Η αμφισβήτηση της Τουρκίας για την περιοχή του Καστελλορίζου και το θέμα της ΑΟΖ δεν είναι σημερινό, αλλά ξεκινά αρκετά χρόνια πριν
Κατά τη διάρκεια παρακολούθησης της διακλαδικής άσκησης «ΠΑΡΜΕΝΙΩΝ 2018» ο ΥΕΘΑ κ. Πάνος Καμμένος ανέφερε ότι σύντομα η Ελλάδα θα προχωρήσει στην «αναγνώριση» της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της. Προφανώς εννοούσε ανακήρυξη και όχι αναγνώριση, αλλά λίγη σημασία έχει. Σύμφωνα με τη Διεθνή Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας (1982), ΑΟΖ θεωρείται η θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενέργειας από το νερό και τον άνεμο. Η ΑΟΖ μιας χώρας εκτείνεται στα 200 ναυτικά μίλια (370 χλμ) από την ακτογραμμή της. Εξαίρεση σ' αυτόν τον κανόνα αποτελούν οι περιπτώσεις όπου οι ΑΟΖ δύο χωρών αλληλοεφάπτονται, όταν δηλαδή οι ακτογραμμές των εν λόγω χωρών απέχουν λιγότερο από 400 ναυτικά μίλια (740 χλμ), όπως δηλαδή συμβαίνει και στο Αιγαίο. Όταν πραγματοποιηθεί η ανακήρυξη της ΑΟΖ από τη χώρα μας απαιτείται στη συνέχεια να γίνει οριοθέτηση με τις συνορεύουσες στις θαλάσσιες ζώνες χώρες (Αλβανία, Ιταλία, Λιβύη, Αίγυπτο, Κύπρο και Τουρκία.)
Μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας υπάρχει μία τεράστια απόκλιση στον τρόπο οριοθέτησης της ΑΟΖ στην περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου. Η Τουρκία αμφισβητεί ότι το νησιωτικό σύμπλεγμα Μεγίστης ή Καστελλλορίζου έχει ΑΟΖ και προβάλει το επιχείρημα, ότι το σύμπλεγμα των νησίδων-βραχονησίδων της περιοχής, διέπεται από ειδικό καθεστώς των αποκομμένων νησίδων που επικάθονται επί της τουρκικής υφαλοκρηπίδας. Στη Σύμβαση του 1982 στο Montego Bay για το Δίκαιο της Θάλασσας, αναφέρεται ότι όλα τα νησιά που κατοικούνται διαθέτουν ΑΟΖ και εξαιρούνται μόνο οι βράχοι, οι οποίοι δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση. Το Καστελόριζο, είναι νησί το οποίο κατοικείται και κατά συνέπεια δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι διαθέτει ΑΟΖ. Η Ελλάδα υπέγραψε τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας το 1982 και την επικύρωσε το 1995. Η Τουρκία δεν υπέγραψε αλλά ούτε και επικύρωσε τη σύμβαση, καθόσον δεν την ευνοεί. Παρά το γεγονός αυτό η Τουρκία αφενός δεσμεύεται από τη συμφωνία καθόσον αυτή συνιστά εθιμικό δίκαιο, αφετέρου το 1986 ήρθε σε συνεννόηση για τις επικαλυπτόμενες περιοχές στη Μαύρη Θάλασσα, με την τότε Σοβιετική Ένωση και προχώρησε στην ανακήρυξη και οριοθέτηση ΑΟΖ, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της μέσης γραμμής. Αργότερα άρχισε συνομιλίες με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία για το ίδιο θέμα και ήρθε σε παρόμοια συμφωνία που είχε συνάψει με τους Σοβιετικούς.
Η αμφισβήτηση της Τουρκίας για την περιοχή του Καστελλορίζου και το θέμα της ΑΟΖ δεν είναι σημερινό, αλλά ξεκινά αρκετά χρόνια πριν. Τον Μάρτιο του 2011 ο τότε Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου παραχώρησε συνέντευξη στην εφημερίδα «Καθημερινή», στην οποία δήλωσε ότι ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία υπάρχει διαφωνία σε ότι αφορά τις θαλάσσιες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο Τούρκος ΥΠΕΞ επεσήμανε ότι ειδικά για το νησί του Καστελόριζου, η Τουρκία έχει βάσιμες νομικές και πολιτικές θέσεις, σε συμφωνία με το διεθνές δίκαιο και τη νομολογία των διεθνών δικαστηρίων, συμπεριλαμβανομένης και της Χάγης. Ο Νταβούτογλου αναφερόταν στην απόφαση για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ρουμανίας και Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα. Η διένεξη μεταξύ των δύο χωρών αφορούσε το ουκρανικό νησί με την ονομασία «Νήσος των Όφεων», το οποίο βρίσκεται κοντά στις ρουμανικές ακτές. Η διαφορά μεταξύ των δύο χωρών διήρκησε 40 χρόνια και επιλύθηκε το 2009 από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το οποίο αποφάνθηκε ότι το νησί δεν έχει ούτε υφαλοκρηπίδα ούτε ΑΟΖ, παρά μόνο χωρικά ύδατα. Η διαφορά του νησιού αυτού σε σχέση με το Καστελλόριζο είναι ότι εκεί υπάρχει μόνο στρατιωτική φρουρά η οποία εγκαταστάθηκε το 2007 και δεν είναι κατοικημένο από αιώνων όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Καστελλορίζου. Επίσης το νησιωτικό σύμπλεγμα της Μεγίστης δεν είναι απομονωμένο, αλλά υπάγεται στο γεωγραφικό σχηματισμό των Δωδεκανήσων που έχουν ιστορική συνέχεια με τα ελληνικά νησιά, γεγονός που δύσκολα θα μπορούσε να αγνοηθεί σε οποιαδήποτε οριοθέτηση.
