Παν. Λαδακάκος: Πλωτά Θαλάσσια Αιολικά Πάρκα: Η νέα μεγάλη πρόκληση για την αξιοποίηση του ανανεώσιμου δυναμικού της χώρας μας

Σε διάφορα σημεία του Αιγαίου Πελάγους έχει μετρηθεί αιολικό δυναμικό σε επίπεδα που συναγωνίζεται ή ξεπερνάει τις κορυφαίες περιοχές της Ευρώπης στις οποίες λειτουργούν ήδη ή αναπτύσσονται Θαλάσσια Αιολικά Πάρκα (ΘΑΠ) από εταιρείες κολοσσούς στον κλάδο των ΑΠΕ και όχι μόνο. Όμως, παρά το πλούσιο αιολικό δυναμικό των ελληνικών θαλασσών, η Ελλάδα όχι μόνο δεν έχει αναπτύξει κανένα σχετικό έργο, αλλά ακόμα δεν υφίσταται ούτε το θεσμικό πλαίσιο που να προβλέπει την σχετική δραστηριότητα.

Σύμφωνα με την στρατηγική για τις θαλάσσιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που ανακοίνωσε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προβλέπεται αύξηση της θαλάσσιας αιολικής ισχύος στην Ευρώπη από 12 GW σήμερα σε 60 GW έως το 2030 και 300 GW έως το 2050. Η θαλάσσια αιολική ενέργεια αναμένεται να είναι η σημαντικότερη πηγή παραγωγής του ηλεκτρισμού που θα καταναλώνει η Ευρώπη περί το 2040.

Ένας από τους λόγους που η χώρα μας έχει μείνει πίσω σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο είναι οι μέχρι πρόσφατα τεχνολογικοί περιορισμοί που σχετίζονται με τα βάθη των θαλασσών μας. Τα ΘΑΠ σταθερής έδρασης (bottom fixed wind turbines) θεμελιώνονται στον πυθμένα σε μικρά βάθη που γενικά (πλην εξαιρέσεων) δεν υπάρχουν στις Ελληνικές θάλασσες. Iδιαίτερα υποσχόμενη για την Ελλάδα εμφανίζεται η τεχνολογία των πλωτών ανεμογεννητριών (floating wind turbines) που τα τελευταία χρόνια γνωρίζει μεγάλη άνθηση.

Παγκοσμίως έχουν εγκατασταθεί πολλά επιδεικτικά έργα με μεμονωμένες πλωτές ανεμογεννήτριες. Στην Ευρώπη υπάρχουν ήδη δύο μικρά αιολικά πάρκα με πλωτές ανεμογεννήτριες. Στην Σκωτία το έργο Hywind που χρησιμοποιεί την τεχνολογία της νορβηγικής Equinor με 5 ανεμογεννήτριες συνολικής ισχύος 30MW και στην Πορτογαλία το έργο Windfloat Atlantic Phase 1 με 3 ανεμογεννήτριες συνολικής ισχύος 25,2MW.

Όμως πολλά έργα είναι υπό ανάπτυξη και αναμένεται να συνδεθούν τα επόμενα έτη. H συνολική ισχύς των πλωτών ανεμογεννητριών στην Ευρώπη αναμένεται να φθάσει τα 300 MW έως το 2022 και τα 7 GW έως το 2030. Μερικά από τα υπό ανάπτυξη φαίνονται στον ακόλουθο πίνακα:

Πίνακας: Πλωτά αιολικά πάρκα στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια. Πηγή: Offshore Wind in Europe - Key trends and statistics 2020, WindEurope.

Η τεχνολογία αυτή έχει προ πολλού ξεπεράσει το στάδιο της επίδειξης και έχουν εγκατασταθεί ημι-εμπορικές εφαρμογές, ενώ έχει δρομολογηθεί η υλοποίηση πλήρως εμπορικών εφαρμογών στο εγγύς μέλλον. Στις επενδύσεις αυτές, αξιοποιώντας την εμπειρία από άλλους τεχνολογικούς τομείς (ναυπηγική βιομηχανία, βιομηχανία έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων) χρησιμοποιούνται πλωτές κατασκευές πάνω στις οποίες εδράζονται ανεμογεννήτριες. Οι κατασκευές αυτές μπορούν να εγκατασταθούν και σε θέσεις με μεγάλα βάθη θάλασσας, διευρύνοντας κατά πολύ το αξιοποιήσιμο θαλάσσιο αιολικό δυναμικό.

Η συγκεκριμένη τεχνολογία είναι κατάλληλη για την Ελλάδα διότι επιτρέπει για πρώτη φορά την μαζική εγκατάσταση πολύ μεγάλων αιολικών πάρκων σε μεγάλα σχετικά βάθη όπως αυτά των Ελληνικών θαλασσών. Χωρίς την αξιοποίηση του θαλάσσιου αιολικού δυναμικού είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν μπορούν να εξασφαλισθούν οι μεγάλες διεισδύσεις ΑΠΕ που οραματιζόμαστε για ένα πλήρως εγχώριο απανθρακοποιημένο ηλεκτρικό σύστημα τις ερχόμενες δεκαετίες. Περαιτέρω, οι σχετικές επενδύσεις εμπεριέχουν υψηλή εγχώρια προστιθέμενη αξία διότι εμπλέκουν τα ναυπηγεία, τα λιμάνια, τη βιομηχανία καλωδίων, τη βιομηχανία τσιμέντου κλπ.

