Μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα, πολύ διαφορετική από αυτήν που είχε σχεδιάσει η ΕΕ, βρίσκεται η αγορά ενέργειας στην Ευρώπη καθώς η υπερπροσφορά ΑΠΕ οδήγησε σε έντονες διακυμάνσεις τις τιμές και σε συνδυασμό με τις γεωπολιτικές εντάσεις σε δύο κύριες περιοχές για την αγορά πετρελαίου αλλάζουν το όλο σκηνικό.

Η πολυδιαφημιζόμενη πράσινη μετάβαση "σκόνταψε" πάνω στον αστάθμητο παράγοντα της μεγάλης παραγωγής ηλιακής ενέργειας που οδήγησε τις τιμές σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα την ώρα που η χρηματοδότηση των επενδύσεων καθαρής ενέργειας αποτελεί το μείζον θέμα.

Σύμφωνα με τους αναλυτές, οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης πρέπει να προετοιμαστούν για μεγάλες περιόδους διαταραχής των τιμών, μετά τις ραγδαίες επεκτάσεις της ηλιακής δυναμικότητας σε ολόκληρη την ήπειρο.

Αξιοσημείωτο  είναι από τις 11 Μαρτίου η γαλλική RTE άρχισε να μειώνει τις εξαγωγές ενέργειας επηρεάζοντας  μαζικά την αγορά. Οι περικοπές χωρητικότητας ήρθαν εν μέσω ισχυρής παραγωγής αιολικής, ηλιακής και υδροηλεκτρικής ενέργειας, που δημιούργησαν επίσης υπερπροσφορά εν μέσω χαμηλής ζήτησης ενέργειας σύμφωνα με το Montel.

Η καθαρή δυναμικότητα μεταφοράς της Γαλλίας στη Γερμανία, δηλαδή η δυναμικότητα που διατέθηκε από την RTE στην αγορά πριν από τη δημοπρασία της επόμενης ημέρας, ήταν κατά μέσο όρο 2,6 GW την  εβδομάδα 8 έως 14 Aπριλίου από 5,7 GW κατά μέσο όρο την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου.

Εν τω μεταξύ, οι μηνιαίες εξαγωγικές δυνατότητες από τη Γαλλία στην Ιταλία είχαν μειωθεί στο μισό από περίπου 3,5 GWh υπό κανονικές συνθήκες σε 1,8 GWh.

Το ρεκόρ των ΑΠΕ

Οι εγκαταστάσεις ΑΠΕ έφτασαν σε υψηλά ρεκόρ το 2023, σημειώνοντας άνοδο 50% σε σχέση με το προηγούμενο έτος με την ηλιακή ενέργεια να κυριαρχεί αντιπροσωπεύοντας το 73% της συνολικής αύξησης.

Η υψηλή παραγωγή από τα φθηνότερα πλέον φωτοβολταϊκά  αλλάζει τον τρόπο τιμολόγησης προκαλώντας το φαινόμενο του κανιβαλισμού των τιμών στο σύστημα ηλεκτρισμού Ευρώπης, το οποίο δίνει προτεραιότητα στις προμήθειες καθαρής ενέργειας.

Η ενέργεια από ηλιακούς συλλέκτες είναι η φθηνότερη πηγή και τείνει να μειώνει την τιμή της χονδρικής κατά τις περιόδους αιχμής ηλιακής παραγωγής, διαβρώνοντας τα περιθώρια για τους παραγωγούς.

Αυτές οι διαταραχές έχουν τη δυνατότητα να υπονομεύσουν προσωρινά την οικονομία της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από όλες τις πηγές και ενδέχεται να αποτρέψουν τις επενδύσεις σε μια κρίσιμη στιγμή.

Ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής οι κρίσεις δυνητικά ζημιογόνων τιμών ενέργειας λόγω της πλεονάζουσας ηλιακής παραγωγής καθώς επιδιώκουν ταχεία μετάβαση των ενεργειακών συστημάτων μακριά από τα ορυκτά καύσιμα, διασφαλίζοντας παράλληλα τη συνεχή σταθερότητα του ενεργειακού τομέα.

Εκπομπές άνθρακα

«Κερασάκι» στην δοκιμαζόμενη αγορά αποτέλεσε και η μεγάλη πτώση της τιμής των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην αγορά εμπορίας εκπομπών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ETS, γεγονός που προκάλεσε έκπληξη στις Βρυξέλλες,  καθώς ανέμεναν πολύ υψηλότερες τιμές με σκοπό να αντλήσουν  κεφάλαια που προορίζονταν να χρηματοδοτήσουν την πράσινη μετάβαση.

Η τιμή ανά άδεια άνθρακα στο ETS υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο ετών, στα 55 ευρώ και εκ πρώτης όψεως, αυτά θα ήταν καλά νέα  καθώς θα σήμαινε ότι οι βιομηχανίες εκπέμπουν λιγότερο, αλλά σε αυτή την περίπτωση, λιγότερες εκπομπές σημαίνουν λιγότερα χρήματα για τη μετάβαση.

