Έκπληξη από τον οίκο αξιολόγησης Fitch για την ελληνική οικονομία - Ιδιαίτερα θετικές εκτιμήσεις για τράπεζες
Σε αναβάθμιση έκπληξη της μακροπρόθεσμης πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας κατά δύο από «Β» σε «ΒΒ-», προχώρησε ο αμερικανικός οίκος Fitch Ratings, ορίζοντας σε σταθερές (από θετικές) τις προοπτικές (outlook) επαναξιολόγησης 12-18 μηνών.
Η βραχυπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα επιβεβαιώθηκε σε «Β».
Η ολοκλήρωση της τελικής αξιολόγησης του προγράμματος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) της Ελλάδας ανοίγει το δρόμο για μια επιτυχή έξοδο από το πρόγραμμα στις 20 Αυγούστου 2018.
Τα μέτρα για το χρέος βελτιώνουν τη βιωσιμότητά του.
Η Fitch πιστεύει ότι η βιωσιμότητα του χρέους υποστηρίζεται επίσης από ιστορικό πρωτογενών πλεονασμάτων της γενικής κυβέρνησης, την προσδοκία της για σταθερή αύξηση του ΑΕΠ καθώς, τα πρόσθετα φορολογικά μέτρα που ψηφίστηκαν για να τεθούν σε ισχύ έως το 2020 και την μείωση του πολιτικού ρίσκου.
Τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους που συμφωνήθηκαν στην Eurogroup της 21ης Ιουνίου είναι σημαντικά.
Η συμφωνία προβλέπει την εκ των προτέρων καταβολή των πληρωμών από τόκους και λήξης με δάνεια του EFSF ύψους 96,4 δισ. ευρώ (που δεν υπόκεινται σε πολιτικές προϋποθέσεις).
Το χρέος και οι τόκοι για τα δάνεια του ΕΤΧΣ θα αναβληθούν έως το 2033 (από το 2023 προηγουμένως).
Η μέση ωρίμανση του ελληνικού χρέους (19 έτη, εξαιρουμένων των εντόκων γραμματίων και των repos).
Η επέκταση προβλέπεται να επιμηκύνει περαιτέρω τη μέση διάρκεια ωρίμανσης του ελληνικοιύ χρέους.
Στις 6 Αυγούστου 2017 ο ESM κατέβαλε την τελική δόση ύψους 15 δισ. ευρώ, οι ανάγκες χρηματοδότησης είναι μέτριες και η Ελλάδα θα ολοκληρώσει το πρόγραμμα με ένα σημαντικό αποθεματικό ταμειακών διαθεσίμων.
Από την τελική εκταμίευση, 5,5 δισ. ευρώ θα χρησιμοποιηθούν για την εξυπηρέτηση του χρέους και 9,5 δισ. ευρώ θα χρησιμοποιηθούν ως cash buffer.
Έτσι, η Ελλάδα θα ολοκληρώσει το πρόγραμμα του ESM με ένα αποθεματικό ύψους 24,1 δισ. ευρώ (13% του ΑΕΠ).
Σύμφωνα με τo Eurogroup εν λόγω αποθεματικό θα καλύψει τις ανάγκες χρηματοδότησης για 22 μήνες (έως τα μέσα του 2020).
Σύμφωνα με τη Fitch η Ελλάδα θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί πλήρως από τις αγορές μέχρι το 2022.
Τα δημοσιονομικά συνεχίζουν να βελτιώνονται
Το 2017 η Ελλάδα σημείωσε συνολικό πλεόνασμα του προϋπολογισμού 0,8% του ΑΕΠ, από 0,6% το προηγούμενο έτος και το πρωτογενές πλεόνασμα 4% του ΑΕΠ. Αυτό ήταν μια σημαντική δημοσιονομική υπεραπόδοση.
Υπολογίσαμε ένα πρωτογενές πλεόνασμα 1,9% του ΑΕΠ του 2017, το ίδιο υψηλότερο από το στόχο του προγράμματος του ΕΜΣ για 1,75% του ΑΕΠ, λόγω υψηλότερων από τις προβλεπόμενες στον προϋπολογισμό εσόδων και περιορισμού των δαπανών.
Η Fitch αναμένει ότι οι δημοσιονομικές επιδόσεις της Ελλάδας θα παραμείνουν υγιείς κατά την περίοδο και μετά το πρόγραμμα.
Προβλέπει τη συνέχιση των πρωτογενών πλεονασμάτων κατά μέσο όρο 2,7% του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια των ετών 2018- 2030.
Υποθέτοντας ότι ο ρυθμός αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ είναι 3,4%, το ακαθάριστο δημόσιο χρέος προβλέπεται να μειωθεί στο 123,3% του ΑΕΠ έως το 2030 από 182,7% το 2018.
Παράλληλα η Fitch ότι τα πρωτογενή πλεονάσματα θα παραμείνουν οριακά κάτω από το 3,5% 2023 και να μειωθούν κάτω από το 3% από το 2024.
