Ευρωζώνη, μια επικίνδυνη πολιτική κατασκευή
Η Ευρωζώνη είναι ένας εύθραυστος οικονομικός γίγαντας.
Ενώ το ΑΕΠ της υπολείπεται κατά περίπου 3 τρισεκατομμύρια δολάρια από αυτό των ΗΠΑ, τα περιουσιακά στοιχεία του τραπεζικού τομέα ανέρχονται στο 240% του ΑΕΠ έναντι περίπου 90% στις ΗΠΑ.
Μεγάλο μέρος της οικονομικής ανάπτυξης στην ευρωζώνη διατηρείται μόνο με το πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων μεγάλης κλίμακας (ποσοτική χαλάρωση ή QE) της ΕΚΤ.
Ωστόσο, η ΕΚΤ πρόκειται να καταργήσει σταδιακά το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, το οποίο θα επηρεάσει τη δυναμική του χρέους και την πιθανότητα επιβίωσης του ευρώ με δραματικό τρόπο.
Η τραγωδία της Ευρωζώνης σε τρεις πράξεις
Η Ευρωζώνη έχει οικοδομηθεί σε θεμέλια από άμμο...
Τα παραδείγματα περισσότερων από 200 πρώην νομισματικών ενώσεων υποδηλώνουν έντονα ότι μια νομισματική ένωση πρέπει να υποστηρίζεται είτε από μια πολιτική ένωση είτε πρέπει να έχει μια επιλογή εξόδου.
Η ευρωζώνη, εμφανώς, δεν έχει ούτε το ένα ούτε το άλλο.
Υποτίθεται λανθασμένα τελικά, ότι όταν οι χώρες εντάσσονταν στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ), οι οικονομίες τους θα άρχιζαν να συγκλίνουν.
Αυτό σημαίνει ότι οι φτωχότερες χώρες θα άρχιζαν να προσεγγίζουν τα πλουσιότερα στην ευημερία και, π.χ., στην παραγωγικότητα κράτη. Αυτό ποτέ δεν υλοποιήθηκε.
Η σύγκλιση που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών του ευρώ σταμάτησε μετά την επίπτωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης (βλ. Το παρακάτω σχήμα).
Μετά την κρίση του 2008, το κεφάλαιο άρχισε να ξεφεύγει από τις ασθενέστερες χώρες μέλη της EZ (βλ. Σχήμα 2 παρακάτω).
Όταν τα κεφάλαια ξεκίνησαν να αποσύρονται από την Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ισπανίας άρχισε να επιταχύνεται το 2011, τις ώθησε τις στο χείλος της αθέτησης πληρωμών και στην «αγκαλιά» των μνημονίων.
Υπήρξε επίσης ο κίνδυνος οι χώρες που θα χρεοκοπούσαν να αναγκαστούν να επιστρέψουν στο δικό τους νόμισμα για να στηρίξουν το τραπεζικό τους σύστημα.
Έτσι, η κρίση του 2008 ήταν ένα κλασικό «ασύμμετρο σοκ» στην ΟΝΕ και η ευρωπαϊκή κρίση χρέους που ακολούθησε ήταν ουσιαστικά μια τραπεζική κρίση.
Το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα -και προφανώς για να μην υπάρξει διάλυση της ευρωζώνης, οι ηγέτες της Ευρωζώνης εξέδωσαν δάνεια διάσωσης στις χώρες κρίσης, έτσι ώστε να μπορούν να αποπληρώσουν τα χρήματα που είχαν δανειστεί από ευρωπαϊκές τράπεζες.
Δυστυχώς, μόνο ελάχιστα τμήματα αυτών των δανείων διάσωσης πήγαν για να βοηθήσουν τους κατοίκους των χωρών που επλήγησαν από κρίσεις.
Τα μέτρα διάσωσης που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια των κρίσεων χρέους ήταν πιθανώς η πιο διπλή και αναποτελεσματική ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών στην ιστορία.