Το πραγματικό γεγονός  όμως είναι ότι δεν μπορούν να αναγκάσουν τους παραγωγούς να συνεχίσουν να λειτουργούν σε μια βάση «business-as-usual» όταν αυτό το business-as-usual κοστίζει όλο και περισσότερο. Έτσι, περιορίζουν την παραγωγή επειδή είναι όλο και πιο δύσκολο να ανταγωνιστεί κανείς την επιδοτούμενη αιολική και ηλιακή ενέργεια. Και επειδή περιορίζουν την παραγωγή, εκπέμπουν λιγότερο και χρειάζονται λιγότερες άδειες άνθρακα.

Γεωπολιτικές εντάσεις

Έντονη ανησυχία υπάρχει στην αγορά και από τις συνεχιζόμενες γεωπολιτικές εντάσεις στα δύο πολεμικά μέτωπα στην Ουκρανία και το Ισραήλ η διαμάχη του οποίου με το Ιράν μπορεί να "βάλει φωτιά" στην Μέση Ανατολή και να κλείσει έναν από τους κύριους δρόμους του πετρελαίου την Ερυθρά Θάλασσα και τα στενά του Ορμούζ από το οποίο  διέρχεται καθημερινά  το ένα πέμπτο του όγκου της συνολικής παγκόσμιας κατανάλωσης πετρελαίου που είναι κατά μέσο όρο περίπου 20,5 εκατ. βαρέλια σύμφωνα με την εταιρεία αναλύσεων Vortexa.

Στο μέτωπο Ρωσίας – Ουκρανίας οι επιθέσεις πλέον εστιάζονται σε ενεργειακές υποδομές εκατέρωθεν.

Η ΕΕ  έχει επιβάλει κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο και ετοιμάζει νέο πακέτο μέτρων με το LNG να μπαίνει αυτή την φορά στο στόχαστρο και την ρυθμιστική αρχή ενέργειας της Ε.Ε. να συνιστά προσεκτική προσέγγιση σε ό,τι αφορά τη σταδιακή μείωση των εισαγωγών LNG από τη Ρωσία, δεδομένου ότι στο τέλος του έτους θα εκλείψει πλήρως η παροχή ρωσικού αερίου μέσω αγωγών.  

Η Ρωσία αντιπροσώπευε το 16% των εισαγωγών LNG της Ε.Ε. με στοιχεία του 2023, καθώς στη διάρκεια του περασμένου έτους η Ε.Ε. εισήγαγε 15,5 εκατ. τόνους του καυσίμου από τη Ρωσία, έναν όγκο σχεδόν 40% μεγαλύτερο από τις αντίστοιχες εισαγωγές του 2021.

Χαρακτηριστικό της κατάστασης είναι η επίθεση της Ρωσίας στην ουκρανική ενεργειακή υποδομή που κατέστρεψε ολοσχερώς τον θερμοηλεκτρικό σταθμό Trypilska (TPP), τον μεγαλύτερο προμηθευτή ηλεκτρικής ενέργειας. Η Ουκρανική Centrenergo, η οποία εκμεταλλεύεται το εργοστάσιο, δήλωσε ότι έχει χάσει το 100% της δυναμικότητας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Η ανταπόδοση από τη Ρωσία έρχεται μετά από μια σειρά ουκρανικών επιθέσεων σε ρωσικά διυλιστήρια πετρελαίου, με το Reuters να εκτιμά ότι περίπου το 14% της συνολικής ικανότητας διύλισης της Ρωσίας έχει αποσυρθεί, προκαλώντας επίπληξη από την Ουάσιγκτον, η οποία ανησυχεί ότι τα συνεχιζόμενα ενεργειακά στοχευμένα πλήγματα θα ανεβάζουν τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου.

Στο μέτωπο Ισραήλ – Ιράν μια ενδεχόμενη κλιμάκωση της σύγκρουσης, ένα  μικρό λάθος από οποιαδήποτε πλευρά –συμπεριλαμβανομένων αυτών που εμπλέκονται στον συνεχιζόμενο πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς– μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη πόλεμο σε μια μόνο στιγμή και να παρασύρει την παγκόσμια αγορά πετρελαίου στο χάος.

Η κλιμάκωση της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν έχει συγκαλύψει μια ελαφρά επιδείνωση του επενδυτικού κλίματος σχετικά με τις προοπτικές για τις τιμές του πετρελαίου τις τελευταίες εβδομάδες. Μόλις η σύγκρουση φάνηκε να έχει αποκλιμακωθεί, με τα περιορισμένα αντίποινα του Ισραήλ κατά του Ιράν, οι τιμές έχουν υποχωρήσει.

Σύμφωνα με το Oil Price οι επενδυτές ενίσχυσαν την έκθεσή τους στο Brent καθώς κλιμακώθηκε η σύγκρουση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ, αλλά σημειώθηκαν πωλήσεις σε όλο το υπόλοιπο πετρελαϊκό σύστημα εν μέσω αμφιβολιών για τη βιωσιμότητα των υψηλότερων τιμών. Hedge funds και άλλοι διαχειριστές χρημάτων πούλησαν το ισοδύναμο των 23 εκατομμυρίων βαρελιών στα έξι πιο σημαντικά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης πετρελαίου και δικαιώματα προαίρεσης κατά τη διάρκεια των επτά ημερών που έληξαν στις 16 Απριλίου.

www.worldenergynews.gr