Η πτώση του Άσαντ πιθανότατα σηματοδότησε το τέλος μιας «στρατηγικής εταιρικής σχέσης» που ίδρυσε το Πεκίνο στις 22 Σεπτεμβρίου 2023. Ο Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ και ο πρώην Πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ δημιούργησαν τη συνεργασία περίπου πριν από ένα χρόνο, κατά τη διάρκεια συνάντησης στη Χανγκζού. Ωστόσο, η «στρατηγική εταιρική σχέση» είναι μόνο μια πρόσφατη εξέλιξη στη μακρά ιστορία των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών. Η Συρία, μαζί με την Αίγυπτο, την Υεμένη, το Ιράκ, το Μαρόκο και το Σουδάν, ήταν από τις πρώτες αραβικές χώρες που αναγνώρισαν και δημιούργησαν διπλωματικές σχέσεις με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ). Η Συρία ήταν ο πρώτος συνυποστηρικτής του ψηφίσματος για την αποκατάσταση της νόμιμης έδρας της ΛΔΚ στον ΟΗΕ.
Η Κίνα και η Συρία
Η εθνικιστική κυβέρνηση της Κίνας αναγνώρισε τη Συρία το 1946 και οι διπλωματικές σχέσεις δημιουργήθηκαν την 1η Αυγούστου 1956. Αυτή είναι η χρονιά που οι σινοσοβιετικές σχέσεις άρχισαν να επιδεινώνονται καθώς ο Χρουστσόφ ξεκίνησε το πρόγραμμα αποσταλινοποίησης στη Σοβιετική Ένωση και τη «Μεγάλη Εκκαθάριση» της Σοβιετικής Ένωσης κοινωνία. Η χρονιά αυτή σηματοδότησε, επίσης, την έναρξη των τεταμένων σχέσεων και μιας σοβαρής σύγκρουσης μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου. Συνολικά, η μεταβαλλόμενη δυναμική της εποχής του Ψυχρού Πολέμου επηρέασε τις σχέσεις της Κίνας με τη Μέση Ανατολή, αλλά δεν είχε πραγματικό στόχο να εμπλακεί στην πολιτική της περιοχής. Αλληλοεπιδρούσε με την περιοχή κάτω από την ομπρέλα του «Τρίτου Κόσμου» κατά την περίοδο του Μάο. Οι σχέσεις με άλλους σημαντικούς περιφερειακούς παράγοντες, όπως την Παλαιστίνη, το Ισραήλ, την Τουρκία και τις χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου «West Camp» (GCC), αναπτύχθηκαν χρόνια αργότερα και κατά τη διάρκεια δεκαετιών.
Η σημερινή σχέση των χωρών
Η τρέχουσα εμπλοκή της Κίνας στη Μέση Ανατολή αντανακλά ορισμένους από τους ίδιους στόχους, κίνητρα και ενέργειες όπως κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Η σημερινή σχέση του Πεκίνου με την περιοχή αποτελείται από τέσσερις πτυχές: εσωτερική/περιφερειακή ασφάλεια, πολιτισμός, οικονομία και πολιτική/διπλωματία. Η Κίνα ανέπτυξε τις σχέσεις της με τη Συρία μέσω διμερών οικονομικών επενδύσεων, βοήθειας και διπλωματικών καναλιών, αλλά ποτέ δεν συμμετείχε στη Συρία όσο οι ΗΠΑ, η Ρωσία και το Ιράν. Από αυτή την άποψη, η απώλεια της Κίνας από την αποχώρηση του Άσαντ είναι περιορισμένη.
Στο πλαίσιο της τρέχουσας αστάθειας της Συρίας, της δυναμικής στο έδαφος και της ιστορικής απροθυμίας της Κίνας να εμπλακεί σε συγκρούσεις, είναι πιθανό το Πεκίνο να παραμείνει προσεκτικό και να παρακολουθήσει στενά τα επόμενα βήματα που θα κάνουν άλλοι περιφερειακοί παράγοντες. Όλες οι ανησυχίες για την οικονομία και την ασφάλεια εξετάζονται σε ένα ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο. Η επέκταση της οικονομίας της Κίνας είναι ο κορυφαίος στόχος της χώρας, καθώς ενισχύει την πολιτική και διπλωματική της επιρροή και τη στρατιωτική της δύναμη. Η Κίνα αρχίζει σταδιακά να αναζητά στρατηγικές για να ενισχύσει τους δεσμούς της με βασικές περιφερειακές αγορές. Για να καλύψει τις βασικές της ανάγκες και να επιτύχει τις υψηλές παγκόσμιες φιλοδοξίες της, όπως να γίνει μεγάλη δύναμη, το πετρέλαιο είναι το πιο σημαντικό αγαθό.
