Σύμφωνα με την εισαγγελική παραγγελία, ζητείται να γίνει έλεγχος για τον τρόπο συντήρησης των υποδομών και του δικτύου ύδρευσης
Με έγγραφη παραγγελία προς τον εισαγγελέα ποινική δίωξης κο Αργυρή Βαλούση, ο διευθύνων την Εισαγγελία Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης κος Λάμπρος Τσόγκας, ζητεί να διερευνηθούν τα αίτια που προκάλεσαν τα προβλήματα υδροδότησης της συμπρωτεύουσας, αλλά και οι χειρισμοί που έγιναν για την αποκατάστασή τους.
Στο πλαίσιο αυτό θα εξεταστεί εάν προέκυψε κίνδυνος για ανθρώπους από τη συνεχιζόμενη έλλειψη νερού σε σχολεία, κοινωφελείς εγκαταστάσεις κ.ά.
Ένα άλλο, δεύτερο, σκέλος της ίδιας έρευνας συνδέεται με τη συντήρηση του δικτύου ύδρευσης της Θεσσαλονίκης.
Σύμφωνα με την εισαγγελική παραγγελία, ζητείται να γίνει έλεγχος για τον τρόπο συντήρησης των υποδομών και του δικτύου ύδρευσης, όπως επίσης για τα οικονομικά κονδύλια που διατέθηκαν γι’ αυτόν τον σκοπό, κι εφόσον διατέθηκαν, εάν αυτά κατευθύνθηκαν και αξιοποιήθηκαν με τον σωστό τρόπο.
Τα αδικήματα που ερευνώνται είναι πρωτίστως αυτά της έκθεσης σε κίνδυνο και της απιστίας, σε βαθμό κακουργήματος, ενώ θα εξεταστεί εάν στοιχειοθετούνται μία σειρά από πλημμελήματα, όπως η παρακώλυση λειτουργίας κοινωφελών εγκαταστάσεων, η παράβαση καθήκοντος κ.ά.
Την έρευνα καλείται να φέρει εις πέρας η αρμόδια υπηρεσία της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης.
Πέραν της δικαστικής έρευνας όμως θα πρέπει να προβληματιστούμε και σε άλλο επίπεδο.
Η επέλευση μιας βλάβης σε ένα δίκτυο κρίσιμης υποδομής, όπως το υδρευτικό, είναι κάτι πιθανό, αναμενόμενο έστω και απευκταίο.
Ας δούμε τον επίσημο ορισμό αυτών των δικτύων όπως έχει περιγραφεί εδώ και πολύ καιρό στην Ευρωπαϊκή οδηγία 2008/114/ΕΚ:
‘’ως «υποδομές ζωτικής σημασίας» νοούνται τα περιουσιακά στοιχεία, συστήματα ή μέρη αυτών που βρίσκονται εντός των κρατών μελών και τα οποία είναι ουσιώδη για τη διατήρηση των λειτουργιών ζωτικής σημασίας της κοινωνίας, της υγείας, της ασφάλειας, της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας των μελών της, και των οποίων η διακοπή λειτουργίας ή η καταστροφή θα είχε σημαντικό αντίκτυπο για ένα κράτος μέλος, ως αποτέλεσμα της αδυναμίας διατήρησης των λειτουργιών αυτών.’’
Εκτός από τον ορισμό των υποδομών, η οδηγία περιγράφει και δύο άλλες σημαντικές ενότητες:
‘’ως «ανάλυση κινδύνων» νοείται η ανάλυση των σχετικών σεναρίων περί απειλών, προκειμένου να αξιολογηθούν τα τρωτά σημεία και οι δυνητικές επιπτώσεις της διακοπής λειτουργίας ή της καταστροφής υποδομών ζωτικής σημασίας’’.
