Εμπεριστατωμένη ανάλυση του Geopolitical Monitor για τις πιθανές γεωπολιτικές συνέπειες μετά τα τελευταία γεγονότα στην Ερυθρά Θάλασσα και στη Μέση Ανατολή
Στο άρθρο παρουσιάζονται οι οικονομικές επιπτώσεις από την αλλαγή δρομολογίων (αύξηση ναύλων), ο κίνδυνος παγκόσμιου πολέμου (εμπλοκή ΗΠΑ, Δυτικής Βορειοδυτικής Ευρώπης, Ισραήλ- χαμάς) και άλλοι πρόσθετοι φόβοι όπως η αυξανόμενη πειρατεία.
Αναλυτικά:
Από τον Οκτώβριο του 2023 οι Χούθι, έχουν εμπλακεί σε βίαιες επιχειρήσεις κατά της διεθνούς ναυτιλίας στη ζωτικής σημασίας εμπορική οδό της Ερυθράς Θάλασσας χρησιμοποιώντας ιρανικούς πυραύλους, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και θαλάσσια πλοία.
Μετά την εισβολή της Χαμάς στο Ισραήλ και τις επακόλουθες άγριες επιθέσεις σε στρατιωτικούς και πολιτικούς στόχους, οι Χούτι ξεκίνησαν επιθέσεις με drone και πυραύλους από το έδαφος της Υεμένης, η πλειονότητα των οποίων αναχαιτίστηκε από την ισραηλινή αεράμυνα.
Στη συνέχεια, η ομάδα επιτέθηκε σε πλοία που ισχυρίστηκε ότι είχαν δεσμούς με το Ισραήλ, εντείνοντας τη δυνατότητα κλιμάκωσης σε μια πιο εκτεταμένη γεωγραφική σύγκρουση.
Η Ερυθρά Θάλασσα και η στρατηγική της σημασία
Οι ναυτιλιακές διαδρομές μέσω του ωκεανού είναι ζωτικής σημασίας για το διεθνές εμπόριο.
Σύμφωνα με το Διεθνές Ναυτιλιακό Επιμελητήριο, οι θαλάσσιες μεταφορές αντιπροσωπεύουν το 30% όλων των εμπορευματοκιβωτίων και το 90% του παγκόσμιου εμπορίου αγαθών, αξίας 14 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Η Ερυθρά Θάλασσα, μέσω της διώρυγας του Σουέζ (περνούν περίπου 17.000 σκάφη ετησίως, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 12% του παγκόσμιου εμπορίου ή εμπορευμάτων αξίας σχεδόν 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων), είναι η ταχύτερη και συντομότερη θαλάσσια διαδρομή μεταξύ Ασίας και Ευρώπης.
Σύμφωνα με εκτίμηση του 2016 της Υπηρεσίας Ενεργειακών Πληροφοριών των Ηνωμένων Πολιτειών (ΗΠΑ), ένας ετήσιος όγκος 6 εκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου περνούσε από τη Διώρυγα του Σουέζ και 5 εκατομμύρια βαρέλια μέσω του στενού Μπαμπ ελ-Μάντεντ, που κοινώς αναφέρεται ως «Gate of Grief», ένα στενό στενό μεταξύ της Υεμένης στην Αραβική Χερσόνησο και του Τζιμπουτί στο Κέρας της Αφρικής, πλάτους λίγο περισσότερο από 17 ναυτικά μίλια.
Το εξαήμερο μπλοκάρισμα της διώρυγας του Σουέζ τον Μάρτιο του 2021, είχε ως αποτέλεσμα σημαντική αναστάτωση στο διεθνές εμπόριο διότι εμπορεύματα αξίας 9,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ (που ισοδυναμεί με 400 εκατομμύρια δολάρια ανά ώρα) παρέμειναν ακινητοποιημένα για μέρες λόγω της μεγάλης ουράς εκατοντάδων πλοίων που δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το κανάλι μετά την προσάραξη του πλοίου μεγάλου εμπορευματοκιβωτίου Ever Given.
Εσχάτως ανάλογο πρόβλημα προκαλούν οι ένοπλες συγκρούσεις.
