Σχεδόν δέκα χρόνια μετά την έναρξή της, η Ενεργειακή Στρατηγική της ΕΕ πρέπει να γραφτεί ξανά από την αρχή, υπό το φως της κλιματικής κρίσης και της επίθεσης της Ρωσίας στην Ουκρανία, γράφει η Joanna Mackowiak Pandera, ιδρύτρια και πρόεδρος του Forum Energii, σύμφωνα με δημοσίευμα του Euractiv.
Η Ενεργειακή Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης εγκρίθηκε το 2014, λίγο μετά την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία.
Μέχρι στιγμής, δεν έχει εφαρμοστεί πλήρως και ορισμένα σημεία της είναι ξεπερασμένα. Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιμετωπίζουν συλλογικά ένα διαρθρωτικό ενεργειακό έλλειμμα ορυκτών καυσίμων. Οι πόροι πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα της ηπείρου είναι ελάχιστοι και η δημιουργία νέων εξαρτήσεων είναι μια γεωπολιτική πρόκληση - η αγορά καυσίμων κόστισε στην Ε.Ε. 720 δισεκατομμύρια ευρώ πέρυσι.
Η κλιματική κρίση και η περιβαλλοντική ρύπανση αποτελούν μία αιτία για την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα, αλλά όχι τη μοναδική. Πριν από δέκα χρόνια, υπήρχαν λίγες βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις, αλλά οι νέες τεχνολογίες - ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αποθήκευση, ψηφιοποίηση - αλλάζουν την ενεργειακή βιομηχανία, αναδιαμορφώνοντας τον χάρτη των δυνατοτήτων αντιμετώπισης κρίσεων.
Αυτό πρέπει να αντικατοπτρίζεται στη νέα στρατηγική μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές του επόμενου έτους.
Παλιά προσέγγιση
Η Ενεργειακή Ασφάλεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ενιαίο και συνεπή ορισμό. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, το μέτρο ενεργειακής ασφάλειας είναι η αδιάλειπτη πρόσβαση σε προσιτές πηγές ενέργειας. Αυτός ο ορισμός γράφτηκε πριν από δεκαετίες και έρχεται σε αντίθεση με τη σημερινή πραγματικότητα.
Για δεκαετίες, η οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ευημερούσε μόνη της και εισήγαγε ορυκτά καύσιμα από, μεταξύ άλλων, τη Ρωσία. Οι πολιτικές εντάσεις και οι κρίσεις στις προμηθεύσεις και τις πρώτες ύλες έκαναν τους πολιτικούς να διακόψουν τις εισαγωγές, αλλά ο πειρασμός να χρησιμοποιήσουν φθηνούς πόρους ήταν πολύ ισχυρός.
Εμείς οι Ευρωπαίοι εξηγήσαμε στον εαυτό μας με διάφορους τρόπους ότι αυτή η προσέγγιση ήταν η σωστή. Μεταξύ των επιχειρημάτων υπέρ του Nord Stream 2, για παράδειγμα, ήταν ότι αποτελούσε μια επένδυση, η οποία θα ελαχιστοποιούσε τον κίνδυνο ρωσικής επιθετικότητας εναντίον άλλων χωρών (Wandel durch Handel). Η απειλή από τη Ρωσία αυξανόταν σταδιακά, αλλά σαν βάτραχος που βράζει αργά, δεν αντιδράσαμε στην άνοδο της θερμοκρασίας πριν να είναι πολύ αργά.
Στον πυρήνα αυτής της παλιάς προσέγγισης βρισκόταν η πεποίθηση ότι δεν είχαμε άλλη επιλογή - «η ενεργειακή ασφάλεια το απαιτεί».
Ένα καλό είναι η Πολωνία, μια από τις πιο εξαρτώμενες από τον άνθρακα χώρες, έναν εγχώριο φθηνό πόρο, που τους κρατά ενεργειακά ανεξάρτητους. Ωστόσο, ο πολωνικός άνθρακας έγινε σταδιακά όλο και πιο ακριβός και η εξόρυξη μειώθηκε κατά 30%. Το κενό αυτό καλύφθηκε με εισαγωγές, κυρίως από τη Ρωσία. Άλλες επιλογές για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας δεν εξετάστηκαν καν.