‘’ως «προστασία» νοούνται όλες οι δραστηριότητες που αποσκοπούν στην εξασφάλιση της λειτουργικότητας, της συνέχειας και της ακεραιότητας των υποδομών ζωτικής σημασίας με στόχο την αποτροπή, το μετριασμό και την εξουδετέρωση απειλής, κινδύνου ή τρωτού σημείου’’.
Είναι πολύ πιθανόν λοιπόν να συμβεί η αστοχία του υλικού, κάποιος κακός χειρισμός σε εκσκαφές από άλλο συνεργείο έργου υποδομών και να διακοπεί η υδροδότηση μιας μεγάλης πόλης και σε μεγάλη έκταση.
Πρώτο κεφάλαιο συζήτησης, αλλά όχι κρίσιμο, είναι το γιατί συνέβη η βλάβη, που οφείλεται, πως θα μπορούσε να έχει προληφθεί, τι κάνουμε για να αποφευχθεί στο μέλλον.
Αυτό που είναι κρισιμότερο όμως είναι η διαχείριση της κρίσεως που προκαλείται από μια τέτοιας εκτάσεως αστοχία.
Ερωτήματα:
Έχει γίνει ανάλυση κινδύνων;
Έχουν αναληφθεί μέτρα προστασίας από αυτούς τους κινδύνους;
Υπάρχει Ομάδα Διαχείρισης Κρίσεως;
Από ποια πρόσωπα αποτελείται;
Πόσο γρήγορα συγκροτήθηκε και τι αποφάσεις έλαβε;
Υπάρχει ήδη εκπονημένο σχέδιο διαχείρισης εκτάκτων αναγκών, μεταξύ των οποίων η εκτεταμένη διακοπή υδροδοτήσεως;
Τι εναλλακτικές προβλέπει για την κάλυψη αναγκών σε νερό των ευαίσθητων καταναλωτών (νοσοκομεία, σχολεία, γηροκομεία κλπ ιδρύματα) για όσο διάστημα διαρκεί η αποκατάσταση της βλάβης, τι διαδικασίες προβλέπει για την αποκατάσταση της βλάβης και την επαναφορά της πλήρους έκτασης υδροδοτήσεως (Business recovery and business continuity procedures).
Ο πολίτης-καταναλωτής μπορεί να κατανοήσει το γεγονός οτι μπορεί να σπάσει ο διάολος το ποδάρι του και να συμβεί μια μεγάλη βλάβη σοβαρής έκτασης.
Δεν μπορεί να κατανοήσει όμως το έλλειμα διαχείρισης κρίσεως. Και αυτό διότι σε επικοινωνιακό επίπεδο καταρχήν απαιτείται η άμεση κοινοποίηση της «αγίας τριάδας» της κρίσεως : Τι συνέβη, γιατί συνέβη, τι κάνουμε για να μην ξανασυμβεί.
Σε επίπεδο διαχείρισης κρίσεως όμως; Πέρα και πάνω από το επικοινωνιακό, απαιτείται η εξασφάλιση της δημόσιας υγείας και της εξυπηρέτησης των αναγκών του κοινωνικού συνόλου.
Όταν σε καιρό ειρήνης, χωρίς καμία έξωθεν πίεση, καταρρέει ένα σημαντικό δίκτυο κρίσιμης υποδομής θα πρέπει να ανησυχούμε.
Η ανησυχία εδράζεται στο γεγονός ότι από το 2006 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (12.12.2006 COM(2006) 786 τελικό) έχει εντοπίσει την ανάγκη προστασίας των Υποδομών Ζωτικής Σημασίας των Κρατών Μελών ως αυξημένης προτεραιότητας. Το 2016 μάλιστα η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ένωσης για Θέματα Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας απέστειλε κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο (6.4.2016 JOIN(2016) 18 final) με την οποία εισηγείτο το Κοινό πλαίσιο για την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών.
