Αιτίες ανατροπής της κατάστασης που μέχρι πρότινος φαινόταν δεδομένη
Από την αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία υπήρξαν πολλοί γύροι διαπραγματεύσεων και προτεινόμενα ειρηνευτικά σχέδια που αποσκοπούσαν στον τερματισμό του πολέμου.
Πλέον είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα πρέπει να αποκλειστεί (σε σχέση με τα επιθυμητά αποτελέσματα) η υιοθέτηση ουδέτερου καθεστώτος από την Ουκρανία.
Η Ουκρανία από το 1990 και μετά
Για την Ουκρανία η ουδετερότητα δεν είναι ξένη.
Στον απόηχο της πτώσης της Σοβιετικής Ένωσης, η χώρα εξέφρασε την πρόθεσή της (διακήρυξη της κρατικής κυριαρχίας της 1ης Ιουλίου 1990) να γίνει ένα μόνιμα ουδέτερο κράτος που θα απέφευγε τη συμμετοχή σε στρατιωτικά μπλοκ και θα δεσμευόταν για αποπυρηνικοποίηση.
Αυτό το αδέσμευτο (σε μεγάλο βαθμό) καθεστώς οδήγησε σε μια ταλαντευόμενη εξωτερική πολιτική η οποία ωστόσο φαινόταν να ευνοεί την επιδίωξη φιλικών σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και με τη Ρωσία, προτού εγκαταλειφθεί τελικά τον Δεκέμβριο του 2014 μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τους Ρώσους και την έναρξη του πολέμου του Ντονμπάς.
Τον Φεβρουάριο του 2019, με τη συντριπτική έγκριση του Verkhovna Rada (το Κοινοβούλιο της Ουκρανίας), τροποποιήθηκε το σύνταγμα της Ουκρανίας, θέτοντας τη χώρα σε μια πορεία πλήρους ένταξης στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Όμως στα τέλη Μαρτίου 2022, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι (Ουκρανός πρόεδρος) ήταν ακόμη έτοιμος να συζητήσει το ενδεχόμενο η Ουκρανία να πάρει ουδέτερη θέση ως μέρος μιας πιθανής ειρηνευτικής συμφωνίας με τη Ρωσία για να σταματήσει την εισβολή.
Αιτίες απομάκρυνσης ουδέτερης Ουκρανίας
Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί λόγοι (πρακτικοί και ηθικοί) για τους οποίους η ουδετερότητα θα πρέπει να ξεχαστεί...
Η Ουκρανία βρίσκεται σε μια πορεία προς να γίνει μια πλήρης δημοκρατία. Αυτό σημαίνει ότι η απόφαση για ουδετερότητα ή για φιλοδυτική γεωπολιτική πορεία πρέπει να συμφωνεί με το γενικό πληθυσμό.
1) Υποθέτοντας ότι κάποια μορφή ουδετερότητας επιβάλλεται ουσιαστικά στην Ουκρανία, θα είναι απρόθυμη να αντιληφθεί τον εαυτό της ως γέφυρα μεταξύ της Δύσης και του ρωσικού κόσμου και θα θεωρεί ότι ανήκει στο αντιρωσικό άρμα… (π.χ. ψηφοφορίες στη Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ).
2) Δεδομένου ότι πολλές ουδέτερες χώρες, όπως η Ελβετία, διατηρούν ικανές ένοπλες δυνάμεις με πλήρη ετοιμότητα για να εμπλακούν σε μάχη, ουδείς θα μπορούσε να εγγυηθεί ότι η Ουκρανία θα μειώσει το στρατό της.
3) Επομένως, είναι δύσκολο να δούμε πώς μια επίσημη διακήρυξη της ουκρανικής ουδετερότητας (που προέρχεται από την ουκρανική κυβέρνηση και τις κύριες δυτικές χώρες που υποστηρίζουν την Ουκρανία) θα ικανοποιούσε μία από τις προϋποθέσεις που εξακολουθεί να επιμένει η Ρωσία για τον τερματισμό της εισβολής, δηλαδή την «αποστρατιωτικοποίηση».
4) Η Ουκρανία έχει αποδείξει ότι μπορεί να κρατηθεί στο πεδίο της μάχης κατά των ρωσικών δυνάμεων.
Έτσι, η υιοθέτηση ενός ουδέτερου καθεστώτος δεν θα είναι θετική για την πλειοψηφία των Ουκρανών πολιτών, ειδικά εάν δεν συνεπάγεται την επιστροφή στην Ουκρανία όλων των ρωσικά κατεχόμενων εδαφών.
Από ηθική άποψη, η απαίτηση από την Ουκρανία να δηλώσει ουδετερότητα είναι επίσης πιθανό να εκληφθεί από τους πολίτες της χώρας ως προδοσία προς αυτούς από τη Δύση.
5) Η υιοθέτηση της ουδετερότητας μπορεί να θεωρηθεί ως αποτυχία εκ μέρους των δυτικών χωρών να αναγνωρίσουν σωστά ότι η Ουκρανία αυτή τη στιγμή αποδίδει τεράστια δύναμη (πριν από το 2022 θεωρείτο από αρκετούς μελετητές ως μεσαία δύναμη).
Από την άλλη πλευρά, ο συμβολικός υποβιβασμός της Ουκρανίας (χωρίς δική της ευθύνη) από μεσαία δύναμη σε μικρό κράτος με την απαίτησή της να υιοθετήσει ουδετερότητα θα αποτελούσε εσφαλμένη ανάγνωση της μεταβαλλόμενης δυναμικής εντός του διεθνούς συστήματος και επίσης αντιπροσωπεύουν μια σιωπηρή παραδοχή εκ μέρους της Δύσης ότι η Ουκρανία δεν αξίζει να έχει την ίδια αντιμετώπιση με αυτή των μεγάλων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν αντιτίθενται σε κατάφωρες παραβιάσεις των αρχών του διεθνούς δικαίου.
6) Ενώ η ουκρανική ουδετερότητα θα μπορούσε (θεωρητικά) να οδηγήσει σε ένταξη στην ΕΕ, είναι πιθανό να γίνει πρόσθετο εμπόδιο.
Συμπέρασμα
Η Ουκρανία αν εξαναγκαστεί να εξαιρεθεί από κοινές στρατιωτικές πρωτοβουλίες (λόγω επίσημης δέσμευσης για ουδετερότητα) θα ήταν μάλλον αντιπαραγωγικό όσον αφορά τα συμφέροντα ασφαλείας τόσο της Ουκρανίας όσο και της ΕΕ.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η επαναφορά μιας ουδέτερης Ουκρανίας θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα από τα λιγότερο βιώσιμα σενάρια και μη χρήσιμο όσον αφορά τη σταθερή τοποθέτηση της χώρας στο δυτικό στρατόπεδο, όπου ανήκει.
www.worldenergynews.gr
