Τα υψηλά επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου, η μείωση των τιμών ενέργειας και η εύρεση νέων πηγών καυσίμων σημαίνουν ότι η Ευρώπη οδεύει προς έναν δεύτερο χειμώνα, με ελάχιστες εισαγωγές ρωσικού αερίου, σε καλύτερη θέση από ό,τι πριν από ένα χρόνο, αναφέρει σε ανάλυσή του το Reuters.
Μετά από δεκαετίες εξάρτησης από τη Ρωσία για την παροχή φθηνού φυσικού αερίου, οι πιθανότητες να ενισχυθούν ξανά οι προμήθειες της Ευρώπης σε ρωσικό φυσικό αέριο έχουν χαθεί οριστικά μετά τις ισχυρές εκρήξεις που σημειώθηκαν ακριβώς πριν ένα χρόνο στις 26 Σεπτεμβρίου 2022 πλήττοντας τους αγωγούς Nord Stream I και II που περνούν κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα από τη Ρωσία στη Γερμανία.
Πριν την έναρξη του πολέμου Ρωσίας - Ουκρανίας, ο αγωγός Nord Stream 1 αντιπροσώπευε το 15% των εισαγωγών φυσικού αερίου στην Ευρώπη το 2021, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ενεργειακών Μελετών της Οξφόρδης. Ο αγωγός Nord Stream 2 από την άλλη μεριά, σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε αλλά ποτέ δεν λειτούργησε.
Την εποχή της επίθεσης στον αγωγό, οι ευρωπαϊκές τιμές φυσικού αερίου ήταν τρεις φορές υψηλότερες από ό,τι πριν από την έναρξη του πολέμου και οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες μείωναν την παραγωγή για να περιορίσουν το κόστος του φυσικού αερίου.
Αντικαθιστώντας το ρωσικό φυσικό αέριο
Σήμερα όμως οι τιμές είναι πολύ χαμηλότερες. Το ευρωπαϊκό προθεσμιακό συμβόλαιο αναφοράς του φυσικού αερίου διαπραγματεύεται στα 40 ευρώ, έναντι 180 ευρώ πριν από ένα χρόνο.
Οι πολιτικές ηγεσίες και οι βιομηχανίες παραμένουν ευαίσθητες στους κινδύνους που σχετίζονται με τις τιμές καθώς οι οικονομίες είναι εύθραυστες και ο πληθωρισμός υψηλός, αλλά λένε ότι έχουν αντιμετωπίσει το πρόβλημα του ρωσικού φυσικού αερίου και της επιθυμίας της Ρωσίας να το χρησιμοποιήσει ως όπλο ενάντια στην Ευρώπη.
«Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για μας ήταν ότι η Ρωσία μπορεί να χειραγωγήσει τις αγορές των ενεργειακών πόρων μας», δήλωσε στο Reuters η Επίτροπος Ενέργειας της ΕΕ Kadri Simson. «Δεν έχει όμως πια αυτή τη δυνατότητα». Η Ευρωπαϊκή Ένωση, είπε, κατάφερε γρήγορα να βρει εναλλακτικές προμήθειες.
Πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Ρωσία έστελνε περίπου 155 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου στην Ευρώπη κάθε χρόνο, κυρίως μέσω αγωγών, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ. Το 2022, οι εισαγωγές φυσικού αερίου στην ΕΕ μειώθηκαν στα 60 bcm. Φέτος, η ΕΕ αναμένει ότι θα μειωθούν στα 20 bcm.
Αλλά για να λύσει το πρόβλημα της ριζικής συρρίκνωσης των εισαγωγών φυσικού αερίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση έπρεπε να δώσει νέες λύσεις από την πλευρά της προσφοράς κι από την πλευρά της ζήτησης.
Εναλλακτικές προμήθειες και νέες υποδομές
Από την πλευρά της προσφοράς, τη Ρωσία αντικατέστησε η Νορβηγία ως ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της ΕΕ μέσω αγωγών ενώ παράλληλα αυξήθηκαν οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), με το μεγαλύτερο μέρος των προμηθειών να προέρχεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Νέοι αγωγοί μεταφοράς μη ρωσικού φυσικού αερίου άνοιξαν πέρυσι στην Ελλάδα και την Πολωνία. Η Φινλανδία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ολλανδία άνοιξαν τερματικούς σταθμούς εισαγωγής LNG ενώ η Γαλλία και η Ελλάδα σχεδιάζουν να ανοίξουν κι άλλους.
Η Γερμανία, που ως το 2022 ήταν ο μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη, έχει επικεντρωθεί ιδιαίτερα στη δημιουργία νέων υποδομών. Μεταξύ αυτών, είναι τρία πλωτά σκάφη αποθήκευσης και επαναεριοποίησης (FSRU), ικανά να διαχειριστούν το 50%-60% των 55 bcm/έτος που εισάγονταν από τη Ρωσία μέσω του Nord Stream 1, δήλωσε ο αναλυτής της SEB Commodities Ole Hvalbye.
Για να ενισχύσει τον εφοδιασμό, η ΕΕ προχώρησε επίσης σε κοινές αγορές φυσικού αερίου από άλλους προμηθευτές πλην Ρωσίας. Εισήγαγε επίσης πρόσθετους κανονισμούς που απαιτούν από τα κράτη μέλη να μοιράζονται το φυσικό αέριο με τους γείτονές τους σε περίπτωση κρίσης και επέβαλε στις χώρες μια νομική υποχρέωση να γεμίσουν τις αποθήκες φυσικού αερίου που έχουν εντός της επικράτειάς του και που κατά κανόνα ανήκουν σε εταιρείες οι οποίες τις χρησιμοποιούν για να αντιμετωπίσουν τις εποχιακές διακυμάνσεις στην κατανάλωση.
