WWF: 13 + 1 αλήθειες για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Η επιστημονική κοινότητα μάς έχει προειδοποιήσει για το τι σημαίνει υπερθέρμανση του πλανήτη κατά 1,5οC για τη φύση και τον άνθρωπο. Η στροφή σε ενέργεια που προέρχεται κατά 100% από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και άρα έχει μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, είναι πλέον μονόδρομος.
Το WWF Ελλάς, ως περιβαλλοντική οργάνωση που δίνει λύσεις στην κλιματική κρίση με βάση τα γεγονότα και τα επιστημονικά δεδομένα, υποστηρίζει ότι είναι επείγουσα προτεραιότητα ο μετασχηματισμός του ενεργειακού τομέα με απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και κάλυψη του συνόλου της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές πριν το 2040. Η οικολογικά υποδειγματική ανάπτυξη των μονάδων ΑΠΕ θα πρέπει να αποτελέσει σημαία στη μάχη με τον χρόνο για μετριασμό της κλιματικής αλλαγής μέσα από την απανθρακοποίηση της ηλεκτροπαραγωγής.

Ακολουθούν ορισμένες από τις πιο συχνές ερωτήσεις που προκύπτουν για τις ΑΠΕ:

Πόσες ΑΠΕ χρειαζόμαστε;

Τόσες ώστε το σύνολο της ενεργειακής παραγωγής να καλύπτεται αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές με κυριότερες τον ήλιο, τον άνεμο, το νερό και τη γεωθερμία το αργότερο μέχρι το 2040. Η αναχαίτιση της κλιματικής κρίσης και η συγκράτηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη στον +1,5οC, επιτάσσει ολόκληρος ο ενεργειακός μας τομέας να βασίζεται 100% σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με πρώτο βήμα την εξοικονόμηση και βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητάς τους.

ΟΙ ΑΠΕ είναι ακριβές;

Όχι. Πλέον μας συμφέρει οικονομικά να παράγουμε από καθαρές και ανανεώσιμες πηγές την ενέργεια που χρειαζόμαστε κι όχι από τα βρόμικα ορυκτά καύσιμα, όπως ο λιγνίτης και οι υδρογονάνθρακες. Η ισχυρή τεχνολογική ανάπτυξη της αιολικής και ηλιακής ενέργειας και των συστημάτων αποθήκευσης και η εντυπωσιακή μείωση του κόστους παραγωγής, δείχνουν ότι η εγκατάσταση ενός αιολικού ή φωτοβολταϊκού σταθμού έναντι ενός νέου σταθμού άνθρακα έχει πολλαπλά οφέλη και οδηγεί σε φθηνότερο ρεύμα.

Είναι αλήθεια ότι οι ΑΠΕ στηρίζονται στις επιδοτήσεις;

Κάθε τεχνολογία στα πρώτα της βήματα, χρειάζεται επένδυση προκειμένου να αναπτυχθεί, να δοκιμαστεί και να βελτιωθεί. Οι ΑΠΕ, όπως και όλες οι τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής ενισχύθηκαν από επιδοτήσεις και οι μορφές στήριξης που έλαβαν έχουν σήμερα είτε καταργηθεί, είτε ελαχιστοποιηθεί. Η επένδυση σε ένα σύστημα απαλλαγμένο από εκπομπές και βασισμένο σε ΑΠΕ, έχει αποδεδειγμένα περιβαλλοντικά και οικονομικά πλεονεκτήματα και αυτό που χρειάζεται είναι ένα πλαίσιο ισότιμου ανταγωνισμού εντός της αγοράς ενέργειας.

Οι ΑΠΕ είναι επενδύσεις μόνο για «ειδικούς»;

Όχι. Πλέον μέσω του συστήματος των ενεργειακών κοινοτήτων, οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, φυσικά και νομικά πρόσωπα μπορούν να συμμετέχουν στην ενεργειακή παραγωγή και να αξιοποιούν τα πολλαπλά οφέλη των ΑΠΕ. Η θεσμοθέτηση των ενεργειακών κοινοτήτων συνεπάγεται διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος, δυνατότητα μείωσης κόστους ενέργειας αλλά και σταθερή πηγή εσόδων για τις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες.

Οι ΑΠΕ έχουν μεγαλύτερο περιβαλλοντικό κόστος από το όφελος που προσφέρουν;

Όχι. Οι ΑΠΕ είναι πιο αποδοτικές συγκριτικά με τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία παρουσιάζουν απώλειες θερμότητας κατά την καύση τους, ενώ η ενέργεια που παράγουν είναι απαλλαγμένη από εκπομπές. Μία τυπική ανεμογεννήτρια κάνει απόσβεση όλων των εκπομπών που παράγονται κατά την κατασκευή της σε λιγότερο από ένα χρόνο, ενώ ένα φωτοβολταϊκό πάνελ παράγει καθαρή ενέργεια για 25 χρόνια και η ανακύκλωση των υλικών στο τέλος ζωής του φτάνει στο 96%.

