Την Τρίτη 7 Μαρτίου στις 7:00μμ στο Public Συντάγματος οι Εκδόσεις Παπαδόπουλος και το ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης, του οποίου είμαι Εκτελεστικός Διευθυντής, παρουσιάζουν το βιβλίο Οικονομικά σε Ένα Μάθημα του Henry Hazlitt.
Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1946 και εξακολουθεί να αποτελεί εμπορική επιτυχία σε όλο τον κόσμο.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είναι μια εισαγωγή στις κλασικές έννοιες της οικονομικής θεωρίας που στηρίζεται στην πεποίθηση ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να κατανοήσουν τις βασικές οικονομικές αρχές.
Ο Hazlitt γράφει στην εισαγωγή: «προσπάθησα να γράψω το παρόν βιβλίο όσο πιο απλά μπορούσα και με όσο λιγότερες τεχνικές λεπτομέρειες επιτρέπει η εύλογη ακρίβεια, ώστε να μπορεί να γίνει κατανοητό και από τον αναγνώστη που δεν έχει προηγούμενη εξοικείωση με τα οικονομικά».
Ο Hazlitt ξεκινάει το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου επισημαίνοντας ότι:
«Τα οικονομικά τα στοιχειώνουν περισσότερες πλάνες απ’ οποιαδήποτε άλλη επιστήμη.
Αυτό δεν είναι τυχαίο.
Οι εγγενείς δυσκολίες του αντικειμένου θα ήταν από μόνες τους αρκετά μεγάλες, αλλά πολλαπλασιάζονται κατά χιλιάδες φορές εξαιτίας ενός παράγοντα που είναι ασήμαντος στη φυσική, τα μαθηματικά και την ιατρική – τις ομάδες συμφερόντων που ζητούν την προνομιακή ικανοποίηση των ιδιοτελών αιτημάτων τους.
Αν και κάθε ομάδα έχει συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα που ταυτίζονται με τα συμφέροντα όλων των ομάδων, καθεμία από αυτές έχει επίσης, όπως θα δούμε, συμφέροντα που είναι ανταγωνιστικά προς αυτά όλων των άλλων ομάδων.
Αν και συγκεκριμένες δημόσιες πολιτικές μακροπρόθεσμα θα ωφελούσαν τους πάντες, άλλες πολιτικές θα ωφελούσαν μία μόνο ομάδα εις βάρος όλων των υπολοίπων».
Και συνεχίζει γράφοντας:
«Πέρα από τις διαρκείς ιδιοτελείς εκκλήσεις υφίσταται και ένας ακόμη βασικός παράγοντας που δημιουργεί καθημερινά νέες οικονομικές πλάνες.
Αυτός είναι η επίμονη τάση των ανθρώπων να βλέπουν μόνο τα άμεσα αποτελέσματα μιας συγκεκριμένης πολιτικής ή τα αποτελέσματά της μόνο σε μια συγκεκριμένη ομάδα και να μην μπαίνουν στον κόπο να σκεφτούν ποιες θα ήταν οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτής της πολιτικής όχι μόνο στην εν λόγω ομάδα, αλλά σε όλες τις ομάδες. Αυτή είναι η πλάνη της παράβλεψης των δευτερογενών επιπτώσεων».
Με βάση τις διαπιστώσεις αυτές ο Hazlitt προχωράει στη διατύπωση ενός απλού μαθήματος:
«Η τέχνη των οικονομικών είναι το να μην κοιτάς μόνο τα άμεσα, αλλά και τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα οποιασδήποτε ενέργειας ή πολιτικής, είναι η αναζήτηση των επιπτώσεων αυτής της πολιτικής όχι μόνο σε μία ομάδα, αλλά σε όλες».
Ακόμη και σήμερα πολλοί οικονομολόγοι και σχεδόν το σύνολο των πολιτικών φαίνεται ότι είτε αδυνατούν να κατανοήσουν το απλό αυτό μάθημα, είτε δεν θέλουν να το κατανοήσουν εξαιτίας ιδιοτελών συμφερόντων.
Μπορεί να έχουν περάσει εβδομήντα χρόνια από τότε που ο Hazlitt έγραψε το «Οικονομικά σε Ένα Μάθημα», αλλά είναι προφανές ότι τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει.
Ο Hazlitt αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου στην εμπέδωση του μαθήματος.
Στο τέλος του πρώτου κεφαλαίου γράφει χαρακτηριστικά: «το μάθημα δεν θα εμπεδωθεί και οι πλάνες θα συνεχίσουν να παραμένουν απαρατήρητες, αν δεν περιγραφούν με παραδείγματα.