Σενάρια διάλυσης
Η διαδικασία που οδηγεί στην κατάρρευση της Ευρωζώνης είναι πιθανό να αποτελείται από έξι φάσεις:
-Το τέλος του QE από την ΕΚΤ
-Οικονομικό/πολιτικό σοκ
- Οικονομική κρίση
-Πολιτική κρίση
-Νομική κρίση
-Διάλυση
Συνεπώς κλείνουμε στην πρώτη φάση, επειδή η ΕΚΤ αναμένεται να μειωθεί (να σταματήσει να αυξάνει τις καθαρές αγορές δημόσιου χρέους) το Δεκέμβριο του 2018.
Αυτό δημιουργεί μια υπαρξιακή απειλή για την ευρωζώνη, επειδή είναι προφανές ότι οι τρέχουσες τιμές κρατικού χρέους στην ευρωζώνη δεν αντικατοπτρίζουν πραγματικά την πραγματική εκτίμηση της αγοράς για κρατικούς κινδύνους, αλλά μόνο την έκταση της αγοράς ομολόγων από την ΕΚΤ.
Ωστόσο, η ΕΚΤ θα συνεχίσει το roll over στα κρατικά ομόλογα που έχει στην κατοχή της.
Επειδή ο ισολογισμός της είναι πολύ μεγάλος (κοντά στο 42% του ΑΕΠ της EZ), ακόμη και μόνο η επανεπένδυση των τόκων ασκεί πίεση στις αποδόσεις των ομολόγων.
Ωστόσο, οποιαδήποτε αύξηση της καθαρής έκδοσης κρατικού χρέους πρέπει να βρει έναν άλλο αγοραστή.
Ο καθένας πρέπει να αναρωτηθεί: «Θα δάνειζα, για παράδειγμα, στην Ιταλία για 10 χρόνια με 3%;» για να διαπιστώσει εάν οι πιθανοί αγοραστές θα είναι διαθέσιμοι.
Έτσι, όταν η στήριξη της ΕΚΤ αποχωρήσει από την αγορά κρατικών ομολόγων, η τιμολόγηση του κινδύνου στην αγορά θα επανέλθει, υποδηλώνοντας ότι οι κυρίαρχες αποδόσεις ενδέχεται να γίνουν πολύ ασταθείς.
Επίσης, είναι ασαφές εάν η ΕΚΤ μπορεί να ξεκινήσει ξανά το QE, το οποίο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Εάν η επανεκκίνηση του προγράμματος καθίσταται αδύνατη και εάν τα «ευρωομόλογα», κάποια νέα κοινή χρηματοοικονομική διάρθρωση ή οι ξένες κεντρικές τράπεζες δεν παίρνουν τη θέση της ΕΚΤ στις αγορές ομολόγων για να αγοράσουν την αυξημένη καθαρή έκδοση κρατικών χρεογράφων πριν από την επόμενη τραπεζική κρίση ή ύφεση , η κρίση χρέους θα κάνει μια επική επιστροφή.
Εν πάση περιπτώσει, οι υπερχρεωμένες χώρες της ευρωζώνης αντιμετωπίζουν μια έντονη επιλογή, όταν η κρίση χτυπά.
Πολλές από αυτές είναι πλέον ακόμη πιο χρεωμένες από το 2010 (βλ. Σχήμα 3).
Πρέπει να υποβάλλονται είτε στα προγράμματα διάσωσης του ESM, είτε αν χρεοκοπήσουν να αποχωρήσουν από την ευρωζώνη.
Είναι εξαιρετικά αβέβαιο εάν οι χώρες θα είναι διατεθειμένες να αποδεχθούν τις προϋποθέσεις των προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), ειδικά όταν γνωρίζουν πώς αντιμετωπίστηκε η Ελλάδα.
Τα άρθρα 123 και 125 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ (TFEU) απαγορεύουν επίσης στις χώρες να αναλάβουν τις οικονομικές ευθύνες άλλων κρατών μελών και να απαγορεύσουν οποιαδήποτε χρηματοδότηση από κράτη μέλη ή θεσμικά όργανα από την ΕΚΤ. Περιορίζουν σοβαρά την ικανότητα των ηγετών της ευρωζώνης και της ΕΚΤ να «κάνουν ό, τι χρειάζεται» για να σώσουν το ευρώ.