Είναι αλήθεια ότι οι ΑΠΕ αλλοιώνουν το φυσικό τοπίο;

Η έννοια της αισθητικής και ο ορισμός του επιπέδου οπτικής όχλησης είναι έννοιες πρωτίστως υποκειμενικές. Βάσει μελετών, στην ΕΕ τα αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα είναι πιο αποδεκτά από αισθητικής άποψης σε ανθρώπους που είναι ενημερωμένοι για τα οφέλη τους, ενώ υπάρχουν περιπτώσεις όπου αναδείχθηκαν ως σημεία τουριστικού ενδιαφέροντος για περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένους επισκέπτες. Ειδικά όσον αφορά στη σημαντική τοπιακή αξία συγκεκριμένων περιοχών, η Ελλάδα διαθέτει θεσμικό πλαίσιο για τον ορισμό τους ως «προστατευόμενων τοπίων». Ο ορισμός τέτοιων περιοχών, με τις ειδικές προστατευτικές ρυθμίσεις που τις περιβάλλουν, είναι ο καλύτερος τρόπος θωράκισης της αισθητικής αξίας τους.

Είναι αλήθεια ότι οι ΑΠΕ χαίρουν ιδιαίτερα ευνοϊκού καθεστώτος;

Όχι. Η εγκατάσταση ΑΠΕ διέπεται από μία σειρά περιορισμών, ειδικά όταν συγκριθούν με τις λοιπές ενεργειακές εγκαταστάσεις, δηλαδή με τους σταθμούς που καίνε λιγνίτη ή υδρογονάνθρακες, οι οποίες απολαμβάνουν καθεστώς γρήγορων αδειοδοτήσεων, αφορολόγητο διάστημα υλοποίησης και έλλειψη περιβαλλοντικών αδειών και εγγυητικής επιστολής.

Ισχύει ότι οι ΑΠΕ μπορεί να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στα οικοσυστήματα;

Ισχύει, όπως ισχύει και για κάθε έργο που κατασκευάζεται σε αδόμητη περιοχή. Οι σημαντικότερες επιπτώσεις τους αφορούν στους πληθυσμούς αρπακτικών πουλιών. Οι εγκαταστάσεις των ΑΠΕ ως μονάδες παραγωγής καθαρής ενέργειας και λύση απέναντι στην κλιματική κρίση, θα πρέπει να αντιπαραβάλλονται με τις μεγάλες και συνεχείς εκτάσεις που δεσμεύονται για την περιβαλλοντικά καταστροφική ηλεκτροπαραγωγή από λιγνίτη. Η προστασία των οικοσυστημάτων διασφαλίζεται με εξ’ αρχής ορθή χωροθέτηση που θα πρέπει να είναι άμεση προτεραιότητα κατά τον σχεδιασμό. Από την πλευρά τους, οι φορείς ανάπτυξης οφείλουν να τηρούν μέχρι κεραίας την περιβαλλοντική νομοθεσία και να εφαρμόζουν τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές για να μειώσουν τις επιπτώσεις.

Ως απόρροια των παραπάνω, η εξ΄ αρχής ορθή χωροθέτηση των αιολικών πάρκων, με εκτίμηση και των σωρευτικών επιπτώσεων που μπορεί να προκληθούν από πολλά αιολικά στην ίδια περιοχή, μπορεί να αποτελέσει λύση στην πρόκληση της ανάπτυξης των έργων αιολικής ενέργειας με αποτελεσματική προστασία της πολύτιμης ορνιθοπανίδας της Ελλάδας.

Πόσο θόρυβο προκαλούν οι ανεμογεννήτριες;

Μία ανεμογεννήτρια θα πρέπει να βρίσκεται σε αρμονία με το περιβάλλον της. Ο θόρυβος μιας ανεμογεννήτριας προέρχεται από τα μηχανικά της μέρη και την περιστροφή των φτερών. Γενικά οι ανεμογεννήτριες είναι μηχανές χαμηλού θορύβου, ενώ η τεχνολογική πρόοδος στον τομέα έχει σαν αποτέλεσμα την περαιτέρω μείωση των επιπέδων θορύβου τους, λόγω και της βελτίωσης του σχεδιασμού των πτερυγίων τους. Η ελάχιστη επιτρεπόμενη απόσταση από οικισμό είναι 500μ και το επίπεδο του αντιληπτού θορύβου αντιστοιχεί στη στάθμη θορύβου στο εσωτερικό ενός σπιτιού.

Οι ΑΠΕ παρέχουν αξιόπιστη ενέργεια;

Η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα υψηλότερα αιολικά δυναμικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι τεχνολογικές εξελίξεις κατά τη διαδικασία του σχεδιασμού, της παραγωγής, του ελέγχου, της ανάλυσης, της συντήρησης και της παρακολούθησης κατά τη λειτουργία των ανεμογεννητριών, συμβάλλουν ώστε να αυξάνεται συνολικά η απόδοση και η αξιοπιστία των αιολικών συστημάτων. Σε σχέση με τα φωτοβολταϊκά, οι τεχνολογικές εξελίξεις οδηγούν σε ολοένα πιο αποδοτικά συστήματα, καθώς παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια τόσο με απευθείας πρόσπτωση ηλιακής ακτινοβολίας όσο με τη διάχυτη ακτινοβολία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η χρήση συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας τις ώρες που το Φ/Β δεν παράγει ενέργεια αποτελεί ιδανική επιλογή για αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας, ειδικά καθώς οι συγκεκριμένες τεχνολογίες γίνονται ολοένα και πιο ανταγωνιστικές οικονομικά.