Οικονομικές εκτιμήσεις για το πετρέλαιο
Η παραγωγή αργού πετρελαίου της Συρίας κορυφώθηκε στα 582.300 βαρέλια την ημέρα (BPD) το 1996. Αυτός ο αριθμός μειώθηκε. Η σταδιακή μείωση οδήγησε στην Αραβική Άνοιξη του 2011 και στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του ISIS. Μέχρι τον Αύγουστο του 2024, η παραγωγή του αργού πετρελαίου ήταν μόνο 95.000 BPD. Η Κίνα εισάγει το 47% του αργού πετρελαίου της από τη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, το τοπίο των περιφερειακών εισαγωγών ποικίλλει. Περισσότερο από το ένα τέταρτο του πετρελαίου της προέρχεται από τη Σαουδική Αραβία και ακολουθούν το Ιράκ, το Ομάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Οι εξαγωγές της Συρίας στην Κίνα το 2022 ανήλθαν συνολικά σε μόλις 2 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, με τα κύρια προϊόντα να είναι φυτικά προϊόντα, σαπούνια, προϊόντα που σχετίζονται με το σαπούνι (π.χ. καθαριστικά, κεριά κ.λπ.) και ελαιόλαδο.
Το Πεκίνο δεν είδε ποτέ αυτές τις εισαγωγές ως κρίσιμες. Η Συρία δεν υπήρξε ποτέ κορυφαίος παραγωγός ή δύναμη. Το 2010, συνεισέφερε μόλις το 0,5% της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής. Ακόμη και στην αιχμή της παραγωγής, το πετρελαϊκό δυναμικό της Συρίας, αν και μικρό σε σύγκριση με άλλους πετρελαιοπαραγωγούς γίγαντες στην περιοχή, ήταν κυρίως για εγχώρια κατανάλωση και εξαγωγές χαμηλού επιπέδου. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι μια σημαντική πηγή εσόδων. Πριν από μια δεκαετία, το ISIS το χρησιμοποίησε για να χρηματοδοτήσει τις εξαιρετικά επιτυχημένες τρομοκρατικές και μαχητικές επιχειρήσεις του.
Η πολιτική των ΗΠΑ
Η εξέταση των πιθανών επιπτώσεων στην Κίνα από την ανατροπή του Άσαντ απαιτεί και κατανόηση της πολιτικής των ΗΠΑ. Τις ημέρες αμέσως μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ, ο Λευκός Οίκος υποστήριξε τις 480 στοχευμένες επιθέσεις του Ισραήλ σε ολόκληρη τη Συρία. Οι αμερικανικές δυνάμεις πραγματοποίησαν επίσης τις δικές τους αεροπορικές επιδρομές ακριβείας εντός της Συρίας. Την Κυριακή, 7 Δεκεμβρίου, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν περιέγραψε την πτώση του Άσαντ ως «ιστορική ευκαιρία» και μια στιγμή κινδύνου.
Παρά την αβεβαιότητα γύρω από τον ρόλο των ΗΠΑ στη Συρία μετά την πτώση του Άσαντ και την έλλειψη σαφήνειας εντός της αμερικανικής κυβέρνησης σχετικά με τα πιθανά οφέλη από αυτές τις αλλαγές, η Ουάσιγκτον διατηρεί παρουσία περίπου 900 στρατιωτικών στη χώρα. Ενώ η Κεντρική Διοίκηση των ΗΠΑ συνεχίζει να εξαπολύει στοχευμένα πλήγματα εναντίον θέσεων και προσωπικού του ISIS, άλλες φατρίες, έχουν στοχεύσει αμερικανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις μετά την πτώση του Άσαντ. Η μελλοντική κυβέρνηση Τραμπ έχει εκφράσει ρητά τη θέση της για τη Συρία.
Ορισμένοι αναλυτές προτείνουν ότι η Ουάσιγκτον δεν θα επηρεάσει σημαντικά τα γεγονότα στη Συρία. Αν και αυτή η εκτίμηση είναι αμφισβητήσιμη, θα μπορούσε να σημαίνει ότι η Τουρκία θα έχει τη μεγαλύτερη επιρροή στη χώρα. Για την Τουρκία, η μεγαλύτερη προτεραιότητα είναι η ανοικοδόμηση μιας σταθερής Συρίας.