Οι αγορές πρόκειται να «δουν» την μπλόφα του Mario Draghi.
Σε μια διάλυση, φτάνουμε σε ένα εντελώς άγνωστο νερό, επειδή καμία χώρα δεν έχει εγκαταλείψει ποτέ το ευρώ.
Η ανεξέλεγκτη διάλυση της ευρωζώνης θα αποτελούσε κατακλυσμιαία έκπληξη για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Οι χώρες, οι τράπεζες και οι εταιρείες θα είναι πιθανό να χρεοκοπούν.
Η ΕΚΤ θα κηρύξει πτώχευση λόγω των μεγάλων ζημιών από τα κρατικά ομόλογα χωρών που κατέχει και θα έχουν πτωχεύσει.
Ο ευρωπαϊκός χρηματοπιστωτικός τομέας θα καταρρεύσει με το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Θα ακολουθήσει μια παγκόσμια οικονομική καταστροφή.
Άλλες επιλογές υπάρχουν, ωστόσο.
Ευρωζώνη, μια επικίνδυνη πολιτική κατασκευή
Η ευρωζώνη ήταν ένα τολμηρό, αλλά βασικά λανθασμένο πείραμα.
Το γεγονός είναι ότι οι πολιτικοί είναι αυτοί που μας έβαλαν σε αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση δημιουργώντας μια λανθασμένη και εγγενώς ασταθή νομισματική ένωση παρά τις προειδοποιήσεις πολλών οικονομολόγων και τα συντριπτικά ιστορικά στοιχεία κατά της επιτυχίας τέτοιων πρωτοβουλιών.
Δεν μπορεί να υπάρξει παρά μια πολιτική λύση στα προβλήματά της.
Θα γνωρίζουμε αρκετά σύντομα εάν οι πολιτικοί μπορούν να βρουν μία λύση...
www.bankingnews.gr
www.wolrdenergynews.gr
Ενώ το ΑΕΠ της υπολείπεται κατά περίπου 3 τρισεκατομμύρια δολάρια από αυτό των ΗΠΑ, τα περιουσιακά στοιχεία του τραπεζικού τομέα ανέρχονται στο 240% του ΑΕΠ έναντι περίπου 90% στις ΗΠΑ.
Μεγάλο μέρος της οικονομικής ανάπτυξης στην ευρωζώνη διατηρείται μόνο με το πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων μεγάλης κλίμακας (ποσοτική χαλάρωση ή QE) της ΕΚΤ.
Ωστόσο, η ΕΚΤ πρόκειται να καταργήσει σταδιακά το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, το οποίο θα επηρεάσει τη δυναμική του χρέους και την πιθανότητα επιβίωσης του ευρώ με δραματικό τρόπο.
Η τραγωδία της Ευρωζώνης σε τρεις πράξεις
Η Ευρωζώνη έχει οικοδομηθεί σε θεμέλια από άμμο...
Τα παραδείγματα περισσότερων από 200 πρώην νομισματικών ενώσεων υποδηλώνουν έντονα ότι μια νομισματική ένωση πρέπει να υποστηρίζεται είτε από μια πολιτική ένωση είτε πρέπει να έχει μια επιλογή εξόδου.
Η ευρωζώνη, εμφανώς, δεν έχει ούτε το ένα ούτε το άλλο.
Υποτίθεται λανθασμένα τελικά, ότι όταν οι χώρες εντάσσονταν στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ), οι οικονομίες τους θα άρχιζαν να συγκλίνουν.
Αυτό σημαίνει ότι οι φτωχότερες χώρες θα άρχιζαν να προσεγγίζουν τα πλουσιότερα στην ευημερία και, π.χ., στην παραγωγικότητα κράτη. Αυτό ποτέ δεν υλοποιήθηκε.
