Εδώ και δύο δεκαετίες τουλάχιστον, η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί περιβαλλοντικές πολιτικές με στόχο τον περιορισμό των αερίων ρύπων που συνδέονται με το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Όλες αυτές οι πολιτικές μέχρι σήμερα αφορούσαν αποκλειστικά την εσωτερική της αγορά και τα κράτη μέλη της.
Από την Κυριακή 1 Οκτωβρίου 2023, έθεσε όμως σε ισχύ ένα μέτρο που αφορά τους εμπορικούς εταίρους και τις εισαγωγές της, και στοχεύει στην προστασία της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.
Περιορισμός του αθέμιτου ανταγωνισμού για τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες
Το νέο μέτρο αφορά την επιβολή μιας ειδικής εισφοράς στα εισαγόμενα προϊόντα έντασης άνθρακα, έτσι ώστε οι ευρωπαϊκές εταιρείες που συμμορφώνονται υποχρεωτικά με τους αυστηρούς ευρωπαϊκούς νόμους για το κλίμα να μην αντιμετωπίζουν αθέμιτο ανταγωνισμό από παραγωγούς εκτός του ευρωπαϊκού μπλοκ.
Πρώτη, μεταβατική φάση: Η καταγραφή των εκπομπών
Το μέτρο λέγεται Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα και η εφαρμογή του ξεκίνησε την Κυριακή, 1 Οκτωβρίου 2023, με μια πρώτη φάση, κατά την οποία οι εισαγωγείς από έξι βιομηχανίες έντασης άνθρακα θα πρέπει να αρχίσουν να αναφέρουν τις εκπομπές τους κατά την εισαγωγή των προϊόντων τους στην ΕΕ.
«Το νέο μέτρο θα έχει στρατηγικές και οικονομικές επιπτώσεις για τις επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο», δήλωσε στο Bloomberg ο Tim Figures, ανώτερος εμπειρογνώμονας στο Boston Consulting Group.
«Η 1η Οκτωβρίου είναι η αρχή μιας μακράς διαδικασίας, αλλά ακόμα κι αν ορισμένες εταιρείες δεν επηρεαστούν αμέσως, αναμένεται να επηρεαστούν σε μεταγενέστερο στάδιο, καθώς η ΕΕ μπορεί να επιλέξει να συμπεριλάβει στο μέτρο περισσότερους κλάδους».
Διαμαρτυρίες από εμπορικούς εταίρους
Το νέο ευρωπαϊκό μέτρο αντιμετωπίζει πάντως ήδη αντιδράσεις από τους μεγάλους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ, μεταξύ των οποίων είναι οι ΗΠΑ και η Κίνα, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι υπονομεύει τις αρχές του ελεύθερου εμπορίου.
Ενισχύει επίσης στις εμπορικές εντάσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, καθώς η κυβέρνηση Biden είχε ζητήσει νωρίτερα αυτό το έτος την εξαίρεση από το μέτρο για τις αμερικανικές εξαγωγές χάλυβα και αλουμινίου.
Για τις Βρυξέλλες πάντως, η εισαγωγή του Μηχανισμού Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα αποτελεί ένα μείζον πείραμα προκειμένου να διαπιστωθεί αν οι ευρωπαϊκές πολιτικές μπορεί να δώσουν κίνητρα στην τιμολόγηση του άνθρακα σε παγκόσμιο επίπεδο συμβάλλοντας στον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Δεύτερη φάση: η επιβολή του συνοριακού φόρου άνθρακα
Η δεύτερη φάση του μέτρου θα ξεκινήσει τον Ιανουάριο του 2026 και σε αυτήν οι εταιρείες θα κληθούν να πληρώσουν σταδιακά μια εισφορά σύμφωνα με τις τιμές στην αγορά άνθρακα της ΕΕ.
Το συμβόλαιο αναφοράς για τις εκπομπές της ΕΕ ήταν περίπου 82 ευρώ ανά μετρικό τόνο άνθρακα την Παρασκευή 29/9.
