Η Ευρώπη αντιμετωπίζει σταθερά δύο δαίμονες: την ολιγωρία της και την πεποίθηση ότι μπορεί να ξεπεράσει τα πάντα ακόμα και αν δεν έχει φροντίσει επαρκώς για την ανθεκτικότητα του μοντέλου της. Στην περίπτωση της πρόσφατης ενεργειακής κρίσης, ήρθε αντιμέτωπη και με τους δύο. Αντιδρώντας νευρικά και σπασμωδικά δεν κατάφερε να ηγηθεί των εξελίξεων μετατράπηκε σε παρατηρητή της μεταβλητότητας των τιμών και τελικά παρά τις προσπάθειες, που έγιναν, δεν κατόρθωσε σε καμία περίπτωση να παρέμβει δραστικά, πειστικά και ουσιαστικά. Ταυτόχρονα, καθώς για πάρα πολλά χρόνια θεωρούσε ως δεδομένες πηγές ενέργειας που δεν της ανήκουν, δεν μπόρεσε και να αντιδράσει αποτελεσματικά στην κρίση ασφάλειας εφοδιασμού που προέκυψε..
Τα αποτελέσματα τα γνωρίζουμε όλοι, όπως γνωρίζουμε ότι αποφύγαμε τα χειρότερα τόσο χάρη στον … «καλό μας τον καιρό», όσο και χάρη στον τρόπο που οι αγορές των εμπορευμάτων (commodities) λειτουργούν εδώ και πολλά χρόνια, ευνοώντας την αύξηση της διαθεσιμότητας τους όταν οι τιμές είναι στα υψηλά του κύκλου δημιουργώντας έτσι προϋποθέσεις πλεονάσματος σε συνδυασμό και με την «αργά ή γρήγορα» αποκλιμάκωση της ζήτησης για τον ίδιο ακριβώς λόγο (υψηλές τιμές). Οι τιμές της ενέργειας στην Ευρώπη βρίσκονται πλέον στα προ πολέμου επίπεδα και αυτό σίγουρα ανακουφίζει κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Η ενεργειακή κρίση όμως τελείωσε; Μας δίδαξε κάτι η πρόσφατη εμπειρία ή παραμένουμε ανοχύρωτοι;
Τα επόμενα προσεκτικά βήματα της Ευρώπης
Η Γηραιά και δυσκίνητη στις αποφάσεις της Ήπειρος μας, η Ευρώπη, οφείλει να βρει το σθένος να παραδεχθεί πρώτα απ’ όλα τα λάθη της και να αλλάξει δραστικά τρόπο σκέψης εκεί που απαιτείται. Να σταθεί στις έννοιες της ασφάλειας και της σταθερότητας και να μην παρασυρθεί από συγκυριακές διακυμάνσεις των τιμών που στην παρούσα φάση έχουν πτωτική πορεία. Το παρήγορο είναι ότι στις πρόσφατες προτάσεις για τον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, βλέπουμε να περιλαμβάνονται στοχευμένες βελτιώσεις τόσο ως προς την καταπολέμηση της μεταβλητότητας των τιμών όσο και ως προς τη διευκόλυνση της πρόσβασης των καταναλωτών σε οικονομικά προσιτή ηλεκτρική ενέργεια.
Ωστόσο, η Ευρώπη επιμένει σε φιλόδοξους (αν όχι επιθετικούς) στόχους για την επιτάχυνση της ανάπτυξης και σύνδεσης ενός μεγάλου αριθμού Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, χωρίς ταυτόχρονα να προνοεί για την ενίσχυση των δυνατοτήτων των δικτύων και των διαχειριστών τους.
Ταυτόχρονα, λείπουν και πιο οραματικές παρεμβάσεις που θα δώσουν «σήμα ανάπτυξης» στην αγορά και έχουν να κάνουν με ένα σύγχρονο ρυθμιστικό πλαίσιο που θα επιτρέπει την ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών, συνυφασμένων με τις τεχνολογικές και ψηφιακές εξελίξεις οι οποίες θα βελτιστοποιούν τη διαχείριση της ζήτησης και των ενεργειακών πόρων.
Επιπλέον, η Ευρώπη θα πρέπει να επανεξετάσει τις πολιτικές εκείνες που δυσχεραίνουν την βιομηχανική παραγωγή βασικών συστατικών για την ενεργειακή μετάβαση και την αλυσίδα εφοδιασμού καθαρής ενέργειας. Σήμερα, μέταλλα όπως το αλουμίνιο απαιτούνται σε μεγαλύτερες ποσότητες για την κατασκευή τεχνολογιών παραγωγής «πράσινης» ενέργειας, ωστόσο η ευρωπαϊκή βιομηχανία αλουμινίου επιβαρύνεται υπέρμετρα εν μέσω ενεργειακής κρίσης, με την Ευρώπη να κινδυνεύει να χάσει το ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα. Μάλιστα, μετά τον πρόσφατο αμερικανικό νόμο που πριμοδοτεί γενναία επιχειρήσεις και βιομηχανίες, ο κίνδυνος αποβιομηχάνισης στην Ευρώπη είναι πλέον υπαρκτός.