Η σύγκλιση που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών του ευρώ σταμάτησε μετά την επίπτωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης (βλ. Το παρακάτω σχήμα).
Μετά την κρίση του 2008, το κεφάλαιο άρχισε να ξεφεύγει από τις ασθενέστερες χώρες μέλη της EZ (βλ. Σχήμα 2 παρακάτω).
Όταν τα κεφάλαια ξεκίνησαν να αποσύρονται από την Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ισπανίας άρχισε να επιταχύνεται το 2011, τις ώθησε τις στο χείλος της αθέτησης πληρωμών και στην «αγκαλιά» των μνημονίων.
Υπήρξε επίσης ο κίνδυνος οι χώρες που θα χρεοκοπούσαν να αναγκαστούν να επιστρέψουν στο δικό τους νόμισμα για να στηρίξουν το τραπεζικό τους σύστημα.
Έτσι, η κρίση του 2008 ήταν ένα κλασικό «ασύμμετρο σοκ» στην ΟΝΕ και η ευρωπαϊκή κρίση χρέους που ακολούθησε ήταν ουσιαστικά μια τραπεζική κρίση.
Το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα -και προφανώς για να μην υπάρξει διάλυση της ευρωζώνης, οι ηγέτες της Ευρωζώνης εξέδωσαν δάνεια διάσωσης στις χώρες κρίσης, έτσι ώστε να μπορούν να αποπληρώσουν τα χρήματα που είχαν δανειστεί από ευρωπαϊκές τράπεζες.
Δυστυχώς, μόνο ελάχιστα τμήματα αυτών των δανείων διάσωσης πήγαν για να βοηθήσουν τους κατοίκους των χωρών που επλήγησαν από κρίσεις.
Τα μέτρα διάσωσης που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια των κρίσεων χρέους ήταν πιθανώς η πιο διπλή και αναποτελεσματική ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών στην ιστορία.
Σενάρια διάλυσης
Η διαδικασία που οδηγεί στην κατάρρευση της Ευρωζώνης είναι πιθανό να αποτελείται από έξι φάσεις:
-Το τέλος του QE από την ΕΚΤ
-Οικονομικό/πολιτικό σοκ
- Οικονομική κρίση
-Πολιτική κρίση
-Νομική κρίση
-Διάλυση
Συνεπώς κλείνουμε στην πρώτη φάση, επειδή η ΕΚΤ αναμένεται να μειωθεί (να σταματήσει να αυξάνει τις καθαρές αγορές δημόσιου χρέους) το Δεκέμβριο του 2018.
Αυτό δημιουργεί μια υπαρξιακή απειλή για την ευρωζώνη, επειδή είναι προφανές ότι οι τρέχουσες τιμές κρατικού χρέους στην ευρωζώνη δεν αντικατοπτρίζουν πραγματικά την πραγματική εκτίμηση της αγοράς για κρατικούς κινδύνους, αλλά μόνο την έκταση της αγοράς ομολόγων από την ΕΚΤ.
Ωστόσο, η ΕΚΤ θα συνεχίσει το roll over στα κρατικά ομόλογα που έχει στην κατοχή της.
Επειδή ο ισολογισμός της είναι πολύ μεγάλος (κοντά στο 42% του ΑΕΠ της EZ), ακόμη και μόνο η επανεπένδυση των τόκων ασκεί πίεση στις αποδόσεις των ομολόγων.
Ωστόσο, οποιαδήποτε αύξηση της καθαρής έκδοσης κρατικού χρέους πρέπει να βρει έναν άλλο αγοραστή.
Ο καθένας πρέπει να αναρωτηθεί: «Θα δάνειζα, για παράδειγμα, στην Ιταλία για 10 χρόνια με 3%;» για να διαπιστώσει εάν οι πιθανοί αγοραστές θα είναι διαθέσιμοι.
Έτσι, όταν η στήριξη της ΕΚΤ αποχωρήσει από την αγορά κρατικών ομολόγων, η τιμολόγηση του κινδύνου στην αγορά θα επανέλθει, υποδηλώνοντας ότι οι κυρίαρχες αποδόσεις ενδέχεται να γίνουν πολύ ασταθείς.
