Η διείσδυση των ΑΠΕ στο ετήσιο ενεργειακό μείγμα στην Ελλάδα συνεχίζει να αυξάνεται με ταχύ ρυθμό. Πιο συγκεκριμένα, το 2023, η παραγωγή καθαρής, ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα (ΑΠΕ & υδροηλεκτρικές μονάδες) έφτασε στο ποσοστό - ρεκόρ του 57% του ενεργειακού μείγματος, με το αντίστοιχο ποσοστό το 2022 να ήταν 50,12%.
Πιο συγκεκριμένα, τα φωτοβολταϊκά και τα αιολικά συμμετείχαν στο ενεργειακό μείγμα κατά 45,55% το 2023, από 38,86% το 2022.
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής ηπείρου, η Ελλάδα έχει μέσα σε λίγα μόλις χρόνια ανέβει στην 3η θέση όσον αφορά την διείσδυση φωτοβολταϊκών και αιολικών, με την Δανία να κρατάει την πρώτη θέση και τη Λιθουανία τη δεύτερη.
Αυτού του είδους η επιτυχία πρέπει να αποτελέσει και την βάση σχεδιασμού για τα επόμενα βήματα εξασφαλίζοντας 4 βασικούς άξονες:
1. Ασφάλεια τροφοδοσίας και ευστάθεια ηλεκτρικού Συστήματος, καθώς η διακύμανση των ΑΠΕ δημιουργεί νέα δεδομένα στην καθημερινή λειτουργία
2. Ασφάλεια θεσμικού πλαισίου όσον αφορά τις περικοπές στα ΑΠΕ που πρέπει να καθοριστούν
3. Ασφάλεια επενδυτικού κλίματος στον κλάδο των ΑΠΕ προκειμένου να διατηρηθούν κεφάλαια προς επένδυση εντός της χώρας
4. Επιτάχυνση της ανάπτυξης των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας
Ασφάλεια τροφοδοσίας και ευστάθεια ηλεκτρικού Συστήματος
Μία εξαιρετικά σημαντική συνιστώσα για την ασφάλεια του Συστήματος έχει να κάνει και με τις τεχνικές δυνατότητες των έργων ΑΠΕ να ανταποκριθούν σε κρίσιμες λειτουργικές συνθήκες. Η ύπαρξη διεσπαρμένης παραγωγής σε επίπεδο Δικτύου Διανομής της τάξης των 7.5 GW καθιστά ζωτικής σημασίας το πώς αυτές οι μονάδες συμπεριφέρονται κατά τη διάρκεια συμβάντων. Για παράδειγμα, η τυχαία πτώση ενός κεραυνού σε γραμμή του Συστήματος κατά τη διάρκεια καταιγίδας, οδήγησε σε μία απότομη αλυσιδωτή απώλεια παραγωγής Φ/Β πάρκων που είναι συνδεδεμένα στη Χαμηλή και στη Μέση Τάση, περί τα 800 MW, γεγονός που οδήγησε με τη σειρά του σε οριακό σημείο την ευστάθεια του Συστήματος.
Ο λόγος αυτής της μαζικής αποσύνδεσης Φ/Β σχετίζεται με τον τρόπο που είχαν ρυθμιστεί τα συστήματα προστασίας τους στο παρελθόν ενώ τώρα πρέπει να προσαρμοστούν κατάλληλα υπό τις οδηγίες του αρμόδιου για το θέμα ΔΕΔΔΗΕ. Η απότομη απώλεια παραγωγής από ΑΠΕ του Δικτύου πρέπει να αποφεύγεται σε κάθε περίπτωση καθώς απειλεί ευθέως την ευστάθεια του Συστήματος.
Ασφάλεια θεσμικού πλαισίου περικοπών ΑΠΕ
Η επέκταση της διείσδυσης των ΑΠΕ στο Σύστημα εξαρτάται κυρίως από το εάν η ενέργεια που παράγεται ανά πάσα στιγμή μπορεί να καταναλωθεί ή να εξαχθεί σε γειτονικά συστήματα (ισοζύγιο παραγωγής-κατανάλωσης) και από την χωρητικότητα του Δικτύου Διανομής και του Συστήματος Μεταφοράς.
Στην παρούσα φάση, ο ρυθμός αύξησης της ζήτησης της ηλεκτρικής ενέργειας των τελευταίων ετών, υστερεί του ρυθμού αύξησης της εγκατεστημένης ισχύς ΑΠΕ, καθιστώντας αναπόφευκτες τις περικοπές ΑΠΕ λόγω ισοζυγίου. Όλες οι περικοπές που λαμβάνουν μέρος σε αυτή τη συγκυρία είναι περικοπές ισοζυγίου και αποτελούν τεχνική αναγκαιότητα προκειμένου να αποφευχθούν μπλακ άουτ λόγω απώλειας της ευστάθειας του Συστήματος.
