Τα δεδομένα όπως διαμορφώνονται σήμερα θέτουν τον αγωγό αυτό εκτός ενεργειακής ατζέντας
Η κατασκευή ενός αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου προς την Τουρκία χρησιμοποιήθηκε περισσότερο για πολιτικούς λόγους παρά για οτιδήποτε άλλο, καθώς στην πορεία έχει διαφανεί πως το εν λόγω έργο δεν αποτελούσε πραγματικό στόχο των όσων είχαν εμπλακεί στην όλη συζήτηση. Ξεκαθαρίζει παράλληλα ότι ο παράγοντας Κύπρος ήταν μόνο ένα κομμάτι της όλης εξίσωσης που θέλει το συγκεκριμένο έργο να μην υλοποιείται. Τα δεδομένα όπως διαμορφώνονται σήμερα θέτουν τον αγωγό αυτό εκτός ενεργειακής ατζέντας.
Στην Κύπρο χρησιμοποιήθηκε από διάφορους παράγοντες, είτε βρίσκονταν στο νησί είτε εκτός, ως τάχατες ένα κίνητρο για λύση του Κυπριακού, προκειμένου να ικανοποιηθεί το… «περί δίκαιης κατανομής των εισοδημάτων» που απαιτούσαν οι Τουρκοκύπριοι και από κάποιους για να βγαίνει αντίδραση από Ελληνοκυπρίους και να δίνεται η εντύπωση ότι «είναι όλα δικά τους».
Στην Τουρκία πάντως φαίνεται πως ελάχιστα απασχολούσε το ζήτημα, σ’ ό,τι αφορά την ουσία που ήταν η κάλυψη ενεργειακών αναγκών, στο Ισραήλ χρησιμοποιείτο ως μια εναλλακτική αγορά. Υπήρχαν όμως και επί του όλου θέματος οι παρεμβάσεις των τρίτων και κυρίως των ισχυρών δυνάμεων ΗΠΑ και Ρωσία, οι οποίες για τους δικούς τους λόγους έμπαιναν από τα παρασκήνια στην όλη συζήτηση με διαφορετικές στοχεύσεις.
Όπως αναφέρει ο «Φιλελεύθερος», η μόνη περίοδος κατά την οποία η Τουρκία ασχολήθηκε πραγματικά με την εμπορία φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο ήταν μεταξύ 2015-16, στη διάρκεια της κρίσης με τη Ρωσία. Το 60 τοις εκατόν των εισαγωγών σε φυσικό αέριο της Τουρκίας προέρχεται από τη Ρωσία και το άλλο 20% από το Ιράν.
Λόγω της κρίσης στις σχέσεις της με τη Ρωσία η Τουρκία αναζητούσε εναλλακτικές πηγές προμήθειας φυσικού αερίου. Κάπου εκεί εμφανίζεται η ιδέα για το Ισραήλ θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο θα καλύπτονταν, από τη μια, οι ανάγκες της τουρκικής αγοράς και από την άλλη θα δημιουργούνταν εναλλακτικές πηγές προμήθειας με λιγότερη εξάρτηση από τους Ρώσους. Δύο παράγοντες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να ενισχυθεί αυτή η θέση:
α) Για το Ισραήλ μια τέτοια συμφωνία θα αποτελούσε σημαντική ενίσχυση στην οικονομία του και παράλληλα θα συνέβαλε στη μεγαλύτερη ανάπτυξη των δικών του ενεργειακών τεμαχίων, και
β) Οι ΗΠΑ από καιρό αναζητούσαν τρόπους να φέρουν ξανά κοντά τους δύο δυνατούς τους συμμάχους στην περιοχή και το φυσικό αέριο ήταν ένας τρόπος επαναπροσέγγισης και ανάπτυξης της συνεργασίας.