Επίσης, είναι ασαφές εάν η ΕΚΤ μπορεί να ξεκινήσει ξανά το QE, το οποίο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Εάν η επανεκκίνηση του προγράμματος καθίσταται αδύνατη και εάν τα «ευρωομόλογα», κάποια νέα κοινή χρηματοοικονομική διάρθρωση ή οι ξένες κεντρικές τράπεζες δεν παίρνουν τη θέση της ΕΚΤ στις αγορές ομολόγων για να αγοράσουν την αυξημένη καθαρή έκδοση κρατικών χρεογράφων πριν από την επόμενη τραπεζική κρίση ή ύφεση , η κρίση χρέους θα κάνει μια επική επιστροφή.
Εν πάση περιπτώσει, οι υπερχρεωμένες χώρες της ευρωζώνης αντιμετωπίζουν μια έντονη επιλογή, όταν η κρίση χτυπά.
Πολλές από αυτές είναι πλέον ακόμη πιο χρεωμένες από το 2010 (βλ. Σχήμα 3).
Πρέπει να υποβάλλονται είτε στα προγράμματα διάσωσης του ESM, είτε αν χρεοκοπήσουν να αποχωρήσουν από την ευρωζώνη.
Είναι εξαιρετικά αβέβαιο εάν οι χώρες θα είναι διατεθειμένες να αποδεχθούν τις προϋποθέσεις των προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), ειδικά όταν γνωρίζουν πώς αντιμετωπίστηκε η Ελλάδα.
Τα άρθρα 123 και 125 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ (TFEU) απαγορεύουν επίσης στις χώρες να αναλάβουν τις οικονομικές ευθύνες άλλων κρατών μελών και να απαγορεύσουν οποιαδήποτε χρηματοδότηση από κράτη μέλη ή θεσμικά όργανα από την ΕΚΤ. Περιορίζουν σοβαρά την ικανότητα των ηγετών της ευρωζώνης και της ΕΚΤ να «κάνουν ό, τι χρειάζεται» για να σώσουν το ευρώ.
Οι αγορές πρόκειται να «δουν» την μπλόφα του Mario Draghi.
Σε μια διάλυση, φτάνουμε σε ένα εντελώς άγνωστο νερό, επειδή καμία χώρα δεν έχει εγκαταλείψει ποτέ το ευρώ.
Η ανεξέλεγκτη διάλυση της ευρωζώνης θα αποτελούσε κατακλυσμιαία έκπληξη για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Οι χώρες, οι τράπεζες και οι εταιρείες θα είναι πιθανό να χρεοκοπούν.
Η ΕΚΤ θα κηρύξει πτώχευση λόγω των μεγάλων ζημιών από τα κρατικά ομόλογα χωρών που κατέχει και θα έχουν πτωχεύσει.
Ο ευρωπαϊκός χρηματοπιστωτικός τομέας θα καταρρεύσει με το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Θα ακολουθήσει μια παγκόσμια οικονομική καταστροφή.
Άλλες επιλογές υπάρχουν, ωστόσο.
Ευρωζώνη, μια επικίνδυνη πολιτική κατασκευή
Η ευρωζώνη ήταν ένα τολμηρό, αλλά βασικά λανθασμένο πείραμα.
Το γεγονός είναι ότι οι πολιτικοί είναι αυτοί που μας έβαλαν σε αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση δημιουργώντας μια λανθασμένη και εγγενώς ασταθή νομισματική ένωση παρά τις προειδοποιήσεις πολλών οικονομολόγων και τα συντριπτικά ιστορικά στοιχεία κατά της επιτυχίας τέτοιων πρωτοβουλιών.
Δεν μπορεί να υπάρξει παρά μια πολιτική λύση στα προβλήματά της.
Θα γνωρίζουμε αρκετά σύντομα εάν οι πολιτικοί μπορούν να βρουν μία λύση...
www.bankingnews.gr
www.wolrdenergynews.gr