Ενώ οι ορισμοί των υβριδικών απειλών ποικίλουν και πρέπει να παραμείνουν ευέλικτοι ώστε να ανταποκρίνονται στην εξελισσόμενη φύση τους, η έννοια έχει στόχο να καλύψει τον συνδυασμό καταναγκαστικής και ανατρεπτικής δραστηριότητας, συμβατικών και μη συμβατικών μεθόδων (π.χ. διπλωματικές, στρατιωτικές, οικονομικές, τεχνολογικές μέθοδοι) που χρησιμοποιούνται με συντονισμένο τρόπο από κρατικούς ή μη κρατικούς παράγοντες για την επίτευξη ειδικών στόχων, παραμένοντας ωστόσο κάτω από το όριο της επίσημης κήρυξης πολέμου. Συνήθως δίνεται έμφαση στην εκμετάλλευση των τρωτών σημείων του στόχου και στη δημιουργία αμφιβολιών προκειμένου να παρεμποδίζονται οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Οι προσβολές δικτύων και υποδομών ζωτικής σημασίας, οι μαζικές εκστρατείες παραπληροφόρησης που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τον έλεγχο της πολιτικής αφήγησης ή τη ριζοσπαστικοποίηση ατόμων, η στρατολόγηση και οι άμεσοι παράγοντες υποκατάστασης μπορούν να αποτελέσουν τα μέσα υβριδικών απειλών.
Μια υβριδική επίθεση σε κρίσιμη υποδομή αξιολογείται με βάση τρία κριτήρια :
Α. Κριτήριο απωλειών (αριθμός νεκρών ή τραυματιών)
Β. Κριτήριο οικονομικών επιπτώσεων (οικονομική ζημία & περιβαλλοντικές επιπτώσεις)
Γ. Κριτήριο των επιπτώσεων για το κοινό (εμπιστοσύνη του κοινού, διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, απώλεια υπηρεσιών ζωτικής σημασίας)
Συνεπώς αν σε περίοδο ειρήνης έχουμε για πέντε και πλέον ημέρες σοβαρή διακοπή, σε διάρκεια και χωρική έκταση, υδροδοτήσεως στην δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, θα πρέπει να προβληματιστούμε τι θα συμβεί αν αυτή ή άλλη υποδομή, στην ίδια ή άλλες πόλεις, αποτελέσουν αντικείμενο στοχευμένης υβριδικής ενέργειας δολιοφθοράς ή τρομοκρατίας.
www.worldenergynews.gr
Στο πλαίσιο αυτό θα εξεταστεί εάν προέκυψε κίνδυνος για ανθρώπους από τη συνεχιζόμενη έλλειψη νερού σε σχολεία, κοινωφελείς εγκαταστάσεις κ.ά.
Ένα άλλο, δεύτερο, σκέλος της ίδιας έρευνας συνδέεται με τη συντήρηση του δικτύου ύδρευσης της Θεσσαλονίκης.
Σύμφωνα με την εισαγγελική παραγγελία, ζητείται να γίνει έλεγχος για τον τρόπο συντήρησης των υποδομών και του δικτύου ύδρευσης, όπως επίσης για τα οικονομικά κονδύλια που διατέθηκαν γι’ αυτόν τον σκοπό, κι εφόσον διατέθηκαν, εάν αυτά κατευθύνθηκαν και αξιοποιήθηκαν με τον σωστό τρόπο.
Τα αδικήματα που ερευνώνται είναι πρωτίστως αυτά της έκθεσης σε κίνδυνο και της απιστίας, σε βαθμό κακουργήματος, ενώ θα εξεταστεί εάν στοιχειοθετούνται μία σειρά από πλημμελήματα, όπως η παρακώλυση λειτουργίας κοινωφελών εγκαταστάσεων, η παράβαση καθήκοντος κ.ά.
Την έρευνα καλείται να φέρει εις πέρας η αρμόδια υπηρεσία της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης.
Πέραν της δικαστικής έρευνας όμως θα πρέπει να προβληματιστούμε και σε άλλο επίπεδο.