Κάπου σ’ αυτό το σημείο υποκινείται και το κυπριακό ενδιαφέρον για τον αγωγό προς την Τουρκία. Με τη συμβολή κυρίως του αμερικανικού παράγοντα επιχειρήθηκε να υπάρξει μια ανάλογη διασύνδεση όπως και στην περίπτωση του Ισραήλ, που θέλει την τουρκική αγορά να είναι ζωτικής σημασίας για την πώληση του φυσικού αερίου.
Το δέλεαρ του οικονομικού κέρδους συνδέθηκε παράλληλα και με τη λύση του Κυπριακού ως πρόσθετο κίνητρο. Κάτι που βρήκε αρκετούς ένθερμους υποστηρικτές του στην Κύπρο. Ένας κυπριακός αγωγός να συνδέεται με τον αγωγό Ισραήλ-Τουρκίας.
Ποια ήταν όμως τα δεδομένα; Σε πρόσφατη μελέτη του ο οργανισμός ΡΑΝΤ (RAND corporation) -που θεωρείται μια από τις κορυφαίες δεξαμενές σκέψεις στις ΗΠΑ- καταγράφει και την άλλη πλευρά του νομίσματος, η οποία στην Κύπρο για κάποιο λόγο ελάχιστα απασχόλησε όλους όσους εμπλέκονταν στην εν λόγω συζήτηση. Τι έλεγαν λοιπόν όσοι έβλεπαν μη βιώσιμο τον αγωγό Ισραήλ-Τουρκίας:
- Πρώτον, δεν είναι ξεκάθαρο ότι το ενδιαφέρον της Τουρκίας για να απομακρυνθεί από τη Ρωσία παραμένει το ίδιο ισχυρό. Μετά την αντιπαράθεση του 2015 τα δεδομένα έχουν αλλάξει και υπήρξε αποκατάσταση των μεταξύ τους σχέσεων. Κάποιοι αναλυτές (στη Δύση) θεωρούν ότι αυτή η αποκατάσταση των σχέσεων έχει να κάνει με το ότι ο Πούτιν ήθελε να κρατήσει την Τουρκία εξαρτώμενη ενεργειακά από τη Ρωσία. Από το 2017 και εντεύθεν καταγράφεται μια σημαντική κινητικότητα στις σχέσεις των δύο χωρών που επηρέασαν και τα ενεργειακά σε δύο σημαντικούς τομείς. Ο πρώτος ήταν ο αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου γνωστός ως TurkStream και ο δεύτερος ήταν η ανέγερση πυρηνικού σταθμού στα νότια παράλια της Τουρκίας στο Άκιουγιου. Επιπρόσθετα δεν είναι ξεκάθαρο εάν το φυσικό αέριο από το Ισραήλ θα μπορούσε να ανταγωνιστεί το ρωσικό. Εκτιμάται παράλληλα πως σε μια προσπάθεια να διατηρήσει την τουρκική αγορά η Gazprom θα μπορούσε να μειώσει σε τέτοιο βαθμό την τιμή του φυσικού αερίου που δεν θα μπορούσε να υπάρξει ανταγωνισμός από ισραηλινής πλευράς. Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι οι θιασώτες ενός κυπροτουρκικού αγωγού ουδέποτε άγγιξαν το κεφάλαιο ανταγωνισμός από τη Ρωσία που θα πίεζαν την τιμή του κυπριακού φυσικού αερίου τόσο χαμηλά που ουσιαστικά θα προσφερόταν δωρεάν.
- Δεύτερον, υπάρχουν οικονομικές και τεχνικές δυσκολίες. Η κατασκευή ενός υποθαλάσσιου αγωγού από το Ισραήλ προς την Τουρκία είναι μια περίπλοκη πολυετής προσπάθεια με το κόστος να υπολογίζεται μεταξύ 2 και 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η ασφάλιση και προστασία ενός τέτοιου αγωγού είναι εξίσου μια πρόκληση. Επιπρόσθετα θα χρειαστούν άλλα 2 ή 3 δισεκατομμύρια δολάρια για να κατασκευαστούν υποδομές εντός της Τουρκίας, μια απίθανη επένδυση χωρίς μακροπρόθεσμες συμφωνίες και εγγυήσεις. Οι τιμές του φυσικού αερίου από τη μια και η απροθυμία να δανειστούν χρήματα για ένα έργο που θα εξαρτάται αποκλειστικά από τον Ερντογάν δυσκολεύει ακόμα περισσότερο τα πράγματα.