Η ιδέα της επιβολής τιμής στις εκπομπές άνθρακα εκτός των ευρωπαϊκών συνόρων έχει διατυπωθεί εδώ και πολλά χρόνια, αλλά μόλις στις αρχές του 2023, η ΕΕ υιοθέτησε νομοθεσία που επιβάλλει την συγκεκριμένη εισφορά στις εισαγωγές ως μέρος του φιλόδοξου πράσινου πακέτου της.
Η ΕΕ έχει θέσει ως δεσμευτικό στόχο στα κράτη μέλη της τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% ως το 2030 συγκριτικά με το επίπεδο που καταγράφηκε το 1990 και την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας μέχρι τα μέσα του αιώνα.
Η προσδοκώμενη επιρροή του μέτρου
Ακόμη και η μεταβατική φάση του συγκεκριμένου μέτρου, προτού επιβληθούν τελικά οποιοιδήποτε φόροι, θα αναγκάσει τους παραγωγούς στις χώρες εξαγωγών να δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στο αποτύπωμα άνθρακα που έχουν, εκτιμά ο Figures.
«Πρώτον, τα προϊόντα τους θα είναι λιγότερο ανταγωνιστικά εάν δεν μειώσουν τις εκπομπές και δεύτερον, η προοπτική να πληρώσουν ένα φόρο για τον άνθρακα στην ΕΕ θα λειτουργήσει ως κίνητρο για επενδύσεις στην απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές», ανέφερε ο Figures.
«Αυτό μπορεί επίσης να σημαίνει αλλαγή στα πρότυπα του εμπορίου: τα προϊόντα έντασης άνθρακα θα είναι πιο δύσκολο να πωληθούν στην αγορά της ΕΕ, επομένως να αρχίσουν να εξάγονται αδασμολόγητα σε τρίτες χώρες που δεν έχουν δασμούς άνθρακα».
Πότε δεν θα επιβάλλεται ο φόρος
Το ευρωπαϊκό σχέδιο προβλέπει πάντως ότι ο φόρος άνθρακα μπορεί κάλλιστα να μην επιβάλλεται αν επιβάλλονται ανάλογοι φόροι άνθρακα στις χώρες όπου παράγονται τα προϊόντα, προσθέτοντας ένα επιπλέον κίνητρο στις τρίτες χώρες να εισαγάγουν τις δικές τους πράσινες πολιτικές.
Η συμπερίληψη της συγκεκριμένης προϋπόθεσης στο σχέδιο εξουδετερώνει μάλιστα τον κίνδυνο ο φόρος του άνθρακα στις ευρωπαϊκές εισαγωγές να θεωρηθεί παράνομος, σύμφωνα με τους κανονισμούς που έχουν εκπονηθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.
Παράκαμψη του ΠΟΕ
Η ΕΕ έχει ακόμη πολλή δουλειά να κάνει για να λειτουργήσει ομαλά ο μηχανισμός, από τη διασφάλιση της εποπτείας της συμμόρφωσης στα κράτη μέλη μέχρι τη θέσπιση λεπτομερών τεχνικών κανόνων.
Συν τοις άλλοις είναι σίγουρο ότι θα αντιμετωπίσει νομικές προκλήσεις στον ΠΟΕ και διαφωνίες με εμπορικούς εταίρους.
Ο Els Brouwers, Διευθυντής Ενέργειας, Κλίματος και Οικονομικών Υποθέσεων στην Essenscia, τον όμιλο λόμπι για τη βελγική χημική βιομηχανία, περιέγραψε τον μηχανισμό ως «τεράστιο διοικητικό βάρος για τους εισαγωγείς της ΕΕ».
Οι εταιρείες έχουν ήδη πάρα «πολλές ερωτήσεις» σχετικά με το πώς θα προστατευθούν οι εξαγωγές τους προς την ΕΕ , είπε ο Brouwers.
www.worldenergynews.gr
