Αν και μια μικρή στρατιά από υποβρύχια ρομπότ, σόναρ στην επιφάνεια της θάλασσας και δορυφόρους στο διάστημα επέτρεψαν στους ερευνητές να κατανοήσουν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου επηρεάζουν τη δυναμική των ωκεανών, μόλις και μετα βίας έχουν «γρατζουνίσει» την επιφάνεια.
«Δεν ξέρουμε πραγματικά το γιατί και το πώς κάποια πολύ ενδιαφέροντα γεγονότα συμβαίνουν στα βάθη του ωκεανού», είπε η Nathalie Zilberman, ωκεανογράφος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο. «Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε, γιατί δεν υπάρχουν δεδομένα».
Το μυστήριο του χαμένου πάγου
Μεταξύ των μεγαλύτερων μυστηρίων είναι το γιατί λείπει ένα κομμάτι στο μέγεθος της Αργεντινής από τον θαλάσσιο πάγο στον ωκεανό της Ανταρκτικής. Ο θαλάσσιος πάγος εκεί έχει συρρικνωθεί κατά 2,6 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα (1 εκατομμύριο τετραγωνικά μίλια) κάτω από τον μέσο όρο, μεταξύ των χρονολογιών 1981 και 2010, σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Δεδομένων Χιονιού και Πάγου των ΗΠΑ.
Η προσπάθεια να εξηγηθεί τι κρύβεται πίσω από την ακραία θαλάσσια ζέστη και τον εξαφανιζόμενο θαλάσσιο πάγο της Ανταρκτικής έχει προκαλέσει ζωηρή συζήτηση στην επιστημονική κοινότητα.
Οι παρατηρήσεις των ειδικών
Οι ειδικοί έχουν παρατηρήσει υψηλότερες ατμοσφαιρικές θερμοκρασίες, εξασθένηση των ανέμων που μείωσαν την ποσότητα της αφρικανικής σκόνης πάνω από τον Ατλαντικό Ωκεανό, μείωση εκπομπών διοξειδίου του θείου από τα πλοία (έναν ρύπο που εμποδίζει την ηλιακή ακτινοβολία και μπορεί να δροσίσει τον πλανήτη) και έντονο το φαινόμενο El Nino στον Ειρηνικό Ωκεανό.
Στην ξηρά τα πράγματα είναι πιο απλά και σίγουρα. Οι επιστήμονες που ειδικεύονται στο κλίμα και οι μετεωρολόγοι κατάφεραν να προβλέψουν με ακρίβεια τα τοπικά κύματα καύσωνα, τα οποία προκάλεσαν θερμοκρασίες ρεκόρ στην Ιαπωνία, στο Τέξας και τη Σαρδηνία.
Ωστόσο, ακόμη πιο ακραία γεγονότα στους ωκεανούς τούς έχουν αιφνιδιάσει. Οι μετεωρολόγοι γνώριζαν ότι κάτι δεν πήγαινε καλά από τον Απρίλιο, όταν οι μετρήσεις άρχισαν να δείχνουν ότι η θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας σε μέρη του Βόρειου Ατλαντικού αυξήθηκε σε επίπεδα πρωτόγνωρα από το 1979.
«Οι θερμοκρασίες στον Βόρειο Ατλαντικό είναι άνευ προηγουμένου και προκαλούν μεγάλη ανησυχία. Είναι πολύ υψηλότερες από αυτό που μπορύσαμε να προβλέψουμε», δήλωσε ο Michael Sparrow, επικεφαλής του τμήματος κλιματικής έρευνας του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού. «Αρνητικές θα είναι οι συνέπειες στα οικοσυστήματα, στην αλιεία και στον καιρό μας».
Οι ωκεανοί φαίνεται ότι απορροφούν το 90% της πρόσθετης θερμότητας εξαιτίας των αυξανόμενων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Λειτουργούν, δηλαδή, ως ένα σφουγγάρι, το οποίο εμποδίζει την ατμόσφαιρα να ζεσταθεί κι άλλο. Πρόκειται, ωστόσο, για μια νέα και ελλιπή διαπίστωση της ανθρωπότητας, συνεπώς είναι άγνωστος ο τρόπος που αποθηκεύεται αυτή η θερμότητα, καθώς επίσης και το αντίκτυπό της στα ωκεάνια ρεύματα και στη στάθμη της θάλασσας.
Η συλλογή αξιόπιστων και συχνών δεδομένων για τους ωκεανούς είναι αρκετά δύσκολη.
Ενώ εκατοντάδες χιλιάδες μετεωρολογικοί σταθμοί διασκορπισμένοι σε ολόκληρο τον πλανήτη στη στεριά συγκεντρώνουν εκατομμύρια σημεία δεδομένων κάθε μέρα, στο νερό οι συνθήκες είναι σκληρές. Ο εξοπλισμός φθείρεται πιο γρήγορα και είναι πιο δαπανηρή η συντήρηση. Και η παρακολούθηση της επιφάνειας δεν είναι αρκετή. Τα βάθη είναι μείζονος σημασίας.
Το πρόγραμμα Argo
Σε μια προσπάθεια να λύσουν αυτό το πρόβλημα, το 1999, μια μικρή ομάδα ωκεανογράφων δημιούργησε το πρόγραμμα Argo. Κατασκεύασαν ρομπότ μήκους 2 μέτρων με το όνομα «Argo floats». τα οποία παρασύρονται από τα ωκεάνια ρεύματα.