Οι περικοπές που συμβαίνουν σε πραγματικό χρόνο πρέπει να διέπονται από διαφανείς κανόνες, σειρά προτεραιότητας ανάλογα με το είδος των έργων και συμμετοχή όλων των έργων ΑΠΕ που συνδέονται είτε στο Σύστημα Μεταφοράς (ΑΔΜΗΕ), είτε στο Δίκτυο Διανομής (ΔΕΔΔΗΕ).
Για το λόγο αυτό, είναι ιδιαίτερα κρίσιμη η προσπάθεια που ξεκίνησε ο ΔΕΔΔΗΕ να ελέγξει το σύνολο της παραγωγής ΑΠΕ που συνδέεται στο δίκτυο του (~ 7.5 GW σε σύνολο 13 GW στη χώρα), καθώς προς το παρόν οι περικοπές αφορούν μόνο παραγωγούς που συνδέονται στο Σύστημα Μεταφοράς και ένα μικρό μόνο μέρος των παραγωγών του Δικτύου.
Το ζήτημα αυτό, πέρα από ρυθμιστικό πρόβλημα, πρέπει να επιλυθεί τάχιστα και για λόγους ισορροπίας του Συστήματος τις περιόδους που η πλεονάζουσα παραγωγή ΑΠΕ δεν μπορεί να καταναλωθεί ή εξαχθεί στο σύνολο της.
Το ύψος των αναγκαίων αυτών περικοπών καθορίζεται όμως και από τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο προημερησίας αγοράς, γεγονός που πρέπει να επαναπροσδιοριστεί υπό το πρίσμα των νέων συνθηκών διείσδυσης.
Οι κανόνες που διέπουν την αγορά μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά το κατά πόσο η πλεονάζουσα παραγωγή ΑΠΕ στη χώρα μας, τις ώρες που εμφανίζεται, μπορεί να γίνει εξαγωγική ή όχι καθώς παρόμοιες συνθήκες πλεονάζουσας παραγωγής συντρέχουν σε όλο και περισσότερες χώρες της Ευρώπης και πολλές φορές τις ίδιες ώρες με την Ελλάδα. Το αν μια χώρα είναι εισαγωγική ή εξαγωγική δεν είναι στον έλεγχο του Διαχειριστή, αλλά καθορίζεται με όρους αγοράς και τιμών.
Πέρα από τις περικοπές ισοζυγίου, αναμένονται προσεχώς, ανάλογα και με το ρυθμό ηλέκτρισης νέων έργων ΑΠΕ, να εμφανιστούν και οι περικοπές λόγω δικτύων (congestion) σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο. Τα έργα που λειτουργούν σήμερα στην Ελλάδα φτάνουν τα 13 GW, οι προσφορές σύνδεσης που έχουν εκδοθεί από τους Διαχειριστές αθροίζουν τα 15 GW και μαζί με την δέσμευση χώρου για τα υπεράκτια αιολικά πάρκα (2 GW), φτάνουμε στο συνολικό μέγεθος των 30 GW δεσμευμένου χώρου για τα επόμενα έτη.
Δεδομένου του εξαιρετικά μεγάλου επενδυτικού ενδιαφέροντος για επιπλέον έργα ΑΠΕ, έχει τεθεί το ζήτημα επιπλέον προσφορών σύνδεσης προκειμένου να εξασφαλιστεί η απαραίτητη συνέχιση στη ωρίμανση νέων έργων ΑΠΕ. Αυτό όμως σημαίνει ότι ταυτόχρονα πρέπει να καθοριστούν θέματα που παραμένουν ανοιχτά στο θεσμικό πλαίσιο. Το πλαίσιο περικοπών και η ενσωμάτωση αποθήκευσης είναι αναγκαίες συνθήκες για να είναι ασφαλής η περαιτέρω δέσμευση χώρου στα δίκτυα σε βάθος χρόνου.
Ασφάλεια επενδυτικού κλίματος στον κλάδο των ΑΠΕ
Οι απόψεις του ΑΔΜΗΕ στο θέμα των περικοπών και στο ευαίσθητο ζήτημα της αποζημίωσης αυτών έχουν εκτεθεί αναλυτικά στην πρόσφατη διαβούλευση του νομοσχεδίου. Συνοπτικά, ο ΑΔΜΗΕ οφείλει να επιβάλλει τους αναγκαίους για την ασφαλή λειτουργία του ΕΣΜΗΕ περιορισμούς οι οποίοι δεν αποσκοπούν στην κάλυψη δικών του αναγκών και για αυτό το λόγο δεν είναι υπόχρεος καταβολής οποιασδήποτε αποζημίωσης.
Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητη η πρόβλεψη για δημιουργία μηχανισμού αποζημιώσεων, ώστε να μην δημιουργείται στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας η εσφαλμένη εντύπωση περί ενδεχόμενης ευθύνης του Διαχειριστή.