Πειρατεία, αύξηση ναύλων και άλλοι κίνδυνοι από τις εναλλακτικές θαλάσσιες διαδρομές
Λόγου του φόβου της κλιμάκωσης των επιθέσεων των Χούτι που στοχεύουν μεγάλες εμπορικές θαλάσσιες μεταφορές μέσω της Ερυθράς Θάλασσας, ορισμένες μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες αποφάσισαν να αποφύγουν την επικίνδυνη ζώνη σύγκρουσης προς όφελος μακρύτερων, ακριβότερων και ασφαλέστερων (συγκριτικά) διαδρομών γύρω από την Αφρική.
Συγκεκριμένα λίγο πριν την Πρωτοχρονιάς, περίπου το πενήντα τοις εκατό των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που διέρχονται τακτικά από τη Διώρυγα του Σουέζ, την απέφυγαν.
Ως γνωστόν η διάρκεια των θαλάσσιων ταξιδιών έχει μειωθεί σημαντικά λόγω της διώρυγας του Σουέζ.
Για παράδειγμα (χωρίς την προαναφερόμενη διώρυγα), η μεταφορά εμπορευμάτων γύρω από το Κέρας της Αφρικής και μέσω του Νότιου Ατλαντικού προς τους τελικούς προορισμούς τους στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική απαιτεί πρόσθετο καύσιμο και χρόνο, γεγονός που συμβάλλει στον πληθωρισμό και περαιτέρω εκπομπές.
Ένας από τους πρόσθετους κινδύνους που αντιπροσωπεύουν άλλες διαδρομές γύρω από την Αφρική είναι η αυξανόμενη απειλή της πειρατείας στον Κόλπο της Γουινέας και αλλού κατά μήκος των ακτών της νοτιοδυτικής Αφρικής.
Η συχνότητα της πειρατείας κατά μήκος της αφρικανικής ακτής θα μπορούσε ενδεχομένως να αυξηθεί σε περίπτωση που η πρόσθετη ναυτιλία εκτραπεί μακριά από την Ερυθρά Θάλασσα.
Σύμφωνα με το Διεθνές Ναυτιλιακό Γραφείο (IMB) των Υπηρεσιών Εμπορικού Εγκλήματος (ICC), οι επιθέσεις πειρατείας στη Νιγηρία έχουν αυξηθεί και βρίσκονται στο μέγιστο επίπεδό τους από το 2008.
Σύμφωνα με το Κέντρο Αναφοράς Πειρατείας (PRC) του IMB, τα περιστατικά πειρατείας στα ύδατα της Νιγηρίας έχουν ξεπεραστεί τόσο από την Γκάνα όσο και από την Αγκόλα, με «τα 2/3 των περιστατικών να λαμβάνουν χώρα ενώ τα πλοία ήταν αγκυροβολημένα ή ελλιμενισμένα».
Σύμφωνα με την εταιρεία logistics Freightos, οι ναύλοι της Ευρώπης έχουν αυξηθεί κατά 173%, ενώ τα κόστη Ασίας-Μεσογείου έχουν διπλασιαστεί.
Καθώς οι μεγάλες εταιρείες πετρελαίου αποφεύγουν την Ερυθρά Θάλασσα, οι τιμές του αργού πετρελαίου έχουν αυξηθεί κατά 3%.
Μεγάλες εταιρείες που αποφεύγουν το Σουέζ
Η διεθνής εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου British Petroleum, η Hapag-Lloyd (5ος μεγαλύτερος όμιλος ναυτιλιακών εμπορευματοκιβωτίων παγκοσμίως), και η Mediterranean Shipping Company (MSC - μεγαλύτερη ναυτιλιακή εταιρεία παγκοσμίως), συγκαταλέγονται στις μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες που έχουν επιλέξει εναλλακτικές διαδρομές για τη μεταφορά εμπορευμάτων.
Αφού άλλαξαν τα πλοία τους μακριά από την Ερυθρά Θάλασσα ως απάντηση στις επιθέσεις των Χούτι και την προοπτική περαιτέρω επιθέσεων, άλλες εταιρείες (συμπεριλαμβανομένης της δανέζικης εταιρείας εμπορευμάτων Maersk), επέβαλε τέλη για τη μεταφορά εμπορευμάτων.
Στα τέλη Δεκεμβρίου, η Maersk εφάρμοσε ένα πρόσθετο τέλος διανομής διαμετακόμισης (TDS) το οποίο είχε στιγμιαία αντίκτυπο σε δεκάδες εμπορικές διαδρομές.