- Τρίτον, σημαντικό εμπόδιο στην κατασκευή ενός αγωγού από το Ισραήλ προς την Τουρκία θεωρείται η Κύπρος [όπως αναφέρεται στην έκθεση του οργανισμού ΡΑΝΤ]. Κύπριοι αξιωματούχοι -αναφέρεται στην έκθεση- κατ’ επανάληψη έχουν δηλώσει πως δεν θα επιτρέψουν ένα τέτοιο αγωγό να περάσει μέσα από την οικονομική αποκλειστική ζώνη της Κύπρου εκτός εάν υπάρξει προηγουμένως λύση του Κυπριακού προβλήματος. Παρά το γεγονός ότι δεν είναι ξεκάθαρο εάν όντως η Κύπρος μπορεί να μπλοκάρει μια τέτοια συμφωνία και την κατασκευή του αγωγού -η Τουρκία λέει πως δεν μπορεί ενώ η Κύπρος έχει αντίθετη άποψη- όλοι συμφωνούν ότι μπορεί να σημειωθεί καθυστέρηση και η καθυστέρηση σε μια τέτοια περίπτωση επιφέρει σοβαρές επιπλοκές.
Η Τουρκία, αναφέρεται στην έκθεση του ΡΑΝΤ, ζήτησε από το Ισραήλ να επηρεάσει την Κύπρο να είναι θετική προς μια τέτοια συμφωνία. Από την άλλη όμως η Ρωσία που έχει ουσιαστική επιρροή εντός της Κύπρου μπορεί να την χρησιμοποιήσει προκειμένου να πιέσει την κυπριακή Κυβέρνηση να καθυστερήσει τη δημιουργία ενός αγωγού κάτι που θα λειτουργήσει προς όφελος της Μόσχας.
Μέχρι και τα τέλη του 2017 Ισραήλ και Τουρκία έκαναν λόγο κατασκευής ενός αγωγού μέχρι το τέλος του 2019, με πρόβλεψη να αρχίσει η μεταφορά φυσικού αερίου το 2021. Τη χρονιά αυτή λήγει και το υφιστάμενο συμβόλαιο της Τουρκίας με τη Ρωσία. Σε περίπτωση που η Κύπρος δημιουργήσει εμπόδια τότε το ορόσημο του 2021 χάνεται με ανάλογες επιπλοκές.
Οι ξένοι αναλυτές καταγράφουν και μια άλλη προσέγγιση η οποία αρκετές φορές έχει προωθηθεί και από κυπριακής πλευράς, από πολιτικές δυνάμεις και αρχηγούς κομμάτων. Είναι η θέση που θέλει την Κύπρο όχι μόνο να μην εναντιώνεται στην κατασκευή ενός τουρκοϊσραηλινού αγωγού, αλλά αντίθετα να θέλει σύνδεση για προώθηση των δικών της αποθεμάτων φυσικού αερίου.
Η συμφωνία που δεν υπογράφτηκε ποτέ…
Από την άλλη όμως μια πιθανή συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας μπορεί να επιφέρει σοβαρές επιπλοκές στις σχέσεις Κύπρου - Ισραήλ. Σχέσεις τις οποίες η ισραηλινή πλευρά κρίνει εξαιρετικά σημαντικές. Εκτιμάται πως ακόμα και στην περίπτωση που υπάρχει βελτίωση στις σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία, αυτό δεν θα επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στις σχέσεις της χώρας με την Κύπρο και την Ελλάδα. Γι’ αυτό και η ισραηλινή πλευρά δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη συνεργασία της με Κύπρο και Ελλάδα στα ζητήματα του φυσικού αερίου.