Ισχύει ότι τα αιολικά πάρκα κατασκευάζονται για τις επιδοτήσεις και μετά εγκαταλείπονται;

Όχι. Άλλωστε, με βάση και την κοινή λογική, το συμφέρον του ιδιοκτήτη είναι να διατηρήσει το έργο σε λειτουργία όσο το δυνατόν περισσότερο. Ειδικά στην Ελλάδα, όλα τα αιολικά πάρκα που κλείνουν 20ετία συνεχίζουν να λειτουργούν με τις αναγκαίες αναβαθμίσεις και βελτιώσεις. Τα αιολικά πάρκα, όπως όλα σχεδόν το έργα ΑΠΕ, έχουν υψηλό κόστος αρχικής επένδυσης και μικρό λειτουργικό κόστος. Αυτό συνεπάγεται ότι η απόδοση της επένδυσης πραγματοποιείται κατά το διάστημα που αυτά λειτουργούν. Τα αιολικά συνεχίζουν να λειτουργούν, είτε με παρεμβάσεις επέκτασης του χρόνου ζωής, είτε με αντικατάσταση των ανεμογεννητριών τους με νέες (repowering).

Μήπως θα ήταν καλύτερα οι ΑΠΕ να αναπτύσσονται με όριο την κάλυψη των τοπικών ενεργειακών αναγκών;

Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης απαιτεί ενεργειακή μετάβαση σε ένα σύστημα 100% μηδενικών εκπομπών και απεξάρτηση από τη χρήση ορυκτών καυσίμων σε όλους τους τομείς, με προτεραιότητα στον κτιριακό και την ηλεκτροπαραγωγή. Οι ΑΠΕ αποτελούν τη λύση για την κάλυψη ενέργειας και σύμφωνα με τελευταίες επιστημονικές έρευνες μπορούν να καλύψουν το σύνολο της ζήτησης χωρίς μεγάλο κόστος σε σχέση με τη σημερινή κατάσταση. Συνεπώς δεν είναι δυνατόν οι ΑΠΕ να αναπτύσσονται μόνο με γνώμονα την κάλυψη τοπικών αναγκών.

Ισχύει ότι οι ΑΠΕ, και ειδικότερα οι ανεμογεννήτριες, απαιτούν σπάνιες γαίες γεγονός που θα αυξήσει το κόστος τους;

Η εξόρυξη σπάνιων γαιών, από τις οποίες κατασκευάζονται οι μαγνήτες (συγκεκριμένης τεχνολογίας) στο εσωτερικό των ανεμογεννητριών, ήταν μέχρι το 2011 σχεδόν μονοπώλιο της Κίνας και οι διακυμάνσεις του κόστους τους που παρουσίασαν τα επόμενα χρόνια ήταν αποτέλεσμα περιορισμών των εξαγωγών. Σήμερα, οι επιστήμονες αναζητούν ήδη τρόπους περιορισμού της χρήσης σπάνιων γαιών, είτε αναπτύσσοντας τεχνολογίες που δεν χρειάζονται μόνιμους μαγνήτες, είτε μειώνοντας το ποσοστό σπάνιων γαιών που απαιτούνται, είτε αναπτύσσοντας την ανακύκλωση των σπάνιων γαιών από ανεμογεννήτριες που φτάνουν στο τέλος της λειτουργικής ζωής τους και αποσύρονται.

Υπάρχουν μήπως άλλες λύσεις, όπως η πυρηνική σύντηξη;

Η πυρηνική σύντηξη θα μπορούσε θεωρητικά να προσφέρει λύση. Στην πράξη όμως, κανένα σχέδιο δεν έχει καταφέρει να παράγει περισσότερη ενέργεια από όση καταναλώνει για να επιτύχει τη σύντηξη, ενώ οι προσπάθειες συνεχίζονται απορροφώντας τεράστια, κρατικά κυρίως, κονδύλια. Και ενώ αυτή η τεχνολογία βρίσκεται μονίμως «μόλις μια ή το πολύ δύο δεκαετίες μακριά», αν τελικά κάποια στιγμή επιτευχθεί, το βέβαιο είναι ότι θα είναι πολύ αργά για να συμβάλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης που συμβαίνει εδώ και τώρα.

Διάβασε περισσότερα για τις ΑΠΕ στα ακόλουθο links:

https://www.wwf.gr/sustainable-economy/clean-energy/ape

https://www.wwf.gr/images/pdfs/FAQ_ananeosimes_piges.pdf