Μέσω αυτών των παραδειγμάτων μπορούμε να προχωρήσουμε από τα πιο στοιχειώδη οικονομικά προβλήματα στα πιο περίπλοκα και δύσκολα.
Με τη βοήθειά τους μπορούμε να μάθουμε να εντοπίζουμε και να αποφεύγουμε αρχικά τις πιο χοντροκομμένες και προφανείς πλάνες και τελικά κάποιες από τις πιο εκλεπτυσμένες και δυσδιάκριτες».
Αυτό ακριβώς κάνει στη συνέχεια: χρησιμοποιεί 23 συμβολικές ιστορίες, μέσω των οποίων απαντά στους πιο δημοφιλείς οικονομικούς μύθους.
Καταρρίπτει τη μία πλάνη μετά την άλλη, διδάσκοντας βήμα-βήμα στον αναγνώστη πώς να εφαρμόζει το μάθημα σε όλο και πιο σύνθετα προβλήματα.
Στο τέλος του βιβλίου ο αναγνώστης μπορεί να εφαρμόσει το μάθημα εύκολα και αποτελεσματικά σε οποιοδήποτε επίκαιρο οικονομικό πρόβλημα.
Ας προσπαθήσουμε να το εφαρμόσουμε στην πρόσφατη ασφαλιστική μεταρρύθμιση.
Η μεταρρύθμιση αυτή φαίνεται αρχικά λογική.
Οι συντάξεις υπολογίζονται πλέον με ενιαίο και δικαιότερο τρόπο, καταργώντας συντεχνιακά προνόμια δεκαετιών.
Όποιος έχει υψηλότερο εισόδημα πληρώνει περισσότερες εισφορές και παίρνει μεγαλύτερη σύνταξη.
Ας δούμε όμως τι συμβαίνει πραγματικά.
Οι ασφαλιστικές εισφορές δεν αποταμιεύονται σε έναν προσωπικό συνταξιοδοτικό λογαριασμό.
Αντιθέτως χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των σημερινών συντάξεων.
Η αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων είναι μεν λογική, αλλά εφαρμόζεται μόνο για όσους θα πάρουν σύνταξη στο μέλλον.
Οι σημερινοί συνταξιούχοι λαμβάνουν συντάξεις που δεν έχουν υπολογιστεί με τον τρόπο αυτό, εξακολουθώντας να εισπράττουν την περιβόητη «προσωπική διαφορά».
Δηλαδή τη διαφορά μεταξύ της σημερινής τους σύνταξης και της σύνταξης που θα έπαιρναν με βάση το νέο σύστημα.
Σε κάθε δημόσια συζήτηση φιλεύσπλαχνοι πολιτικοί και δημοσιογράφοι διαπιστώνουν με πόνο καρδιάς τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν οι συνταξιούχοι και η κοινωνία γενικότερα αν κοπεί η προσωπική διαφορά.
Στο σημείο αυτό έχουν δίκιο (θα παραβλέψουμε εδώ το γεγονός ότι σχεδόν το ένα τρίτο των συνταξιούχων εξακολουθεί να είναι σε θέση να εργαστεί).
Οι συνταξιούχοι θα δουν το εισόδημά τους να μειώνεται και οι περισσότεροι δεν θα είναι σε θέση να αναπληρώσουν τη διαφορά.
Αυτό είναι αυτό που φαίνεται.
Αυτό που δεν φαίνεται είναι ότι σημερινοί εργαζόμενοι πληρώνουν υψηλές εισφορές και φόρους ώστε οι συνταξιούχοι να εξακολουθήσουν να εισπράττουν πολύ μεγαλύτερες συντάξεις απ’ ότι θα πάρουν αυτοί στο μέλλον.
Ότι οι άνεργοι δεν μπορούν να βρουν δουλειά εξαιτίας των φόρων και των εισφορών που οδηγούν τη μια επιχείρηση μετά την άλλη στο λουκέτο.
Ότι το παραγωγικότερο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη χώρα.
Με άλλα λόγια ότι οι μεγαλύτεροι απολαμβάνουν προνόμια εις βάρος των νεότερων.
Οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι και οι ξενιτεμένοι είναι αυτό που ο Hazlitt αποκαλεί «ο Ξεχασμένος Άνθρωπος».
Είναι οι άνθρωποι που ποτέ δεν σκεφτόμαστε.
Είναι τα θύματα των κάθε λογής φιλεύσπλαχνων με τα λεφτά των άλλων.
Οι άνθρωποι αυτοί δικαιούνται της προσοχής μας, χάρη στα πολλά βάρη που φορτώνονται στην πλάτη τους.
Όταν θα το καταλάβουμε, θα έχουμε κάνει το πρώτο βήμα για μια δικαιότερη κοινωνία.