Αφού ανακοίνωσε ότι θα ξαναρχίσει τα ταξίδια στην Ερυθρά Θάλασσα, η εταιρεία ανακοίνωσε ότι θα επιβάλει έκτακτη επιβάρυνση έκτακτης ανάγκης (ECS) σε δρομολόγια που ξεκινούν το 2024, με το σκεπτικό ότι η μετακίνηση μέσω της Ερυθράς Θάλασσας συνεπάγεται διάφορους κινδύνους και προκλήσεις, καθώς και διακοπές στα χρονοδιαγράμματα αποστολής.
Μείγμα γεωπολιτικών εντάσεων και απειλών
Οι στρατιωτικές αντιπαραθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα μπορεί να ερμηνευθούν ως συνέχεια της διαμάχης Ισραήλ-Χαμάς.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε ότι είναι «ώρα για πόλεμο» και ότι η σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς θα διαρκέσει «πολλούς ακόμη μήνες», την χαρακτήρισε επίσης ως «δεύτερο πόλεμο ανεξαρτησίας» του Ισραήλ.
Επίσης η Χεζμπολάχ η οποία θεωρείται ένας άλλος πληρεξούσιος του Ιράν στον Λίβανο, έχει δημιουργήσει βαθιά παρουσία και επιρροή εντός της λιβανικής κοινωνίας, αποτελεί απειλή για την ασφάλεια του Ισραήλ από τον Βορρά.
Η Χεζμπολάχ δεν είναι απλώς αντιπρόσωπος του Ιράν. Είναι και τρομερή στρατιωτική δύναμη που στέκεται ως ισότιμος εταίρος με το Ιράν έχοντας εμπλακεί σε πολλές επιθετικές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της εκτόξευσης ρουκετών σε ισραηλινές θέσεις, της χρήσης αντιαρματικών πυραύλων κατά τεθωρακισμένων οχημάτων και της εκτέλεσης επιθέσεων σε στρατιωτικούς στόχους χρησιμοποιώντας εκρηκτικά drones.
Αν και το Ιράν έχει αρνηθεί οποιονδήποτε ρόλο στις επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα, τα χτυπήματα των Χούθι γίνονται όλο και πιο αδιάκριτα, με πολλαπλές επιθέσεις κατά της εμπορικής ναυτιλίας μέσω πυραύλων κατά πλοίων, drones και επιθετικών σκαφών.
Σε μια περίπτωση, η ομάδα επιβιβάστηκε και κατέλαβε ένα πλοίο ιδιοκτησίας Ισραήλ και το προσωπικό του μέσω ελικοπτέρου.
Ορισμένα κράτη έχουν ήδη ξεκινήσει να απαντούν… στρατιωτικά λόγω του επικείμενου κινδύνου περαιτέρω επιθέσεων των Χούθι στη ναυτιλία.
Πολυεθνική Επιχείρηση Ασφάλειας έναντι των Χούθι
Το αρχικό εύρος και η πολυπλοκότητα της σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς περιλαμβάνουν πλέον τοπικές και διεθνείς πτυχές.
Μετά την κλιμάκωση των επιθέσεων των Χούθι και την επικύρωση των δραστηριοτήτων του Ισραήλ στη Γάζα από τις δυτικές κυβερνήσεις, το πεδίο της σύγκρουσης στην Ερυθρά Θάλασσα έχει εξελιχθεί από στόχευση εμπορικών πλοίων σε πολεμικά πλοία.
Η «Επιχείρηση Prosperity Guardian», των ΗΠΑ αποτελεί προσπάθεια στρατιωτικού πολυεθνικού συνασπισμού για την αντιμετώπιση των επιθέσεων των Χούθι και των αυξανόμενων απειλών για τη διεθνή ναυτιλία και για τη διασφάλιση της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας στην Ερυθρά Θάλασσα, έχει ολοκληρωθεί. χέρι-χέρι με αυτό από τον Δεκέμβριο του 2023.
«Η επιχείρηση θα αντιμετωπίσει από κοινού τις προκλήσεις ασφαλείας στη νότια Ερυθρά Θάλασσα και στον Κόλπο του Άντεν, με στόχο τη διασφάλιση της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας για όλες τις χώρες και την ενίσχυση της περιφερειακής ασφάλειας και ευημερίας», δήλωσε ο Λόιντ Όστιν (Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ).