Είναι όμως αναγκαίο να συζητηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ένας μόνιμος μηχανισμός εκτάκτων αναγκών, όπως το price shock absorber. Η δημιουργία ενός μηχανισμού που ενεργοποιείται σε περιπτώσεις λ.χ. ακραία υψηλών τιμών αερίου, και οι μονάδες αερίου αποζημιώνονται για το κόστος τους αλλά το market clearing price ορίζεται από την ‘επόμενη’ τεχνολογία, μπορεί να αποτελέσει σημαντικός αποσυμπιεστής σε καταστάσεις όπως αυτές που διανύουμε.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να δούμε πιο στρατηγικές λύσεις όπως:
· ενίσχυση των PPAs με συγκεκριμένες προτάσεις και εργαλεία διαχείρισης του κινδύνου de-risking
· βελτίωση των προβλέψεων για τα flexibility schemes χωρίς αποκλεισμό των βασικών τεχνολογιών που στην πράξη θα παρέχουν και για πολλά χρόνια αυτή την αναγκαία ευελιξία, δηλ. σύγχρονες μονάδες φυσικού αερίου, καθώς ακόμα και σε ένα περιβάλλον με ΑΠΕ θα χρειαστούν εφεδρείες
· προώθηση των πολυετών διασυνοριακών δικαιωμάτων στις διασυνδέσεις.
Είναι δε αναγκαία η ολιστική προσέγγιση για την ενέργεια με απόλυτη προτεραιότητα το παγκοσμίως ανταγωνιστικό κόστος (ιδίως για τις επιχειρήσεις που είναι εκτεθειμένες στον διεθνή ανταγωνισμό, με τεράστιες συνέπειες συνολικά για την οικονομία) και την ασφάλεια εφοδιασμού.
Ανταγωνιστικές τιμές για τους καταναλωτές, αλλά όχι μόνο
Όλα αυτά μας φέρνουν στο βασικό επίκεντρο της κατανάλωσης ενέργειας, τον πολίτη. Ο καταναλωτής, όλα αυτά τα χρόνια που μετασχηματίζεται η αγορά ενέργειας - ιδιαίτερα στην Ελλάδα - γνωρίζει μόνο αβεβαιότητες και ρίσκα, που του δημιουργούν αφενός ανασφάλεια και αφετέρου υπέρβαση του οικογενειακού προϋπολογισμού.
Η περίφημη εξυγίανση της αγοράς παραμένει ζητούμενο, ωστόσο ο μετασχηματισμός της αγοράς ενέργειας στην λιανική δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα από ένα αλυσιτελή και ανώφελο «πόλεμο» τιμών πάνω σε ένα αγαθό (την ενέργεια) που έχει δεδομένο κόστος. Αυτός είναι ο ασφαλέστερος δρόμος για να μπερδευτούν διαχρονικά οι καταναλωτές και να χάνουν την εμπιστοσύνη τους. Η αγορά ενέργειας έχει ανάγκη από τις εταιρείες να ακολουθήσουν ένα πιο διαφανή, απλό και κατανοητό τρόπο τιμολόγησης των προϊόντων τους. Να είναι δίπλα στους καταναλωτές, τις ανάγκες και τις αγωνίες τους εμπράκτως. Να χρησιμοποιούν τα εργαλεία που προσφέρει η τεχνολογία για να προσφέρουν το όφελος της εξοικονόμησης, της απλοποίησης της καθημερινότητας, της οικονομίας και της ασφάλειας στον καταναλωτή και όχι για να δημιουργήσουν τεχνολογικά καταρτισμένους πελάτες..
Ο πραγματικός μετασχηματισμός στην ενέργεια προσφέρει μία νέα εμπειρία στον καταναλωτή που τον βάζει στο επίκεντρο και του προσφέρει όλο το φάσμα των υπηρεσιών γύρω από την ενέργεια, με διαφάνεια και αξιοπιστία. Με εξοικονόμηση πόρων, αλλά και χρημάτων και με στόχο την αποδοτικότητα και την αυτονομία.
Με βάση αυτές τις παραδοχές παρουσιάστηκε ο πρόσφατος εταιρικός μετασχηματισμός που σύστησε την ανανεωμένη MYTILINEOS Energy&Metals. Ένα ολοκληρωμένο, «πράσινο» ενεργειακό οργανισμό, στην πρώτη γραμμή της ενεργειακής μετάβασης, με διεθνή παρουσία και πελατοκεντρικό προσανατολισμό. Με τη νέα αυτή ευέλικτη δομή, η εταιρεία θα λειτουργεί ως ένας ολοκληρωμένος ενεργειακός πάροχος προσφέροντας όλο το φάσμα των ενεργειακών υπηρεσιών και προϊόντων μέσα από τεχνολογική καινοτομία. Από την παραγωγή έως την κατανάλωση, τη βιώσιμη ανάπτυξη και τις σύγχρονες μεθόδους αποθήκευσης, την ενεργειακή εξοικονόμηση και αναβάθμιση μέχρι την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του καταναλωτή (από consumer να γίνει prosumer – καταναλωτής και παραγωγός ενέργειας).
*Ο Ιωάννης Καλαφατάς είναι Chief Executive Director, Energy της MYTILINEOS Energy & Metals
www.worldenergynews.gr