Συγχρόνως, η αποθήκευση θα διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που προκύπτουν λόγω της αυξημένης διείσδυσης ΑΠΕ και είναι άρα αναγκαίο να εφαρμοστούν μαζικά και εγκαίρως μέτρα αποθήκευσης, προκειμένου να συμβάλλουν στη βελτίωση της λειτουργίας των ΑΠΕ και να διευκολύνουν τη διαχείριση της πλεονάζουσας παραγωγής τους.
Ο ΑΔΜΗΕ υποστηρίζει ότι πρέπει να γίνουν ταχύτατα ενέργειες για ένταξη αποθήκευσης στο Σύστημα και σε έργα ΑΠΕ, ώστε να διατηρηθούν οι περικοπές σε βιώσιμα επίπεδα και βεβαίως για να είναι σε θέση ο ΑΔΜΗΕ να διαχειριστεί βέλτιστα τον ηλεκτρικό χώρο, που αποτελεί πλέον αγαθό σε έλλειψη.
Το ζήτημα αυτό δεν είναι Ελληνικό προφανώς. Αποτελεί το βασικό θέμα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο καθώς η γρήγορη μετάβαση στις ΑΠΕ πρέπει να συμβαδίσει με αποθήκευση.
Επιτάχυνση της ανάπτυξης των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας
Τέλος, εκτός των τεχνικών και ρυθμιστικών αλλαγών που θα πρέπει να εφαρμοστούν, είναι απαραίτητο να συνεχιστεί η σαφής ενίσχυση και στήριξη των δικτύων, αποφεύγοντας τη σύγχυση όσον αφορά το κόστος αυτών των επενδύσεων. Η αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα προφανώς απαιτεί μία αντίστοιχη επέκταση στα ηλεκτρικά δίκτυα. Η Ευρώπη ανακοίνωσε ότι οι απαραίτητες επενδύσεις που πρέπει να γίνουν στα ηλεκτρικά δίκτυα σε πλάνο δεκαετίας φτάνει το ύψος των 584 δις ευρώ.
Η ανάπτυξη αυτή των ηλεκτρικών δικτύων πανευρωπαϊκά γίνεται στη βάση κόστους-οφέλους με κύριο γνώμονα τη μείωση του κόστους παραγωγής της ενέργειας. Άρα απώτερος στόχος των επενδύσεων στα δίκτυα είναι η μείωση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος και κατ’ επέκταση και η μείωση του κόστους του λογαριασμού ρεύματος των καταναλωτών.
Τυχόν αναφορές σε αυξημένες χρεώσεις δικτύων οι οποίες επηρεάζουν τον καταναλωτή, ουσιαστικά οδηγούν στην αναστολή της αναγκαίας συναίνεσης της κοινωνίας σε περαιτέρω ανάπτυξη των δικτύων και των ΑΠΕ και αποπροσανατολίζει από τους πραγματικούς λόγους που καθορίζουν τελικά το συνολικό κόστος ενός λογαριασμού ηλεκτρικού ρεύματος.
Συγκεκριμένα, ο ΑΔΜΗΕ προτείνει την ταχύτερη αδειοδότηση και κατ’ επέκταση κατασκευή και λειτουργία των έργων μεταφοράς που θα συμβάλλουν στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας, στη βέλτιστη λειτουργία του Συστήματος Μεταφοράς και στην ένταξη των νέων ΑΠΕ.
Ήδη ο ΑΔΜΗΕ διερευνά τον σχεδιασμό του Συστήματος στον ορίζοντα μετά το 2035 προκειμένου να έχουμε έγκαιρα τα δίκτυα που απαιτούν οι νέες συνθήκες λειτουργίας με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά ΑΠΕ. Η επιτυχία υποδοχής ΑΠΕ σε ποσοστά που ξεπερνούν το 50% πιο γρήγορα από όλες σχεδόν τις Ευρωπαϊκές χώρες, μας θέτει και την πρόκληση να εξασφαλίσουμε την σταθερότητα για το μέλλον.
Οι διεθνείς ηλεκτρικές διασυνδέσεις παίζουν αντίστοιχα σημαντικό ρόλο στην επέκταση των ΑΠΕ στη χώρα μας, στον βαθμό που μπορούν να αξιοποιηθούν για εξαγωγές όταν οι τιμές και τα προγράμματα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας το επιτρέπουν.
Με αυτήν την προοπτική, ο ΑΔΜΗΕ πραγματοποιεί και ωριμάζει μια σειρά από έργα, όπως οι επιπλέον διασυνδέσεις με Ιταλία, Βουλγαρία και Αλβανία η διασύνδεση Κρήτης-Κύπρου-Ισραήλ (έργο Great Sea Interconnector), η διασύνδεση με τη Σαουδική Αραβία, Ελλάδας-Αιγύπτου (έργο GREGY) και Ελλάδας - Γερμανίας (έργο Green Aegean Interconnector). Η στρατηγική του ΑΔΜΗΕ για τις διεθνείς διασυνδέσεις θα αποτελέσει το βασικό εργαλείο για να φτάσουμε στους στόχους για το 2040-2050.
www.worldenergynews.gr