Η επέλευση μιας βλάβης σε ένα δίκτυο κρίσιμης υποδομής, όπως το υδρευτικό, είναι κάτι πιθανό, αναμενόμενο έστω και απευκταίο.
Ας δούμε τον επίσημο ορισμό αυτών των δικτύων όπως έχει περιγραφεί εδώ και πολύ καιρό στην Ευρωπαϊκή οδηγία 2008/114/ΕΚ:
‘’ως «υποδομές ζωτικής σημασίας» νοούνται τα περιουσιακά στοιχεία, συστήματα ή μέρη αυτών που βρίσκονται εντός των κρατών μελών και τα οποία είναι ουσιώδη για τη διατήρηση των λειτουργιών ζωτικής σημασίας της κοινωνίας, της υγείας, της ασφάλειας, της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας των μελών της, και των οποίων η διακοπή λειτουργίας ή η καταστροφή θα είχε σημαντικό αντίκτυπο για ένα κράτος μέλος, ως αποτέλεσμα της αδυναμίας διατήρησης των λειτουργιών αυτών.’’
Εκτός από τον ορισμό των υποδομών, η οδηγία περιγράφει και δύο άλλες σημαντικές ενότητες:
‘’ως «ανάλυση κινδύνων» νοείται η ανάλυση των σχετικών σεναρίων περί απειλών, προκειμένου να αξιολογηθούν τα τρωτά σημεία και οι δυνητικές επιπτώσεις της διακοπής λειτουργίας ή της καταστροφής υποδομών ζωτικής σημασίας’’.
‘’ως «προστασία» νοούνται όλες οι δραστηριότητες που αποσκοπούν στην εξασφάλιση της λειτουργικότητας, της συνέχειας και της ακεραιότητας των υποδομών ζωτικής σημασίας με στόχο την αποτροπή, το μετριασμό και την εξουδετέρωση απειλής, κινδύνου ή τρωτού σημείου’’.
Είναι πολύ πιθανόν λοιπόν να συμβεί η αστοχία του υλικού, κάποιος κακός χειρισμός σε εκσκαφές από άλλο συνεργείο έργου υποδομών και να διακοπεί η υδροδότηση μιας μεγάλης πόλης και σε μεγάλη έκταση.
Πρώτο κεφάλαιο συζήτησης, αλλά όχι κρίσιμο, είναι το γιατί συνέβη η βλάβη, που οφείλεται, πως θα μπορούσε να έχει προληφθεί, τι κάνουμε για να αποφευχθεί στο μέλλον.
Αυτό που είναι κρισιμότερο όμως είναι η διαχείριση της κρίσεως που προκαλείται από μια τέτοιας εκτάσεως αστοχία.
Ερωτήματα:
Έχει γίνει ανάλυση κινδύνων;
Έχουν αναληφθεί μέτρα προστασίας από αυτούς τους κινδύνους;
Υπάρχει Ομάδα Διαχείρισης Κρίσεως;
Από ποια πρόσωπα αποτελείται;
Πόσο γρήγορα συγκροτήθηκε και τι αποφάσεις έλαβε;
Υπάρχει ήδη εκπονημένο σχέδιο διαχείρισης εκτάκτων αναγκών, μεταξύ των οποίων η εκτεταμένη διακοπή υδροδοτήσεως;
Τι εναλλακτικές προβλέπει για την κάλυψη αναγκών σε νερό των ευαίσθητων καταναλωτών (νοσοκομεία, σχολεία, γηροκομεία κλπ ιδρύματα) για όσο διάστημα διαρκεί η αποκατάσταση της βλάβης, τι διαδικασίες προβλέπει για την αποκατάσταση της βλάβης και την επαναφορά της πλήρους έκτασης υδροδοτήσεως (Business recovery and business continuity procedures).
Ο πολίτης-καταναλωτής μπορεί να κατανοήσει το γεγονός οτι μπορεί να σπάσει ο διάολος το ποδάρι του και να συμβεί μια μεγάλη βλάβη σοβαρής έκτασης.