Κάθε 10 ημέρες ταξιδεύουν 2.000 μέτρα κάτω από το νερό για να συλλέξουν δεδομένα για τη θερμοκρασία της θάλασσας και την αλατότητα. Αυτά τα δεδομένα μεταδίδονται μέσω δορυφόρου και είναι διαθέσιμα δωρεάν στους επιστήμονες παντού, με 24ωρη καθυστέρηση.
Πάνω από 10.000 από αυτά τα θαλάσσια ρομπότ έχουν κατασκευαστεί από τότε και περίπου 3.900 είναι ενεργά σήμερα. Πρόκειται για μια τόσο σημαντική ανακάλυψη όσο ήταν εκείνη των δορυφόρων, αναφορικά με τις πληροφορίες που δίνουν σοτυς ειδικούς. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, πάνω από 4.000 επιστημονικές δημοσιεύσεις έχουν χρησιμοποιήσει των δεδομένα Argo.
Η επόμενη αποστολή τους είναι οι βαθιές θάλασσες.
«Τα πάντα στα βάθη του ωκεανού είναι πιο δραματικά», είπε ο Zilberman, ο οποίος είναι ο συμπρόεδρος του προγράμματος Deep Argo. «Η πίεση είναι σημαντικά υψηλότερη, οι συνθήκες είναι πιο σκληρές, οι θερμοκρασίες χαμηλότερες».
Το 2015, οι επιστήμονες άρχισαν να τροποποιούν τα ρομπότ Argo για να τους επιτρέψουν να ταξιδέψουν σε πιο βαθιά νερά. Οι πρώτες προσπάθειες απέτυχαν, με ρομπότ να εκρήγνυνται σε βάθη 2.6 χιλιομέτρων λόγω της υψηλής πίεσης.
Σιγά σιγά βελτιώθηκαν ο σχεδιασμός και τα υλικά. Οι ερευνητές έκαναν τροποποιήσεις στο αρχικό μοντέλο, μετατρέποντάς το από κύλινδρο σε σφαίρα και από χάλυβα και τιτάνιο σε γυαλί. Για τα νέα ρομπότ (που πήραν το όνομα Deep Argo floats) το να περάσουν ένα χρόνο σε βάθη 6.000 μέτρων ισοδυναμεί για την επιστήμη με τέσσερα χρόνια στα πιο ρηχά νερά.
Ο Zilberman ήταν, επίσης, ένας εκ των επιστημόνων που έπλευσαν 300 μίλια από την ακτή της Νέας Ζηλανδίας, στον Ειρηνικό Ωκεανό, για να εκτοξεύσουν τα δύο πρώτα πλωτά Deep Argo το 2015. Ένας νεαρός ερευνητής τότε, θυμάται, ένιωθε σαν αστροναύτης, όταν εστάλησαν τα ρόβερ στον Άρη. Καθώς τα ρομπότ έπεσαν στη θάλασσα, ο νεαρός τούς έγνεψε και τα αποχαιρέτησε. «Είναι τρομακτικό», είπε. «Στέλνετε ένα ρομπότ που θα βουτάει 6.000 μέτρα βάθος κάθε 10 ημέρες, τι μπορεί να πάει στραβά;»
Το Deep Argo είναι ακόμα σε πιλοτική λειτουργία, αλλά ορισμένα ρομπότ έχουν μεταφέρει δεδομένα, τα οποία επέτρεψαν πρόσφατα στους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα τα βαθιά νερά μεταξύ Αυστραλίας-Ανταρκτικής, μια από τις λιγότερο εξερευνημένες γωνιές του πλανήτη.
Άλλες αποστολές ανίχνευσαν μια ευρεία αύξηση της θερμοκρασίας στον Νότιο Ωκεανό και μια τάση ψύξης σε ορισμένα μέρη των βυθών του Βόρειου Ατλαντικού. Αλλά με μόνο 200 ενεργά ρομπότ, είναι δύσκολο να έχουμε μια πλήρη εικόνα του τι σημαίνουν αυτές οι τάσεις παγκοσμίως.
«Χρειάζονται περισσότερα ρομπότ Deep Argo, περίπου 1.200», είπε ο Zilberman, «αλλά είναι θέμα χρηματοδότησης. Τα Deep Argo κοστίζουν δύο έως τρεις φορές περισσότερο από το αρχικό μοντέλο.». Αν και τα ρομπότ Deep Argo είναι ακριβά, η κατασκευή τους εξακολουθεί να είναι φθηνότερη από τα σκάφη που διαθέτουν εξοπλισμό για να κάνουν παρόμοιες μετρήσεις, τα οποία χρησιμοποιούνται από τη δεκαετία του 1980 και το κόστος τους μπορεί να φτάσει έως και 35.000 δολάρια την ημέρα.
Η επείγουσα ανάγκη για περισσότερη έρευνα στα βαθιά ύδατα έχει αυξηθεί καθώς η έκταση της κλιματικής κρίσης έχει γίνει εμφανής.
Αλλά για τον Zilberman υπήρχε πάντα η ισοπαλία. Αποφάσισε να γίνει ωκεανογράφος εστιάζοντας στα βάθη των θαλασσών, αφού παρακολουθούσε τα ντοκιμαντέρ του Ζακ Κουστώ ως παιδί. «Υπάρχει μια πρόκληση, η οποία το κάνει πιο συναρπαστικό», είπε.
www.worldenergynews.gr