Με ποικίλες συνεισφορές, η ειδική ομάδα του συνασπισμού αποτελείται από το Ηνωμένο Βασίλειο (Η.Β.), τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, το Μπαχρέιν, τις Σεϋχέλλες, τις Κάτω Χώρες, τον Καναδά και την Ελλάδα.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, έχει στείλει πολλά αντιτορπιλικά για να υπηρετήσουν μαζί με αμερικανικά και γαλλικά πολεμικά πλοία. Ωστόσο, η ομάδα εργασίας αντιμετώπισε μομφή λόγω των ανεπαρκών συνεισφορών των μελών της.
Η βρετανική κυβέρνηση, ωστόσο, επέμεινε ότι δεν θα σταλούν επιπλέον σκάφη, επικαλούμενη ανησυχίες σχετικά με στρατιωτική κλιμάκωση.
Εν μέσω της κλιμακούμενης ναυτικής έντασης μεταξύ Κίνας και Φιλιππίνων, η απόφαση της Αυστραλίας μέσω της κυβέρνησης του Anthony Albanese να απέχει από την παροχή πολεμικών πλοίων έχει προκαλέσει κριτική με το σκεπτικό ότι η χώρα δεν διαθέτει τις απαραίτητες στρατιωτικές δυνατότητες και πολιτικές ικανότητες για να εγγυηθεί την ελευθερία ναυσιπλοΐας στην παγκόσμιες litorals. Επιπλέον, η Αυστραλία έχει εκφράσει τις ανησυχίες της για τις επικείμενες απαιτήσεις ασφάλειας στον Ινδο-Ειρηνικό.
Στρατιωτική ενίσχυση των ΗΠΑ - Φόβοι για κλιμάκωση συγκρούσεων
Εκτός από την κλιμάκωση των επιθέσεων τους σε πλοία που διασχίζουν το στενό Μπαμπ ελ-Μάντεμπ, οι Χούθι συνέχισαν να στοχεύουν το Ισραήλ με πυραύλους κρουζ και βαλλιστικούς πυραύλους και drones.
Η συχνότητα των επιθέσεων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη που πραγματοποιούνται από πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν εναντίον βάσεων των ΗΠΑ στη Συρία και το Ιράκ, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν προσωπικό 900 και 2.500 άτομα αντίστοιχα, έχει αυξηθεί σημαντικά από τις 7 Οκτωβρίου 2023. Από την πρώτη εβδομάδα του Ιανουαρίου 2024, έγιναν 115 τέτοιες επιθέσεις.
Η Ισλαμική Αντίσταση στο Ιράκ και η ιρακινή σιιτική πολιτοφυλακή εξέδωσαν από κοινού μια διαδικτυακή δήλωση στην οποία ανέλαβαν την ευθύνη για τις επιθέσεις σε αμερικανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις με τα λεγόμενα drones καμικάζι.
Καθώς η συχνότητα αυτών των επιθέσεων κλιμακωνόταν, οι Ηνωμένες Πολιτείες απάντησαν αυξάνοντας τη στρατιωτική τους παρουσία στη Μέση Ανατολή, στέλνοντας επιπλέον 300 άτομα και εξαπολύοντας αεροπορικές επιδρομές αντίποινων εναντίον διαφόρων μαχητών (Χεζμπολάχ).
Δεδομένης της αυξανόμενης στρατιωτικοποίησης και αμφισβήτησης στην περιοχή, δεν είναι απίθανο ότι οι δυνάμεις των ΗΠΑ και του συνασπισμού θα δώσουν μια πιο ισχυρή στρατιωτική απάντηση από την απλή ανάπτυξη ναυτικών δυνάμεων. Επί του παρόντος, υπάρχουν αυξανόμενες απαιτήσεις από την κυβέρνηση Μπάιντεν να στοχεύσει προπύργια των Χούτι, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα τόσο οριζόντιας όσο και κάθετης κλιμάκωσης.
Οι επικριτές της χρήσης στρατιωτικής δύναμης κατά των προπύργων των Χούτι στην Υεμένη θα μπορούσαν ενδεχομένως να ισχυριστούν ότι μια τέτοια προσέγγιση θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα του Ιράν παρασύροντας τις ΗΠΑ σε πόλεμο και αυξάνοντας την πιθανότητα μιας άλλης δαπανηρής σύγκρουσης μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και της Υεμένης.