• O Νίκος Ρώμπαπας είναι Εκτελεστικός Διευθυντής στο ΚΕΦΙΜ
www.worldenergynews.gr
Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1946 και εξακολουθεί να αποτελεί εμπορική επιτυχία σε όλο τον κόσμο.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είναι μια εισαγωγή στις κλασικές έννοιες της οικονομικής θεωρίας που στηρίζεται στην πεποίθηση ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να κατανοήσουν τις βασικές οικονομικές αρχές.
Ο Hazlitt γράφει στην εισαγωγή: «προσπάθησα να γράψω το παρόν βιβλίο όσο πιο απλά μπορούσα και με όσο λιγότερες τεχνικές λεπτομέρειες επιτρέπει η εύλογη ακρίβεια, ώστε να μπορεί να γίνει κατανοητό και από τον αναγνώστη που δεν έχει προηγούμενη εξοικείωση με τα οικονομικά».
Ο Hazlitt ξεκινάει το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου επισημαίνοντας ότι:
«Τα οικονομικά τα στοιχειώνουν περισσότερες πλάνες απ’ οποιαδήποτε άλλη επιστήμη.
Αυτό δεν είναι τυχαίο.
Οι εγγενείς δυσκολίες του αντικειμένου θα ήταν από μόνες τους αρκετά μεγάλες, αλλά πολλαπλασιάζονται κατά χιλιάδες φορές εξαιτίας ενός παράγοντα που είναι ασήμαντος στη φυσική, τα μαθηματικά και την ιατρική – τις ομάδες συμφερόντων που ζητούν την προνομιακή ικανοποίηση των ιδιοτελών αιτημάτων τους.
Αν και κάθε ομάδα έχει συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα που ταυτίζονται με τα συμφέροντα όλων των ομάδων, καθεμία από αυτές έχει επίσης, όπως θα δούμε, συμφέροντα που είναι ανταγωνιστικά προς αυτά όλων των άλλων ομάδων.
Αν και συγκεκριμένες δημόσιες πολιτικές μακροπρόθεσμα θα ωφελούσαν τους πάντες, άλλες πολιτικές θα ωφελούσαν μία μόνο ομάδα εις βάρος όλων των υπολοίπων».
Και συνεχίζει γράφοντας:
«Πέρα από τις διαρκείς ιδιοτελείς εκκλήσεις υφίσταται και ένας ακόμη βασικός παράγοντας που δημιουργεί καθημερινά νέες οικονομικές πλάνες.
Αυτός είναι η επίμονη τάση των ανθρώπων να βλέπουν μόνο τα άμεσα αποτελέσματα μιας συγκεκριμένης πολιτικής ή τα αποτελέσματά της μόνο σε μια συγκεκριμένη ομάδα και να μην μπαίνουν στον κόπο να σκεφτούν ποιες θα ήταν οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτής της πολιτικής όχι μόνο στην εν λόγω ομάδα, αλλά σε όλες τις ομάδες. Αυτή είναι η πλάνη της παράβλεψης των δευτερογενών επιπτώσεων».
Με βάση τις διαπιστώσεις αυτές ο Hazlitt προχωράει στη διατύπωση ενός απλού μαθήματος:
«Η τέχνη των οικονομικών είναι το να μην κοιτάς μόνο τα άμεσα, αλλά και τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα οποιασδήποτε ενέργειας ή πολιτικής, είναι η αναζήτηση των επιπτώσεων αυτής της πολιτικής όχι μόνο σε μία ομάδα, αλλά σε όλες».
Ακόμη και σήμερα πολλοί οικονομολόγοι και σχεδόν το σύνολο των πολιτικών φαίνεται ότι είτε αδυνατούν να κατανοήσουν το απλό αυτό μάθημα, είτε δεν θέλουν να το κατανοήσουν εξαιτίας ιδιοτελών συμφερόντων.
Μπορεί να έχουν περάσει εβδομήντα χρόνια από τότε που ο Hazlitt έγραψε το «Οικονομικά σε Ένα Μάθημα», αλλά είναι προφανές ότι τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει.
Ο Hazlitt αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου στην εμπέδωση του μαθήματος.
Στο τέλος του πρώτου κεφαλαίου γράφει χαρακτηριστικά: «το μάθημα δεν θα εμπεδωθεί και οι πλάνες θα συνεχίσουν να παραμένουν απαρατήρητες, αν δεν περιγραφούν με παραδείγματα.
Μέσω αυτών των παραδειγμάτων μπορούμε να προχωρήσουμε από τα πιο στοιχειώδη οικονομικά προβλήματα στα πιο περίπλοκα και δύσκολα.