Παρά τις επίπονες προσπάθειες να σταματήσει η πορεία του χρόνου, η εξόρυξη άνθρακα στην Πολωνία αναπόφευκτα τελείωσε. Η τεχνολογική ανάπτυξη μάς παρουσιάζει άλλες προκλήσεις — πρέπει να αποκτήσουμε πρόσβαση σε κοιτάσματα υλικών, τα οποία είναι απαραίτητα για την ενεργειακή μετάβαση, όπως το λίθιο, ο χαλκός και οι σπάνιες γαίες.
Η ενεργειακή ασφάλεια σήμερα πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των τεχνολογικών μας επιτευγμάτων.
Εποχή νέων δυνατοτήτων
Πέρυσι έγιναν πολλά πράγματα πρωτόγνωρα.
Η Ρωσία χρησιμοποίησε το τεράστιο εμπόριο καυσίμων ως ένα είδος όπλου, στοιχείο πίεσης στην Ευρώπη. Τότε, για πρώτη φορά, η προμήθεια πρώτων υλών από τη Ρωσία σταμάτησε σχεδόν εντελώς. Παράλληλα, συνάφθηκε ρεκόρ νέων συμβάσεων προμήθειας καυσίμων. Με τη σειρά τους, οι τιμές της ενέργειας εκτινάχθηκαν έως και 300%. Ο χειμώνας ήρθε και έφυγε, οι τιμές της ενέργειας πέφτουν και όλα δείχνουν να έχουν επιστρέψει στο σωστό δρόμο.
Ωστόσο, τίποτα δεν είναι όπως πριν. Οι διακυμάνσεις στις τιμές της ενέργειας θα συνεχιστούν και απέχουμε πολύ από την ισορροπία στον εφοδιασμό καυσίμων. Αυτές οι αλλαγές θα παρεμποδίσουν τον προγραμματισμό και θα καθυστερήσουν τις τόσο απαραίτητες επενδύσεις.
Θα κοιτάξουμε πίσω με το συναίσθημα και θα επιδιώξουμε επιστροφή στις παλιές συνήθειες; Όχι, είναι καλύτερα να ενεργούμε με υπευθυνότητα και να αντιμετωπίζουμε την εμπειρία του προηγούμενου έτους ως δώρο — πρέπει να αλλάξουμε τη σκέψη μας για το τι είναι η ενεργειακή ασφάλεια σήμερα.
Τι έπεται?
Έχουμε πρόβλημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση με την καθυστέρηση της ενεργειακής μετάβασης, η οποία αυξάνει το κόστος και επηρεάζει αρνητικά την ασφάλεια.
Ωστόσο, η κατάσταση είναι πολύ καλύτερη από πριν. Ο νέος ορισμός της ενεργειακής ασφάλειας θα πρέπει να βασίζεται στην ηλεκτροδότηση βασικών τομέων της οικονομίας και στον απεριόριστο εφοδιασμό ηλεκτρικής ενέργειας από πηγές μηδενικών εκπομπών άνθρακα σε συνδυασμό με την ενεργειακή απόδοση.
Κλειδί είναι η νέα προσέγγιση στα δεδομένα και η ενημέρωση του κοινού για τις απαραίτητες αλλαγές. Η τεράστια έλλειψη γνώσης και η χειραγώγηση των πληροφοριών σχετικά με την πολιτική για το κλίμα είναι πηγή ανησυχίας του κοινού εάν δεν αντιμετωπιστεί.
Δεν μπορούμε επίσης να παραβλέψουμε τα λάθη στην κλιματική πολιτική, όπως η αποτυχία αναγνώρισης της απειλής που δημιουργεί η εξάρτηση από τις εισαγωγές καυσίμων, ιδιαίτερα από τη Ρωσία. Τώρα είναι η ώρα να διορθωθούν.
Η ενεργειακή ασφάλεια θα πρέπει να βασίζεται στην ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά και στην συνειδητοποίηση της ανάγκης να προμηθευτούμε κι άλλες κρίσιμες πρώτες ύλες, καθώς η ζήτηση τους θα αυξηθεί. Οι ανησυχίες για την ενεργειακή ασφάλεια απαιτούν, επίσης, την ενίσχυση των θεσμών, οι οποίοι είναι αρμόδιοι για την εφαρμογή της κλιματικής και ενεργειακής πολιτικής.
Χρειαζόμαστε μια νέα Ενεργειακή Στρατηγική στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αυτή θα πρέπει να ακολουθεί την ιδέα ότι πρέπει να κατασκευάσουμε δίκτυα και όχι αγωγούς.
www.worldenergynews.gr