Μέσα στο τρέχον έτος αναμένουμε να δούμε το νέο πλαίσιο για τα Θαλάσσια Αιολικά Πάρκα που έχει εξαγγείλει η πολιτική ηγεσία δια στόματος ακόμα και του ίδιου του Πρωθυπουργού. Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να σχεδιάσει ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την αδειοδότηση και την ανάπτυξη θαλάσσιων αιολικών πάρκων χωρίς τις δεσμεύσεις και τα λάθη του παρελθόντος, αντλώντας από τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές:

Το νέο πλαίσιο θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από διαφάνεια και σαφήνεια και να προωθεί τον ανταγωνισμό. Οι υποψήφιοι επενδυτές θα πρέπει να πληρούν υψηλές προϋποθέσεις ως προς την οικονομική και τεχνική τους επάρκεια και εμπειρία και να δεσμεύονται επαρκώς.

Επειδή, ο μεγάλος όγκος των επενδύσεων θα γίνει μέσω ανταγωνιστικών διαδικασιών, η πολιτεία πρέπει να ανακοινώσει παράλληλα με το νέο θεσμικό πλαίσιο ένα δεσμευτικό και λεπτομερές χρονοδιάγραμμα για τις ημερομηνίες και τους όγκους ισχύος των μελλοντικών διαγωνισμών, που θα εκτείνεται σε όσο το δυνατό μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα στο μέλλον. Πρέπει να τονιστεί ότι για να επιτευχθούν οι χαμηλότερες δυνατές τιμές της προσφερόμενης κιλοβατώρας, πέραν των προαναφερόμενων προϋποθέσεων, στοιχείο κλειδί για αυτές τις επενδύσεις είναι η μεγάλη κλίμακα των έργων που θα αναπτυχθούν. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να αγνοηθούν οι δυνατότητες ταχείας υλοποίησης πιλοτικών εφαρμογών μικρής κλίμακας στις οποίες μπορεί να δραστηριοποιηθούν τα πανεπιστήμια και οι ερευνητικοί μας οργανισμοί σε συνεργασία με την βιομηχανία των ανεμογεννητριών με σκοπό την έρευνα, ανάπτυξη και προσαρμογή των σχεδιασμών (σε πλωτήρες, δυναμικά καλώδια κλπ) στα χαρακτηριστικά των Ελληνικών θαλασσών.

Δεν αρκούν όμως μόνο αυτά για την επίτευξη ενός επιτυχημένου θεσμικού πλαισίου. Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός και η ξεκάθαρη χωροθέτηση των αιολικών εγκαταστάσεων λαμβάνοντας υπόψη την προστασία των σημαντικών περιοχών και αποφεύγοντας συγκρούσεις με άλλες αναπτυξιακές και ανθρωπογενείς δραστηριότητες (τουρισμός, αλιεία,  ναυσιπλοΐα, άμυνα) είναι κρίσιμη παράμετρος που πρέπει το συντομότερο να ολοκληρωθεί από την Πολιτεία ώστε όποιοι περιορισμοί να είναι σαφείς και γνωστοί εκ των προτέρων. Πρέπει να τονιστεί ότι οι πλωτές ανεμογεννήτριες συνιστούν εξαιρετικά ήπια τεχνολογία από περιβαλλοντικής απόψεως και η όποια όχληση δημιουργούν είναι χαμηλότερη σε σχέση με άλλες τεχνολογίες ενώ οι παρεμβάσεις είναι απόλυτα αναστρέψιμες μετά τον χρόνο ζωής των εγκαταστάσεων.

Στον σχεδιασμό ανάπτυξης της θαλάσσιας αιολικής ενέργειας πρέπει να ληφθεί έγκαιρα υπόψη το θέμα των ηλεκτρικών δικτύων και ο ρόλος του Διαχειριστή. Ο σχεδιασμός των αναγκαίων ηλεκτρικών δικτύων πρέπει να είναι οικονομικά βέλτιστος, να λαμβάνει υπόψη τη μελλοντική ανάπτυξη της θαλάσσιας αιολικής ισχύος τις επόμενες δεκαετίες και να συνδυάζεται με τις διασυνδέσεις των νησιών αλλά και τις διεθνείς διασυνδέσεις. Ο έγκαιρος προγραμματισμός και η ολιστική αντιμετώπιση της ανάπτυξης του Ηλεκτρικού Συστήματος αποτελούν την νέα μεγάλη πρόκληση του Διαχειριστή.

Συναφής είναι και η πρόκληση για την σωστή διαχείριση των 32 δις του Ταμείου Ανάκαμψης. Σημαντικό μέρος αυτών πρέπει να κατευθυνθούν σε πράσινες δράσεις. Η αιολική ενέργεια δεν έχει πλέον ανάγκη επιδοτήσεων, η χώρα όμως έχει ανάγκη σημαντικού εκσυγχρονισμού σε διάφορες υποδομές οι οποίες καθίστανται όλο και πιο αναγκαίες για να μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις στην αιολική ενέργεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ανάγκη εκσυγχρονισμού των λιμενικών υποδομών μας, η αναβίωση των ναυπηγείων μας και οι μεγάλες  επενδύσεις που όπως αναφέρθηκε πρέπει να γίνουν στο ηλεκτρικό δίκτυο με έμφαση στις διεθνείς και θαλάσσιες διασυνδέσεις.

Τέλος, για να εξασφαλιστεί η επιτυχία, μεγάλο βάρος πρέπει να δοθεί στον διάλογο και τη διαβούλευση με όλους τους ενδιαφερόμενους, σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας. Η ενημέρωση και διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες από τα πρώτα στάδια από την ίδια την πολιτεία ώστε να γίνει  έγκαιρα η προσαρμογή των σχεδιασμών θα είναι ένα από τα κλειδιά της επιτυχημένης αξιοποίησης του αιολικού δυναμικού των θαλασσών μας.

* Ο κ.Παναγιώτης Λαδακάκος είναι Πρόεδρος ΔΣ ΕΛΕΤΑΕΝ

Ιούνιος 2021- www.worldenergynews.gr