Με τη βοήθειά τους μπορούμε να μάθουμε να εντοπίζουμε και να αποφεύγουμε αρχικά τις πιο χοντροκομμένες και προφανείς πλάνες και τελικά κάποιες από τις πιο εκλεπτυσμένες και δυσδιάκριτες».
Αυτό ακριβώς κάνει στη συνέχεια: χρησιμοποιεί 23 συμβολικές ιστορίες, μέσω των οποίων απαντά στους πιο δημοφιλείς οικονομικούς μύθους.
Καταρρίπτει τη μία πλάνη μετά την άλλη, διδάσκοντας βήμα-βήμα στον αναγνώστη πώς να εφαρμόζει το μάθημα σε όλο και πιο σύνθετα προβλήματα.
Στο τέλος του βιβλίου ο αναγνώστης μπορεί να εφαρμόσει το μάθημα εύκολα και αποτελεσματικά σε οποιοδήποτε επίκαιρο οικονομικό πρόβλημα.
Ας προσπαθήσουμε να το εφαρμόσουμε στην πρόσφατη ασφαλιστική μεταρρύθμιση.
Η μεταρρύθμιση αυτή φαίνεται αρχικά λογική.
Οι συντάξεις υπολογίζονται πλέον με ενιαίο και δικαιότερο τρόπο, καταργώντας συντεχνιακά προνόμια δεκαετιών.
Όποιος έχει υψηλότερο εισόδημα πληρώνει περισσότερες εισφορές και παίρνει μεγαλύτερη σύνταξη.
Ας δούμε όμως τι συμβαίνει πραγματικά.
Οι ασφαλιστικές εισφορές δεν αποταμιεύονται σε έναν προσωπικό συνταξιοδοτικό λογαριασμό.
Αντιθέτως χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των σημερινών συντάξεων.
Η αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων είναι μεν λογική, αλλά εφαρμόζεται μόνο για όσους θα πάρουν σύνταξη στο μέλλον.
Οι σημερινοί συνταξιούχοι λαμβάνουν συντάξεις που δεν έχουν υπολογιστεί με τον τρόπο αυτό, εξακολουθώντας να εισπράττουν την περιβόητη «προσωπική διαφορά».
Δηλαδή τη διαφορά μεταξύ της σημερινής τους σύνταξης και της σύνταξης που θα έπαιρναν με βάση το νέο σύστημα.
Σε κάθε δημόσια συζήτηση φιλεύσπλαχνοι πολιτικοί και δημοσιογράφοι διαπιστώνουν με πόνο καρδιάς τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν οι συνταξιούχοι και η κοινωνία γενικότερα αν κοπεί η προσωπική διαφορά.
Στο σημείο αυτό έχουν δίκιο (θα παραβλέψουμε εδώ το γεγονός ότι σχεδόν το ένα τρίτο των συνταξιούχων εξακολουθεί να είναι σε θέση να εργαστεί).
Οι συνταξιούχοι θα δουν το εισόδημά τους να μειώνεται και οι περισσότεροι δεν θα είναι σε θέση να αναπληρώσουν τη διαφορά.
Αυτό είναι αυτό που φαίνεται.
Αυτό που δεν φαίνεται είναι ότι σημερινοί εργαζόμενοι πληρώνουν υψηλές εισφορές και φόρους ώστε οι συνταξιούχοι να εξακολουθήσουν να εισπράττουν πολύ μεγαλύτερες συντάξεις απ’ ότι θα πάρουν αυτοί στο μέλλον.
Ότι οι άνεργοι δεν μπορούν να βρουν δουλειά εξαιτίας των φόρων και των εισφορών που οδηγούν τη μια επιχείρηση μετά την άλλη στο λουκέτο.
Ότι το παραγωγικότερο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη χώρα.
Με άλλα λόγια ότι οι μεγαλύτεροι απολαμβάνουν προνόμια εις βάρος των νεότερων.
Οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι και οι ξενιτεμένοι είναι αυτό που ο Hazlitt αποκαλεί «ο Ξεχασμένος Άνθρωπος».
Είναι οι άνθρωποι που ποτέ δεν σκεφτόμαστε.
Είναι τα θύματα των κάθε λογής φιλεύσπλαχνων με τα λεφτά των άλλων.
Οι άνθρωποι αυτοί δικαιούνται της προσοχής μας, χάρη στα πολλά βάρη που φορτώνονται στην πλάτη τους.
Όταν θα το καταλάβουμε, θα έχουμε κάνει το πρώτο βήμα για μια δικαιότερη κοινωνία.
• O Νίκος Ρώμπαπας είναι Εκτελεστικός Διευθυντής στο ΚΕΦΙΜ
www.worldenergynews.gr
