παρεμβάσεις (κλάσεις πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης Α, Β, Γ ή Δ). Κατά περίπτωση, η προσπάθεια αυτή μπορεί να συνδυαστεί με την ανακαίνιση των στεγών και την ανάπτυξη της αποθήκευσης ενέργειας και των αντλιών θερμότητας.
Η αυξημένη ζήτηση φωτοβολταϊκών στην ΕΕ και η αύξηση του παγκόσμιου κόστους μεταφοράς προσελκύουν το ενδιαφέρον για επενδύσεις στην κατασκευή φωτοβολταϊκών στην ΕΕ κάτι το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την εν λόγω στρατηγική.
Η διασφάλιση της διαφοροποίησης του εφοδιασμού μέσω ποικιλόμορφων εισαγωγών και η κλιμάκωση της παραγωγής καινοτόμων και βιώσιμων φωτοβολταϊκών στην ΕΕ θα συμβάλει στον μετριασμό των κινδύνων εφοδιασμού για την αναγκαία μαζική ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας στην ΕΕ. Ο στόχος αυτός θα υποστηριχθεί από μια συμμαχία της ηλιακής βιομηχανίας εντός ΕΕ.
Η συμμαχία θα φέρει σε επαφή βιομηχανικούς φορείς, ερευνητικά ινστιτούτα, ενώσεις καταναλωτών και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς που ενδιαφέρονται για τον τομέα των φωτοβολταϊκών, συμπεριλαμβανομένης της αναδυόμενης βιομηχανίας κυκλικότητας. Η συμμαχία θα εργαστεί για τον εντοπισμό και το συντονισμό επενδυτικών ευκαιριών, αγωγών έργων και χαρτοφυλακίων τεχνολογίας και θα καθορίσει διαδρομές για το ηλιακό βιομηχανικό οικοσύστημα στην ΕΕ.
Θα παρέχει ένα πλαίσιο για το συντονισμό των δράσεων που αποσκοπούν στην ανάπτυξη και την υιοθέτηση νέων, αποδοτικότερων και βιώσιμων τεχνολογιών. Θα καλύπτει την καινοτομία/τεχνολογία, τη βιομηχανική αλυσίδα εφοδιασμού, τη χρηματοδότηση, τη ρύθμιση, τις δεξιότητες και τη συμμετοχή των πολιτών και θα παρέχει συμβουλές στην ΕΕ και τα κράτη μέλη. Η συμμαχία θα χαρτογραφήσει τη διαθεσιμότητα της χρηματοδοτικής στήριξης, θα προσελκύσει ιδιωτικές επενδύσεις και θα διευκολύνει το διάλογο και τη σύζευξη μεταξύ παραγωγών και προμηθευτών.
Σε επίπεδο ΕΕ, τα ακόλουθα προγράμματα της ΕΕ είναι ιδιαίτερα σημαντικά:
-Το InvestEU μπορεί να παρέχει χρηματοδότηση χωρίς κίνδυνο σε ιδιωτικές επενδύσεις που διοχετεύονται μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και άλλων δημόσιων χρηματοδοτικών οργανισμών.
-Το Ταμείο Καινοτομίας μπορεί επίσης να διοχετεύσει χρηματοδότηση προς καινοτόμο εξοπλισμό μηδενικών και χαμηλών εκπομπών άνθρακα, όπως οι ηλιακοί συλλέκτες και τα εξαρτήματα τους.
-Τα κονδύλια για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα και τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής μπορούν να στηρίξουν σχετικά έργα που ενισχύουν την τοπική ανάπτυξη.
Τελευταίο αλλά όχι ύστατο είναι το ζήτημα της πιθανής αύξησης της εξάρτησης από την Κίνα μέσω της επέκτασης της χρήσης φωτοβολταϊκών συστημάτων.
Η ΕΕ θα παρέχει στους ευρωπαίους καταναλωτές εγγυήσεις ότι τα προϊόντα που αγοράζουν έχουν παραχθεί με σεβασμό στα ανθρώπινα και εργασιακά δικαιώματα. Δεδομένου ότι οι ιδιωτικοί φορείς διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην καταπολέμηση της καταναγκαστικής εργασίας, η Επιτροπή έχει υποβάλει λεπτομερείς απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων που καλύπτουν αυτή και άλλες πτυχές των εργασιακών δικαιωμάτων στην πρότασή της για μια οδηγία σχετικά με την υποβολή εκθέσεων εταιρικής βιωσιμότητας. Επιπλέον, η Επιτροπή ανακοίνωσε μια νέα νομοθετική πρωτοβουλία για την αποτελεσματική απαγόρευση της διάθεσης στην αγορά της ΕΕ προϊόντων που έχουν κατασκευαστεί με καταναγκαστική εργασία, την οποία αναμένεται να προχωρήσουμε με ισχυρή πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ώστε σύντομα να γίνει μέρος της νομοθεσίας στα κράτη-μέλη. Θα βασιστεί στα διεθνή πρότυπα και στις υφιστάμενες πρωτοβουλίες της ΕΕ, ιδίως στις υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας και διαφάνειας, και θα συνδυάσει την απαγόρευση με την επιβολή βάσει κινδύνου.
Η ταχεία επέκταση της εγκατάστασης φωτοβολταϊκών αποτελεί μια προφανή και εξόχως προκλητική ευκαιρία για την Ελλάδα. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερος συνδυασμός συνθηκών και συγκυρίας. Είναι πλέον στο χέρι μας να πρωταγωνιστήσουμε ωφελώντας πρώτα από όλα τους καταναλωτές και τις μικρές επιχειρήσεις.
*Η Μαρία Σπυράκη είναι ευρωβουλευτής ΝΔ-ΕΛΚ συμπρόεδρος του Intergroup για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και την Κλιματική Αλλαγή.
www.worldenergynews.gr