Η Πρωτοβουλία Belt and Road
Η Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI), αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων, είναι ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες σε σχέση με τη Συρία, την Κίνα και την Τουρκία. Το 2012, η Άγκυρα και το Πεκίνο υπέγραψαν «συμφωνία ανταλλαγής» μεταξύ της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας και της Κίνας. Το ποσό της συμφωνίας είναι 10 δισεκατομμύρια γιουάν, ή 3 δισεκατομμύρια τουρκικές λίρες, και ανανεώθηκε τον Μάιο του 2019. Τον Νοέμβριο του 2015, κατά τη Σύνοδο των Ηγετών της G20 στην Αττάλεια, η Άγκυρα και το Πεκίνο υπέγραψαν «Μνημόνιο Κατανόησης για την ευθυγράμμιση των Πρωτοβουλία Belt and Road and the Middle Corridor Initiative». Έκτοτε, η Τουρκία διατήρησε την υποστήριξή της στο BRI, το οποίο περιλαμβάνει την «Οικονομική Ζώνη του Δρόμου του Μεταξιού» και τον «Ναυτιλιακό Δρόμο του Μεταξιού» του 21ου αιώνα. όπως ήταν στο παρελθόν. Η πιθανή επέκταση του BRI μέσω της Συρίας, η οποία θα βοηθούσε δραστικά τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση της χώρας και θα προωθούσε την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη σε πολλούς τομείς της χώρας, υπογραμμίζει περαιτέρω τη σημασία της.
Η προοπτική της Belt and Road μέσω της Συρίας υπογραμμίζει τις σχέσεις Κίνας-Ρωσίας και εντείνει τη συζήτηση μεταξύ μιας βόρειας και μιας νότιας διαδρομής. Η ανάπτυξη του Νότιου Δρόμου του Μεταξιού μέσω της Συρίας και της Τουρκίας, που θα συνέδεε τις κερδοφόρες ευρωπαϊκές αγορές με την Κίνα, θα μπορούσε να αποφέρει τεράστια οφέλη από τις προοπτικές της Συρίας, της Τουρκίας και της Κίνας. Αν και η ιδέα του έργου είχε κάποτε περιοριστεί από την απειλή που έθετε το ISIS, τώρα υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να πραγματοποιηθεί.
Στρατηγικές σημασίας για την Κίνα
Για την Κίνα, η Μέση Ανατολή έχει σημαντικά μεγαλύτερη οικονομική σημασία από τη Ρωσία, και παρά την επίμονη σύγκρουση, αντιπροσωπεύει μια πιο αξιόπιστη και επενδυτική επιλογή μακροπρόθεσμα. Επιπλέον, αν και τα κράτη της Μέσης Ανατολής παρέχουν στην Κίνα τους ζωτικούς πόρους που είναι απαραίτητοι για τις καθημερινές της δραστηριότητες και την επέκταση του κράτους στη μεγάλη δύναμη. Η κύρια διάκριση μεταξύ της Συρίας και των πλούσιων σε πετρέλαιο ομολόγων της στη Μέση Ανατολή έγκειται στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο οικονομία και τις κατεστραμμένες υποδομές της Συρίας, που τοποθετούν κάθε νέα κυβέρνηση σε πιο επισφαλή θέση.
Η δυνατότητα πρόσβασης στη Μεσόγειο είναι επίσης στρατηγικής σημασίας για την Κίνα. Αντίθετα, η SIG έχει μεγαλύτερη ανάγκη από την Κίνα από ό,τι το αντίστροφο, καθώς οποιαδήποτε επένδυση υποδομής είναι απαραίτητη για την πολιτική της επιβίωση.
Το μέλλον
Η δυναμική ισχύος και η ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή έχουν σαφώς αρχίσει να αλλάζουν. Ενώ η Τουρκία, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ αντιμετωπίζουν νέες ευκαιρίες, η Ρωσία και το Ιράν αντιμετωπίζουν αυξανόμενες προκλήσεις και ανησυχίες. Η Κίνα είναι προσεκτική στις συνεργασίες της με άλλους παράγοντες και περιοχές, παρόλο που διατηρεί μια «καλή» σχέση με τη Ρωσία. Αυτό αντανακλά την προσεκτική προσέγγιση της Κίνας στη Μέση Ανατολή μετά τον θάνατο του Άσαντ.
Αυτή τη στιγμή, τα πολιτικά ζητήματα και τα ζητήματα ασφάλειας της Μέσης Ανατολής δεν βρίσκονται σε ισορροπία. Οι ειδικοί διαφωνούν για το πώς τα πρόσφατα και απροσδόκητα γεγονότα στη Συρία, η μετάβασή στην μετά Άσαντ εποχή και οι ευρύτερες περιφερειακές επιπτώσεις θα επηρεάσουν την Κίνα τόσο τώρα όσο και στο μέλλον. Η απάντηση της Κίνας στα γρήγορα μεταβαλλόμενα γεγονότα θα πρέπει να είναι προσεκτική και μεθοδική, καθώς οι πλήρεις συνέπειες της κατάρρευσης του καθεστώτος Άσαντ δεν έχουν γίνει πλήρως σαφείς. Προς το παρόν, η Κίνα, όπως και τα προηγούμενα χρόνια, συνεχίζει να δίνει προτεραιότητα στην οικονομία, διατηρώντας την ρεαλιστική της προσέγγιση που βασίζεται στο όραμα της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης και του καλύτερου για την επιβίωση και την ευημερία του Πεκίνου.
www.worldenergynews.gr