Κατά την άποψή της Fitch, το εγχώριο πολιτικό σκηνικό Ελλάδα έχει γίνει κάπως πιο σταθερό και οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και ευρωπαίων πιστωτών έχουν βελτιωθεί σημαντικά, μειώνοντας τον κίνδυνο μια μελλοντική κυβέρνηση να αντιστρέψει δραματικά τα μέτρα πολιτικής που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος του ESM.
Ωστόσο, οι μελλοντικές ελληνικές κυβερνήσεις πρέπει να διατηρήσουν τα πρωτογενή πλεονάσματα για εξαιρετικά μεγάλο χρονικό διάστημα και αυτό μπορεί να δημιουργήσει πολιτικές προκλήσεις.
Μπορεί να υπάρξουν κάποιες μερικές πολιτικές ανατροπές στο μέλλον, ή οι δημοσιονομικοί στόχοι μπορεί να χαλαρώσουν, καθώς ο διάλογος συνεχίζεται μεταξύ της Ελλάδας και των επίσημων πιστωτών της.
Τα IDR της Ελλάδας αντικατοπτρίζουν επίσης τους ακόλουθους βασικούς οδηγούς αξιολόγησης:
Οι αξιολογήσεις βασίζονται σε υψηλά επίπεδα για το κατά κεφαλήν εισόδημα, τα οποία υπερβαίνουν κατά πολύ τους συντελεστές «ΒΒ» και «Β».
Ενώ η χρηματοπιστωτική κρίση και η ύφεση της Ελλάδας έδειξαν αδυναμίες στην αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης και έθεσαν οξείες πιέσεις στην πολιτική και κοινωνική σταθερότητα, η διακυβέρνηση εξακολουθεί να είναι σημαντικά ισχυρότερη από ό,τι στις περισσότερες χώρες με την ίδια αξιολόγηση.
Η Fitch εκτιμά ότι οι ακαθάριστες ανάγκες χρηματοδότησης (GFN) θα διαμορφωθούν στο 9% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο για την περίοδο 2019 - 2030.
Αυτό είναι αρκετά κάτω από το 15% του ΑΕΠ, ο στόχος για μεσοπρόθεσμη διατηρησιμότητα του χρέους που υιοθέτησε το Eurogroup.
Ο ευνοϊκός χαρακτήρας του δημόσιου χρέους της Ελλάδας υποδηλώνει ότι το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους είναι χαμηλό, η μέση διάρκεια είναι μακρά και οι GFN είναι χαμηλές, παρά το υψηλό απόθεμα δημόσιου χρέους.
Το χρονοδιάγραμμα απόσβεσης είναι καλοπροαίρετο.
H Fitch αναμένει από τις ελληνικές αρχές να χρησιμοποιήσουν εν μέρει το προσωρινό ταμειακό μαξιλάρι για να «αγοράσουν» πιο ακριβά τμήματα του χρέους (π.χ. ΔΝΤ).
Αυτό θα μειώσει περαιτέρω το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους.
Οι πληρωμές τόκων στα έσοδα κατά 6,5% είναι πολύ χαμηλότερες από την ιστορική διάμετρο «BB» κατά 9,4%.
Το πραγματικό επιτόκιο για το δημόσιο χρέος της Ελλάδας, είναι στο 1,8%, είναι αρκετά χαμηλότερο από αυτό των περισσότερων ομολόγων της Ελλάδας στην ευρωζώνης.
Άλλα τμήματα της δέσμης μέτρων μεσοπρόθεσμης ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους υπόκεινται σε πολιτικές προϋποθέσεις, όπως για παράδειγμα η κατάργηση του επιτοκιακού περιθωρίου που σχετίζεται με το τμήμα αγοράς του χρέους του δεύτερου ελληνικού προγράμματος από το 2018 και την μεταφορά κερδών για τα ελληνικά ομόλογα που πραγματοποίησε η ΕΚΤ από το πρόγραμμα αγοράς χρεογράφων το 2010, συμπεριλαμβανομένων των κερδών και άλλων Κεντρικών Τραπεζών της ευρωζώνης (συμμετοχές της ANFA).
Οι μεταφορές (4 δισεκατομμύρια ευρώ, 2,3% του ΑΕΠ) θα πραγματοποιηθούν σε εξαμηνιαίες δόσεις από το 2018 έως τον Ιούνιο του 2022.
Τα έσοδα θα χρησιμοποιηθούν για τη μείωση του GFN ή για τη χρηματοδότηση άλλων επενδύσεων σε συμφωνία με τους ευρωπαίους πιστωτές.
Η συμφωνία του Eurogroup εμπεριέχει κάποια ευελιξία.
Αναφέρεται στην πιθανότητα περαιτέρω ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους σε περίπτωση που υπάρξει «κάποιο αναπάντεχο αρνητικό σενάριο».