Κατόπιν όσων προαναφέρθηκαν και εφόσον οι εξαγγελίες του ΥΕΘΑ δεν αποτελούν ένα επικοινωνιακό πυροτέχνημα για την ανακήρυξη ΑΟΖ, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα εξής δεδομένα :
1ον : Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα για το θέμα του Καστελλορίζου διαθέτει ισχυρά νομικά επιχειρήματα, η προσφυγή στο διεθνές δικαιοδοτικό δικαστήριο της Χάγης δεν κατοχυρώνει απόλυτα τα ζωτικά μας συμφέροντα, καθόσον οι αποφάσεις για κάθε περίπτωση είναι μοναδικές και βασίζονται σε διεθνή νομοθεσία που ερμηνεύεται διαφορετικά από τα διάδικα μέρη. Απαραίτητη προϋπόθεση επίσης είναι οι δύο χώρες να έχουν αποδεχθεί τη γενική δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου. Να επισημάνουμε ότι το 1976 λόγω κρίσης που είχε δημιουργηθεί ανάμεσα στις δύο χώρες για το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας, η Ελλάδα προσέφυγε μονομερώς στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, αλλά η Τουρκία δεν προσήλθε και το Δικαστήριο κήρυξε εαυτόν αναρμόδιο. Δεν θα είχε επίσης ουσιαστικό αποτέλεσμα, αν η προσφυγή δεν περιελάμβανε και πολιτική συμφωνία για το σύνολο των διαφορών που υπάρχουν ανάμεσα στη χώρα μας και την Τουρκία και το οποιοδήποτε αποτέλεσμα θα διατηρούσε την υφιστάμενη κατάσταση έντασης.
2ον : Η οριοθέτηση ΑΟΖ μονομερώς στην περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου από τη χώρα μας θα προκαλέσει την αντίδραση της Τουρκίας η οποία δεν είναι διατεθειμένη να βρεθεί στο περιθώριο των ενεργειακών εξελίξεων της περιοχής. Πριν λίγες μέρες το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας έκανε λόγο για συμφέροντα της Άγκυρας σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, τα οποία θα προστατευτούν με όλα τα μέσα, δηλ. τη χρησιμοποίηση διπλωματικής και στρατιωτικής ισχύος. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να υπάρχει αποφασιστικότητα και ετοιμότητα από την πλευρά μας να εμπλακούμε σε σοβαρό θερμό επεισόδιο με την Τουρκία. Η άποψη που διατυπώνεται ότι σε περίπτωση ελληνοτουρκικής κρίσης οι ΗΠΑ θα παρέμβουν πυροσβεστικά και θα διασφαλίσουν τα συμφέροντά μας λόγω της όξυνσης που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα στις σχέσεις ΗΠΑ -Τουρκίας και της συνεργασία που διαμορφώνεται μεταξύ των ΗΠΑ και της χώρας μας, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Να επισημάνουμε ότι τον περασμένο Φεβ. μετά το επεισόδιο με τον εμβολισμό του ελληνικού σκάφους του λιμενικού στα Ίμια οι ΗΠΑ τήρησαν τη γνωστή θέση του Πόντιου Πιλάτου που εφαρμόζουν επί σειρά ετών και ζήτησαν από τις δύο πλευρές να τα βρουν. Αναφορικά με τα ενεργειακά κοιτάσματα στην κυπριακή ΑΟΖ ο εκπρόσωπος του State Department, διατύπωσε την άποψη ότι οι ενεργειακοί πόροι θα πρέπει να μοιράζονται ακριβοδίκαια μεταξύ των δύο κοινοτήτων.
3ον : Τέλος σε ότι αφορά την επίλυση οριοθέτησης της ΑΟΖ μέσω της διπλωματικής οδού, η Τουρκία μεθοδεύει να οδηγηθούμε σε διαπραγματεύσεις υπό την απειλή χρήσης βίας και κάτω από μια ανισορροπία στο ισοζύγιο ισχύος για την επίτευξη των μέγιστων δυνατών αποτελεσμάτων. Από θέση ισχύος μπορεί κανείς να διαπραγματευθεί οτιδήποτε και να κερδίσει. Ο διάλογος όμως κάτω από τις συνθήκες που επιθυμεί η Τουρκία θα οδηγήσει σε συμβιβασμούς και ετεροβαρείς υποχωρήσεις. Για το λόγο αυτό η ισορροπία ισχύος είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την έναρξη οποιοδήποτε διαλόγου με σκοπό τη διασφάλιση της εθνικής μας κυριαρχίας.
www.worldenergynews.gr
