Παρότι οι εμπορικοί περιορισμοί έχουν βλάψει αναμφίβολα τη ρωσική οικονομία, αυτή παραμένει ανθεκτική και φαίνεται ότι συνεχίζει να πυροδοτεί τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η αποτελεσματικότητα των δυτικών κυρώσεων και των ελέγχων των εξαγωγών υπονομεύεται σοβαρά από την ουσιαστική αποφυγή των κυρώσεων και τους αναπτυσσόμενους οικονομικούς δεσμούς της Ρωσίας με ασιατικές χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία.
Η ιστοσελίδα geopoliticalmonitor.com, παρουσιάζει συνοπτικά τις αιτίες σύμφωνα με τις οποίες το ρώσικο κράτος δείχνει να αντέχει στον οικονομικό πόλεμο που του κάνει η Δύση.
Γεγονότα που αποδεικνύουν την ανθεκτικότητα της Ρωσίας
Καθώς έκλεισε το 2023, η Μόσχα προέβλεψε ετήσια οικονομική ανάπτυξη 2,8% (μετά τη συρρίκνωση το 2022), όταν οι κυρώσεις αυξήθηκαν σημαντικά μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
Η αύξηση των αμυντικών δαπανών και οι υψηλές τιμές του πετρελαίου συνέβαλαν στην ανάκαμψη της οικονομίας και οι ρωσικές ιδιωτικές εταιρείες προφανώς έχουν προσαρμοστεί καλά στη νέα οικονομική πραγματικότητα.
Την ίδια στιγμή, η χώρα δεν έχει δει τη χονδρική δυτική επιχειρηματική έξοδο την οποία παρουσίασαν υπερβολικά στην αρχή του πολέμου.
Πολλές εταιρείες επέλεξαν να παραμείνουν περιορίζοντας τις εργασίες και τις επενδύσεις. Ωστόσο, εξακολουθούν να συνεισφέρουν δισεκατομμύρια στα ταμεία του Κρεμλίνου.
Ενέργειες Ρωσίας μετά την αυστηροποίηση των δυτικών κυρώσεων
Από τότε που οι κυρώσεις της Δύσης έγιναν πιο αυστηρές (καθώς οι ρωσικές δυνάμεις προχωρούσαν βαθιά στην Ουκρανία), η Μόσχα προσπάθησε να παρακάμψει τους περιορισμούς.
Δημιούργησε έναν σκιώδη στόλο δεξαμενόπλοιων για να ξεπεράσει το ανώτατο όριο της τιμής του πετρελαίου και προσπάθησε να αυξήσει τις παράλληλες εισαγωγές.
Πρόκειται για αγαθά που εξάγονταν σε χώρες που δεν είχαν εγκριθεί και στη συνέχεια επανεξάγονταν στη Ρωσία χωρίς τη γνώση ή τη συναίνεση των κατασκευαστών. Η Μόσχα επισημοποίησε την πρακτική τον Μάιο του 2022, αναφέροντας αγαθά, από ανταλλακτικά αυτοκινήτων έως καταναλωτικά αγαθά, που θα μπορούσαν να εισαχθούν με αυτόν τον τρόπο.
Η Δύση (ιδίως οι ΗΠΑ), προσπάθησαν να ασκήσουν πίεση στις εξαγωγικές χώρες (ιδίως στην Τουρκία, το Καζακστάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα).
Ωστόσο, δεν είναι σαφές πόσο αποτελεσματικό ήταν αυτό. Η Μόσχα δεν φαίνεται πολύ προβληματισμένη.
Υποστήριξε τον Δεκέμβριο ότι οι παράλληλες εισαγωγές ανήλθαν σε αγαθά αξίας άνω των 70 δισεκατομμυρίων δολαρίων την τελευταία διετία.
Η στροφή… της Ρωσίας προς την Ανατολή
Η Μόσχα είχε ήδη στραφεί προς τα ανατολικά πριν από τον πόλεμο της Ουκρανίας για να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη.
Η εισβολή επιτάχυνε τη γεωστρατηγική αλλαγή, με τον Πρόεδρο Βλάντιμιρ Πούτιν να βρίσκει πρόθυμους εμπορικούς και επενδυτικούς εταίρους, προφανώς απτόητους από την απειλή κυρώσεων.
Το εμπόριο μεταξύ Ρωσίας και Κίνας αυξήθηκε κατά σχεδόν 30% και ξεπέρασε τα 200 δισεκατομμύρια δολάρια τους πρώτους 11 μήνες του 2023, με τις κινέζικες εξαγωγές στη Ρωσία να αυξάνονται κατά 50%.