Το Eurogroup ανακοίνωσε ότι θα επανεξετάσει το θέμα το 2023 για να δει εάν χρειάζονται επιπλέον μέτρα για το χρέος προκειμένου η Ελλάδα να επιτύχει τους στόχους που έχουν τεθεί για τις μεικτές χρηματοδοτικές ανάγκες και εφόσον η χώρα έχει συμμορφωθεί πλήρως με τους δημοσιονομικούς στόχους που έχει θέσει η Ευρωζώνη.
Η ανάπτυξη του ΑΕΠ κερδίζει momentum.
Η ελληνική οικονομία έχει αναπτυχθεί για πέντε διαδοχικά τρίμηνα και στο α’ τρίμηνο του 2018 η ανάπτυξη έφθασε στο 0,8% σε τριμηνιαία βάση (2,3% σε ετήσια).
Ο Fitch αναμένει ότι η ανάπτυξη θα φθάσει το 2018 στο 2% και θα ενισχυθεί στο 2,3% το 2019.
Η αύξηση των επενδύσεων, η μείωση της ανεργίας και η ολοκλήρωση της αποπληρωμής των υποχρεώσεων του δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα, θα στηρίξει την εγχώρια ζήτηση.
Η παροχή στήριξης μέσω του εμπορίου εκτιμάται ότι θα είναι μικρή, λόγω ισχυρής αύξησης των εισαγωγών.
Οι εισαγωγές εξακολουθούν να στηρίζουν τις επενδύσεις.
Αναμένουμε ότι η ιδιωτική και δημόσια κατανάλωση θα αναπτυχθεί σταδιακά καθώς η δημοσιονομική πολιτική θα είναι πιο χαλαρή σε σύγκριση με την περίοδο 2015 – 208.
Η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις.
Τράπεζες και NPEs
Η εποπτεία θα επικεντρωθεί στην σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα.
Η αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs), τα οποία παραμένουν στο 48,5% των συνολικών είναι μία βασική πρόκληση και ίσως χρειαστεί να υπάρξουν και νέες προβλέψεις πριν την οριστική διαγραφή τους.
Οι ελληνικές τράπεζες έχουν θέσει τον φιλόδοξο στόχο να μειώσουν τα NPEs στο 35% έως τα τέλη του 2019, έχοντας επιτύχει τους ενδιάμεσους στόχους τους.
Πιστεύουμε ότι η ποιότητα των τραπεζικών στοιχείων ενεργητικού θα συνεχίσει να βελτιώνεται, αλλά θεωρούμε ότι η επίτευξη των στόχων για τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες.
Η εμπιστοσύνη στον τραπεζικό κλάδο βελτιώνεται.
Καμία από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες δεν χρειάστηκε επιπλέον κεφάλαια, βάσει των stress tests που έκανε η ΕΚΤ τον Μάιο του 2018.
Στις 26 Ιουλίου 2018 η ΕΚΤ μείωσε το όριο του ELA στα 8,4 δισ. ευρώ, ενώ τον Ιούλιο του 2015 είχε φθάσει στα 90 δισ. ευρώ, γεγονός το οποίο αντικατοπτρίζει τις θετικές συνθήκες ρευστότητας των τραπεζών.
Η εξάρτηση από το Ευρωσύστημα για ρευστότητα συνεχίζει να μειώνεται.
Στο α’ εξάμηνο 2016 έφθασε στα 16,3 δισ. ευρώ (τα εννέα δισ. από την ΕΚΤ) από 33,7 δισ. ευρώ που ήταν στα τέλη του 2017.
Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε περαιτέρω χαλάρωση των capital controls τον Ιούνιο 2018.
Η εμπιστοσύνη των καταθετών βελτιώνεται σταδιακά.
Οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα ενισχύθηκαν κατά 4,7 δισ. ευρώ στο πεντάμηνο έως τα τέλη Ιουνίου 2018, αντικατοπτρίζοντας τη μείωση της αβεβαιότητας για την έξοδο από το πρόγραμμα του ESM και την ισχυρή τουριστική περίοδο.
Αναμένουμε ότι η θα συνεχίσει η αύξηση των καταθέσεων καθώς η εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα ενισχύεται.
Η πολιτική κατάσταση
Η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας προκάλεσε εντάσεις μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ και του εταίρου του στον κυβερνητικό συνασπισμό, το κόμμα των Ανεξάρτητων Ελλήνων.
Υπάρχει κίνδυνος πρόωρων εκλογών μετά την υποβολή της συμφωνίας στο κοινοβούλιο.
Δεν αναμένουμε ότι οι πρόωρες εκλογές θα διαταράξουν αξιοσημείωτα τα δημοσιονομικά και οικονομικά αποτελέσματα μετά το πρόγραμμα.
Με βάση τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις, ο ΣΥΡΙΖΑ υπολείπεται του κεντροδεξιού κόμματος της ΝΔ κατά 15 μονάδες.
Η Νέα Δημοκρατία δεσμεύεται να συνεχίσει την εφαρμογή του προγράμματος και έχει ιστορικά δείξει λιγότερη ιδεολογική αντίθεση από τον ΣΥΡΙΖΑ στο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που υποστηρίζει το πρόγραμμα ESM.