Δεν μπορεί να κατανοήσει όμως το έλλειμα διαχείρισης κρίσεως. Και αυτό διότι σε επικοινωνιακό επίπεδο καταρχήν απαιτείται η άμεση κοινοποίηση της «αγίας τριάδας» της κρίσεως : Τι συνέβη, γιατί συνέβη, τι κάνουμε για να μην ξανασυμβεί.
Σε επίπεδο διαχείρισης κρίσεως όμως; Πέρα και πάνω από το επικοινωνιακό, απαιτείται η εξασφάλιση της δημόσιας υγείας και της εξυπηρέτησης των αναγκών του κοινωνικού συνόλου.
Όταν σε καιρό ειρήνης, χωρίς καμία έξωθεν πίεση, καταρρέει ένα σημαντικό δίκτυο κρίσιμης υποδομής θα πρέπει να ανησυχούμε.
Η ανησυχία εδράζεται στο γεγονός ότι από το 2006 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (12.12.2006 COM(2006) 786 τελικό) έχει εντοπίσει την ανάγκη προστασίας των Υποδομών Ζωτικής Σημασίας των Κρατών Μελών ως αυξημένης προτεραιότητας. Το 2016 μάλιστα η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ένωσης για Θέματα Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας απέστειλε κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο (6.4.2016 JOIN(2016) 18 final) με την οποία εισηγείτο το Κοινό πλαίσιο για την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών.
Ενώ οι ορισμοί των υβριδικών απειλών ποικίλουν και πρέπει να παραμείνουν ευέλικτοι ώστε να ανταποκρίνονται στην εξελισσόμενη φύση τους, η έννοια έχει στόχο να καλύψει τον συνδυασμό καταναγκαστικής και ανατρεπτικής δραστηριότητας, συμβατικών και μη συμβατικών μεθόδων (π.χ. διπλωματικές, στρατιωτικές, οικονομικές, τεχνολογικές μέθοδοι) που χρησιμοποιούνται με συντονισμένο τρόπο από κρατικούς ή μη κρατικούς παράγοντες για την επίτευξη ειδικών στόχων, παραμένοντας ωστόσο κάτω από το όριο της επίσημης κήρυξης πολέμου. Συνήθως δίνεται έμφαση στην εκμετάλλευση των τρωτών σημείων του στόχου και στη δημιουργία αμφιβολιών προκειμένου να παρεμποδίζονται οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Οι προσβολές δικτύων και υποδομών ζωτικής σημασίας, οι μαζικές εκστρατείες παραπληροφόρησης που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τον έλεγχο της πολιτικής αφήγησης ή τη ριζοσπαστικοποίηση ατόμων, η στρατολόγηση και οι άμεσοι παράγοντες υποκατάστασης μπορούν να αποτελέσουν τα μέσα υβριδικών απειλών.
Μια υβριδική επίθεση σε κρίσιμη υποδομή αξιολογείται με βάση τρία κριτήρια :
Α. Κριτήριο απωλειών (αριθμός νεκρών ή τραυματιών)
Β. Κριτήριο οικονομικών επιπτώσεων (οικονομική ζημία & περιβαλλοντικές επιπτώσεις)
Γ. Κριτήριο των επιπτώσεων για το κοινό (εμπιστοσύνη του κοινού, διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, απώλεια υπηρεσιών ζωτικής σημασίας)
Συνεπώς αν σε περίοδο ειρήνης έχουμε για πέντε και πλέον ημέρες σοβαρή διακοπή, σε διάρκεια και χωρική έκταση, υδροδοτήσεως στην δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, θα πρέπει να προβληματιστούμε τι θα συμβεί αν αυτή ή άλλη υποδομή, στην ίδια ή άλλες πόλεις, αποτελέσουν αντικείμενο στοχευμένης υβριδικής ενέργειας δολιοφθοράς ή τρομοκρατίας.
www.worldenergynews.gr