Η απροθυμία πολλών χωρών (ιδιαίτερα των δυτικών) να τηρήσουν το διεθνές δίκαιο καθώς και οι ασυνεπείς προσεγγίσεις τους για την επίλυση διεθνών διαφορών επιδεινώνουν το πρόβλημα.
Οι αυξανόμενες εντάσεις και οι στρατιωτικές εμπλοκές στην Ερυθρά Θάλασσα έχουν τη δυνατότητα να προσελκύσουν περισσότερα κράτη στη διαμάχη, κλιμακώνοντας έτσι μια ήδη περιορισμένη στρατιωτική ανταλλαγή σε μια πιο εκτεταμένη και παρατεταμένη σύγκρουση.
Αφορμές για πόλεμο στη Μέση Ανατολή
Παρά την ιστορική σημασία της αποκλιμάκωσης, οι οικονομικοί προβληματισμοί, η επιτακτική ανάγκη να διασφαλιστεί η ασφαλής ναυσιπλοΐα στην Ερυθρά Θάλασσα και το συμφέρον των εθνών μπορεί να χρησιμεύσει ως νόμιμη δικαιολογία και πρόσχημα για την επέκταση των στρατιωτικών επιχειρήσεων σε πρόσθετες περιοχές στη Μέση Ανατολή. να αντιμετωπίσει άλλες μαχητικές ομάδες. Μια τέτοια πορεία δράσης έχει τη δυνατότητα να αποφέρει απρόβλεπτα και εκθετικά αποτελέσματα.
Δεν αποκλείεται τα κράτη που ανταγωνίζονται για τον έλεγχο των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού να πυροδοτήσουν σύγχρονους πολέμους εξουσίας.
Ο απελπισμένος ανταγωνισμός μεταξύ των κρατών ή για ορισμένα κράτη να παγιδεύουν ευάλωτα μέρη, καθίσταται ακόμη πιο επιρρεπής στην επιδείνωση της εφοδιαστικής αλυσίδας ή στη μη πρόσβαση σε εμπορεύματα και κρίσιμους οικονομικούς πόρους.
Αυτή η κατάσταση δημιουργεί πρόσθετα ερωτήματα και ανησυχίες σχετικά με την πιθανή εμφάνιση σύγκρουσης η οποία μπορεί να προκληθεί από τον αυξημένο οικονομικό ανταγωνισμό, που περιπλέκεται περαιτέρω από την περιορισμένη πρόσβαση σε παγκόσμιες προμήθειες και πόρους.
Δρόμος προς μια ευρύτερη σύγκρουση;
Με τον πόλεμο στη Γάζα να υφίσταται εδώ και 3 μήνες, οι επιθέσεις των Χούθι σε πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα υπογραμμίζουν την περίπλοκη φύση αυτής της σύγκρουσης και την ανάγκη να περιοριστεί προσεκτικά και να αποτραπεί η κλιμάκωσή της πέρα από τα σημερινά της όρια.
Το περιφερειακό πολιτικό τοπίο και η τρέχουσα κατάσταση ασφάλειας έχουν επηρεάσει σημαντικά τις ευρύτερες συνέπειες της σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς και των συνεχιζόμενων στρατιωτικών ενεργειών του Ισραήλ στη Γάζα και κατά του παλαιστινιακού λαού. Αυτή η δυναμική αποκάλυψε την πρόκληση της κινητοποίησης δυτικών και διεθνών απαντήσεων, τους κινδύνους της ανάληψης μονομερούς δράσης και τους περιορισμούς στην επίλυση της κλιμακούμενης κατάστασης.
Επί του παρόντος, η κατάσταση επιδεινώνεται και ενώ υπάρχει μεγαλύτερη αίσθηση επείγουσας ανάγκης για εξεύρεση λύσης, η απουσία κατάλληλης διαχείρισης της ασφάλειας και η αποτυχία να δοθεί προτεραιότητα στις κοινές απαιτήσεις ασφάλειας εντός και εκτός της Ερυθράς Θάλασσας είναι μεταξύ των πιο προβληματικών πτυχών της κατάστασης.
www.worldenergynews.gr