Πριν από ένα χρόνο, λίγο μετά το ναυάγιο των συνομιλιών στο Κραν Μοντάνα, ξέσπασε τεράστια συζήτηση στην Κύπρο σε σχέση με το φυσικό αέριο. Η Κυβέρνηση βρέθηκε στο στόχαστρο για την ενεργειακή της πολιτική. Αιτία ένα τουίτ ενός συμβούλου του ισραηλινού προξενείου στην Κωνσταντινούπολη που έλεγε ότι ο (υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ) Στάινιτζ δήλωσε πως αυτός και ο Τούρκος ομόλογός του, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, προγραμμάτιζαν «εντατικοποίηση των συνομιλιών και υπογραφή συμφωνίας μέχρι το τέλος του έτους».
Ένα χρόνο μετά το τουίτ από την Κωνσταντινούπολη το οποίο προκάλεσε πολιτικές αντιπαραθέσεις στην Κύπρο, καμιά άλλη εξέλιξη δεν υπήρξε και ούτε βεβαίως υπογραφή συμφωνίας.
Η μόνη εξέλιξη που καταγράφεται έκτοτε ήταν η συμφωνία που υπέγραψαν τον Δεκέμβρη του 2017 το Ισραήλ, η Κύπρος, η Ελλάδα και η Ιταλία για την κατασκευή του αγωγού EastMed. Ένα έργο το οποίο στόχο έχει να μεταφέρει το φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη. Ένα έργο για τη βιωσιμότητα του οποίου εγείρονται ερωτηματικά.
Δύσκολη η πλήρης εξομάλυνση
Διαχρονικά, Τουρκία και Ισραήλ είχαν πάρα πολλά κοινά συμφέροντα στους τομείς της οικονομίας, του εμπορίου και του τουρισμού. Κατάφερναν παράλληλα οι δύο χώρες όλο αυτό το διάστημα να διαχωρίζουν τα πολιτικά από τα οικονομικά ζητήματα. Γιατί υπήρξαν και στο παρελθόν περίοδοι κατά τις οποίες οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ βρίσκονταν σε διάσταση, χωρίς, ωστόσο, αυτό το δεδομένο να επηρεάζει καθοιονδήποτε τρόπο τα οικονομικά και εμπορικά ζητήματα. Ακόμα και την περίοδο 2010-16 το διμερές εμπόριο ελάχιστα επηρεάστηκε.
Από ισραηλινής πλευράς η περίοδος αυτή χρησιμοποιήθηκε στην αναζήτηση εναλλακτικών συνεργασιών τόσο στους τομείς του εμπορίου και τουρισμού όσο και σ’ ό,τι αφορά την ενέργεια. Και παρά την επαναπροσέγγιση που στο μεταξύ επιχειρήθηκε και ενώ υπήρξε βελτίωση στις σχέσεις τους, εντούτοις τα πράγματα δεν έγιναν όπως παλιά.
Η μεταξύ αντιπαράθεση υφίσταται και σε συνδυασμό με τα ανοίγματα που έγιναν από ισραηλινής πλευράς προς Κύπρο και Ελλάδα σημαίνει ότι δεν μπορεί να αναμένεται πλήρης εξομάλυνση.
Αυτή τη στιγμή και λαμβάνοντας υπόψη το κλίμα μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, θα μπορούσε να λεχθεί πως εάν υπάρξει διαχωρισμός της πολιτικής από την οικονομία, τα πράγματα θα μπορούσαν να καταστούν ακόμα καλύτερα. Ωστόσο ακόμα και αυτό το δεδομένο θεωρείται απίθανο στο σημερινό πολιτικό περιβάλλον. Ούτε και προβλέπεται αλλαγή στο ορατό μέλλον.
www.worldenergynews.gr