Οι μισές εξαγωγές πετρελαίου και πετρελαίου της Ρωσίας πήγαν στην Κίνα το 2023, με το 40% να πηγαίνει στην Ινδία.
Συνολικά, το διμερές εμπόριο Ρωσίας-Ινδίας διπλασιάστηκε σε πάνω από 50 δισεκατομμύρια δολάρια μεταξύ Ιανουαρίου και Οκτωβρίου πέρυσι.
Η Ρωσία προμηθεύεται όπλα από την Ανατολή
Στο στρατιωτικό μέτωπο, η Ρωσία έχει στραφεί σε αδίστακτα κράτη όπως η Βόρεια Κορέα και το Ιράν για άμεσες προμήθειες όπλων και είναι ύποπτη ότι αγοράζει τεχνολογία με πολιτικές και στρατιωτικές χρήσεις (υπόκειται σε ελέγχους εξαγωγών) από άλλους φίλους, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας και της Κίνας.
Σύμφωνα με τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών, το Πεκίνο όχι μόνο παρέχει στη Ρωσία ζωτική οικονομική βοήθεια, αλλά πιθανότατα και στρατιωτική τεχνολογία και τεχνολογία διπλής χρήσης, συμπεριλαμβανομένου εξοπλισμού πλοήγησης, τεχνολογίας εμπλοκής και εξαρτημάτων μαχητικών αεροσκαφών.
Το Atlantic Council (αμερικανικό «think tank») επεσήμανε πρόσφατα ότι τα εμπορικά δεδομένα ανοιχτού κώδικα υποδεικνύουν ότι «η αύξηση των εισαγωγών κινεζικής κατασκευής προϊόντων με σημαντικές στρατιωτικές χρήσεις έπαιξε βασικό ρόλο» στο να κρατήσει τη Ρωσία εξοπλισμένη και εφοδιασμένη για να αντισταθεί στην πρόσφατη αντεπίθεση της Ουκρανίας.
Η ευκαιρία που παρέχει η Ρωσία σε ανατολικά κράτη
Οι οικονομικοί δεσμοί της Μόσχας με το Πεκίνο φαίνεται να γίνονται όλο και πιο στενοί, τόσο πολύ που τώρα υπάρχει μια συζήτηση για το αν η Ρωσία γίνεται υποτελές κράτος.
Αλλά για την Κίνα, την Ινδία και άλλες μικρότερες χώρες που επιθυμούν να ενισχύσουν το εμπόριο με τη Ρωσία, η εμπορική ευκαιρία είναι ο κύριος μοχλός.
Μάλιστα μπορεί να υποστηρίξουν ότι «Οι Ρώσοι έχουν έλλειψη αγαθών, επομένως θα τα προμηθεύσουμε και θα προσπαθήσουμε να μην παραβιάσουμε τις κυρώσεις όσο βρισκόμαστε σε αυτό».
Οι ΗΠΑ και η ΕΕ θα συνεχίσουν να τιμωρούν όσους το κάνουν, αλλά αυτό μπορεί να αντιπροσωπεύει μόνο ένα μέρος παράνομων συναλλαγών.
Κάμψη στη ρώσικη οικονομία
Μπορεί η Ρωσία να δείχνει ότι οικονομικά αντιστέκεται, αλλά οι υποκείμενες συνθήκες δεν είναι εξαιρετικές.
Τα υψηλά επιτόκια και ο πληθωρισμός, το αδύναμο ρούβλι και οι μεγάλες ελλείψεις εργατικού δυναμικού δεν προμηνύονται καλά, ειδικά όταν μεγάλο μέρος των ακόμη σημαντικών συναλλαγματικών αποθεμάτων της χώρας έχουν παγώσει από τη Δύση και τα περισσότερα περιουσιακά στοιχεία του ρωσικού τραπεζικού συστήματος έχουν κυρωθεί.
Είναι αλήθεια ότι η ρωσική οικονομία είναι πιο αδύναμη από ό,τι πριν από την εισβολή, αλλά (προς απογοήτευση των δυτικών υπευθύνων χάραξης πολιτικής) η φοροδιαφυγή των κυρώσεων και η στροφή της Μόσχας στην Ανατολή βοήθησαν να κρατηθεί η χώρα όρθια.
Μια αμερικανική μελέτη έδειξε ότι μέχρι το φθινόπωρο του 2022, οι ρωσικές εισαγωγές είχαν ανακάμψει από την απότομη πτώση μετά την εισβολή.