Σε ολόκληρη την ΕΕ, οι αποθήκες φυσικού αερίου είναι πλέον γεμάτες κατά 95%, σύμφωνα με τα στοιχεία της Gas Infrastructure Europe. Αν γεμίσουν στο 100%, θα καλύπτουν περίπου το ένα τρίτο των χειμερινών αναγκών φυσικού αερίου της ΕΕ.
Πτώση της ζήτησης, σε βάρος της βιομηχανίας
Ο δεύτερος λόγος χάρη στον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση απέφυγε πέρσι τις ελλείψεις ενέργειας ήταν η μεγάλη πτώση της ζήτησης που προκλήθηκε από την ακόμη πιο μεγάλη αύξηση των τιμών, αν και οι πολιτικές της ΕΕ και των κυβερνήσεων προώθησαν επίσης την εξοικονόμηση ενέργειας.
Βοήθησε επίσης κι ο καιρός καθώς ο σχετικά ζεστός περσινός χειμώνας διευκόλυνε τον περιορισμό της χρήσης ενέργειας για θέρμανση και έτσι τελικά η Ευρώπη βγήκε την άνοιξη από την περίοδο αιχμής της ζήτησης φυσικού αερίου με ασυνήθιστα γεμάτες τις αποθήκες φυσικού αερίου της, γεγονός που διευκόλυνε την αναπλήρωσή τους φέτος.
Εκτός από τις αβεβαιότητες που υπάρχουν για τον καιρό του φετινού χειμώνα όμως, ορισμένοι αναλυτές λένε ότι το κόστος της μείωσης της ζήτησης για ενέργεια μπορεί να είναι η μόνιμη συρρίκνωση της βιομηχανικής δραστηριότητας του ευρωπαϊκού μπλοκ.
Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, η Γερμανία αναμένεται να περάσει σε ύφεση το τρέχον λόγω κάμψης της βιομηχανικής δραστηριότητας, έχει αναφέρει η κεντρική τράπεζα της χώρας.
Η Energy Aspects εκτιμά ότι το 8% της μέσης ζήτησης βιομηχανικού αερίου για την περίοδο 2017-2021 στο Βέλγιο, τη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Ολλανδία και την Ισπανία θα χαθεί οριστικά μέχρι το 2024.
«Η Ευρώπη κατάφερε να βρει άλλες πηγές εφοδιασμού ώστε να αντικαταστήσει τους ρωσικούς όγκους φυσικού αερίου. Αλλά στην πραγματικότητα, αυτό έγινε σε βάρος της ευρύτερης οικονομικής δραστηριότητας», δήλωσε ο Tom Marzec-Manser, επικεφαλής ανάλυσης αερίου στο ICIS.
Ώθηση στην ανάπτυξη των ΑΠΕ
Μέρος της μείωσης της ζήτησης φυσικού αερίου έχει πιο θετικές διαστάσεις, καθώς η Ευρώπη ενίσχυσε την ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Η Ευρώπη αναμένεται ότι θα εγκαταστήσει 56 γιγαβάτ (GW) νέας χωρητικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εντός του 2023 – επαρκή ισχύς για να αντικαταστήσει περίπου 18 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, δήλωσε η Wood Mackenzie.
Όσον αφορά τις ανάγκες της για τον επερχόμενο χειμώνα, ο Gergely Molnar, αναλυτής φυσικού αερίου στη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας που εδρεύει στο Παρίσι, είπε ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε «αρκετά άνετη κατάσταση».
Οι αναλυτές λένε ότι η επιστροφή στις τιμές ρεκόρ για το φυσικό αέριο που είδαμε πέρυσι – και οι οποίες κορυφώθηκαν στα 343 ευρώ ανά MWh τον Αύγουστο του 2022 - είναι απίθανη.
Παραμένει ο κίνδυνος για νέες εκρήξεις τιμών
Ωστόσο, σε παγκόσμιο επίπεδο, οι αγορές φυσικού αερίου είναι ασυνήθιστα σφιχτές – δημιουργώντας τον κίνδυνο η Ευρώπη να αντιμετωπίσει εκρήξεις τιμών, ιδίως αν υπάρχουν δύσκολες καιρικές συνθήκες ή περαιτέρω προβλήματα στον εφοδιασμό π.χ. αν η Ρωσία που σήμερα ακόμη παρέχει περιορισμένες ποσότητες φυσικού αερίου και LNG στην Ευρώπη, διακόψει οριστικά την τροφοδοσία της.
Αν οι τιμές του φυσικού αερίου ανέβουν ξανά, θα αυξηθεί η πίεση στους πολιτικούς καθώς η ΕΕ, η Βρετανία, η Πολωνία και η Ολλανδία έχουν εκλογές μέσα στο 2024, στις οποίες η κρίση κόστους ζωής αναμένεται να είναι το κεντρικό ζήτημα.
Στην περίπτωση αυτή τα κράτη μπορεί να αρχίσουν ξανά να ψάχνουν για κεφάλαια προκειμένου να δώσουν επιδοτήσεις στους λογαριασμούς ενέργειας ή να δώσουν κίνητρα για να γεμίσουν ξανά οι αποθήκες φυσικού αερίου. Αλλά το κόστος αυτών των μέτρων θα ανέλθει ξανά σε πολλά δισεκατομμύρια ευρώ.
«Το κόστος θα είναι χαμηλότερο από ό,τι το καλοκαίρι του 2022. Αλλά και πάλι θα φτάσει τα αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ», δήλωσε ο Jacob Mandel, Senior Associate στην Aurora Energy Research.
www.worldnergynews.gr
