Πόροι 23,9 δισεκατομμυρίων ευρώ αναμένεται να κινητοποιηθούν για έργα που έχουν άμεση σχέση με την κατασκευή ως το 2026, ο λογαριασμός όμως δεν φαίνεται να βγαίνει. Μοιάζει βεβαίως οξύμωρο, από τη μία να υπάρχουν διαθέσει τέτοιου ύψους πόροι, από την άλλη όμως να τίθεται ως εμπόδιο για την υλοποίηση έργων η εξασφάλιση της χρηματοδότησης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα έργα που είναι πια ξεκάθαρο ότι έχει ανάγκη η Αττική για να αντιμετωπίσει το κυκλοφοριακό έμφραγμα που χρόνο με τον χρόνο θα γίνεται χειρότερο, όπως εκτιμούν οι συγκοινωνιολόγοι. Από τη μία τα ευρωπαϊκά εργαλεία χρηματοδότησης όπως το ΕΣΠΑ δεν κατευθύνουν πια πόρους σε οδικά έργα στην Αττική, από την άλλη οι νέες προκλήσεις οδηγούν σε ανακατατάξεις.
Οι συνέπειες των φυσικών καταστροφών στη Θεσσαλία για να αντιμετωπιστούν χρειάζονται τουλάχιστον 3,5 δισ. ευρώ, ενώ νέα έργα διαχείρισης υδάτων και αντιπλημμυρικά, άνω των 2 δισ. ευρώ, έχουν μπει στην κορυφή της ατζέντας ανά την Ελλάδα. Συχνά όμως η ανωριμότητα στην προετοιμασία ακόμα και των πιο αναγκαίων έργων, απειλεί ακόμα κι αν βρεθεί χρηματοδότηση αυτή να χαθεί.
Ως και στον ΒΟΑΚ, όπου έχουν συμβασιοποιηθεί τα τμήματα του δημόσιου έργου και του ΣΔΙΤ, εν αναμονή της υπογραφής της παραχώρησης, πόροι συνολικά 427 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης τίθενται εν αμφιβόλω εξαιτίας των πολύ αργών ρυθμών και των εμποδίων.
Νέο μείγμα επενδύσεων
Για να βάλει μπρος τα έργα που έχει ανάγκη η χώρα, δίνοντας για πρώτη φορά χώρο και στη συντήρηση των υποδομών, με στόχο την ασφάλεια και την ανθεκτικότητα στις νέες συνθήκες της κλιματικής κρίσης, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών καλείται να λύσει την εξίσωση μεταξύ δημόσιων πόρων, ευρωπαϊκών εργαλείων και ιδιωτικής χρηματοδότησης. Κυρίαρχο καύσιμο ως το 2026 θα είναι οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης.
Οι διαθέσιμοι πόροι του τρέχοντος ΕΣΠΑ παραμένουν στα ίδια επίπεδα με αυτού της περιόδου 2014-2020, οπότε οι πληρωμές προσέγγισαν τα 9 δισ. ευρώ, για έργα με συνολικό συμβατικό αντικείμενο 13,8 δισ. ευρώ. Συνεπώς οι ρυθμοί ανάπτυξης δεν θα κινητοποιηθούν από το ΕΣΠΑ. Η τεράστια πρόκληση της επόμενης τριετίας είναι η εκτέλεση των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης, που κατευθύνει στις κατασκευές επιχορηγήσεις 9,9 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των μελετητών του ΙΟΒΕ, στην πρόσφατη μελέτη τους για τον κατασκευαστικό κλάδο, οι εν λόγω πόροι θα κινητοποιήσουν συνολικούς πόρους ύψους 12,8 δισ. ευρώ. Σε συνδυασμό με τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης αναμένεται να κατευθύνουν στις κατασκευές, για την περίοδο 2022-2026, συνολικά 23,9 δισ. ευρώ.
Χάρη σε αυτή την πρωτοφανή δεξαμενή πόρων, οι επιπλέον επενδύσεις σε έργα υποδομών και κατοικίες θα ανέλθουν ετησίως κατά μέσο όρο σε 3% του ΑΕΠ, με το συνολικό ποσοστό των επενδύσεων σε κατασκευαστικά έργα να φτάνει ως το 8,6% του ΑΕΠ το 2025 έναντι 4,8% το 2022. Όπως εκτίμησαν, η αξία παραγωγής των εν λόγω έργων θα αυξηθεί δυναμικά την περίοδο 2024-2026, ξεπερνώντας τα 18 δισ. ευρώ το 2025, όταν το 2022 ήταν 10,3 δισ.
Κάλυψη χρηματοδοτικού κενού
Σε αυτό το πλαίσιο, η κρισιμότερη πρόκληση των επόμενων ετών είναι η κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού του κατασκευαστικού κλάδου. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης του ΙΟΒΕ, οι ανάγκες τραπεζικού δανεισμού των τεχνικών και μελετητικών επιχειρήσεων θα αυξηθούν κατά 972 εκατ. ως 1,77 δισ. ευρώ μέχρι το 2026.
Οι ανάγκες όμως αναμένεται να αυξηθούν περεταίρω τα επόμενα χρόνια, βάσει της τάσης που ήδη δείχνουν οι δημοπρατήσεις νέων έργων. Ειδικότερα, το 2023 καταγράφηκε υπερδιπλάσια αξία δημοπρατήσεων, ύψους 6,9 δισ. ευρώ, όταν την περίοδο 2018-2020 ο μέσος όρος ήταν 2,9 δισ. ευρώ.
