Παρέμβαση από την Επιτροπή Ανταγωνισμού - Άρθρο της Χρύσας Λιάγγου στην «Καθημερινή» της Κυριακής
Οι τιμές των καυσίμων στη χώρα μας δεν είναι απλά υψηλές. Είναι σταθερά υψηλότερες από τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ, όπως διαμορφώνονται μετά και προ φόρων.
Η διαπίστωση αυτή δεν είναι καινούρια και δεν απασχολεί μόνο τους καταναλωτές, αλλά κατά καιρούς και τις αρμόδιες αρχές και τους ίδιους τους φορείς της αγοράς πετρελαιοειδών που χαρακτηρίζεται από έντονα φαινόμενα παραβατικότητας και αθέμιτου ανταγωνισμού εις βάρος των υγιών επιχειρήσεων.
Η αγορά πετρελαιοειδών δεν έχει συμμορφωθεί μέχρι και σήμερα με μέτρα που έχουν θεσμοθετηθεί από το 2012, για την αντιμετώπιση τόσο της παραβατικότητας όσο και του ελλείμματος ανταγωνισμού, με αποτέλεσμα οι πολίτες της χώρας να επιβαρύνονται διπλά από τις υψηλές τιμές και από τις απώλειες δημοσίων εσόδων εκατοντάδων εκατ. ευρώ ετησίως, ως φορολογούμενοι.
Οι αποκαλύψεις της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της ΕΕ
Σύμφωνα με τα δημοσιοποιημένα στοιχεία (13/5) της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της ΕΕ η λιανική τιμή της αμόλυβδης (μετά από φόρους) στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στα 1,949 ευρώ/λίτρο και ήταν η 3η ακριβότερη στην Ευρώπη, μετά την – (2,046 ευρώ/λίτρο) και την Δανία (2,045 ευρώ/λίτρο). Η προ φόρων τιμή της αμόλυβδης στην Ελλάδας διαμορφώθηκε στα 0, 856 ευρώ/λίτρο και ήταν η έβδομη ακριβότερη στην Ευρώπη.
Η λιανική τιμή του πετρελαίου θέρμανσης στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στα 1,657 ευρώ/λίτρο και ήταν η 9η ακριβότερη στην Ευρώπη, ενώ η προ φόρων τιμή διαμορφώθηκε στα 0,911 ευρώ/λίτρο και ήταν η τέταρτη ακριβότερη στην Ευρώπη.
Η λιανική τιμή των καυσίμων (τιμή αντλίας) διαμορφώνεται σε 3 στάδια, με πρώτο την διεθνή τιμή των προϊόντων (βενζίνη, πετρέλαιο κίνησης κλπ) που αποτελεί την βάση της τιμής πώλησης των διυλιστηρίων.
Πάνω στη διυλιστηριακή τιμή οι εταιρίες εμπορίας θα προσθέσουν τα δικά τους λειτουργικά και διαχειριστικά κόστη και ένα περιθώριο κέρδους για να διαμορφώσουν την τιμή πώλησης στον τελευταίο κρίκο της αλυσίδας, τα περίπου 5,5 χιλιάδες πρατήρια ανά τη χώρα.
Η τιμή της αντλίας θα διαμορφωθεί σε αυτό το στάδιο και από τα λειτουργικά κόστη και το περιθώριο κέρδος των πρατηρίων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι εταιρίες εμπορία και πρατήρια λειτουργούν με πλαφόν στο περιθώριο κέρδους που επιβλήθηκε με νόμο από τον Σεπτέμβριο του 2021.
Μια ξεχωριστή θέση σε αυτή τη διαδρομή της διαμόρφωσης του κόστους έχουν οι φόροι και οι δασμοί, οι οποίοι στην Ελλάδα κινούνται σταθερά πάνω από το μέσο όρο των ευρωπαϊκών χωρών.
Η μεγάλη φορολόγηση της Ελλάδας στην αμόλυβδη
Η Ελλάδα έχει το 4ο υψηλότερο ύψος των φόρων στην αμόλυβδη βενζίνη μεταξύ των μελών της ευρωζώνης (έπειτα από την Ολλανδία, την Ιταλία και την Βουλγαρία), ξεπερνώντας κατά 20% τον μέσο όρο της ευρωζώνης.
Από την ανάλυση των στοιχείων για τη μέση τιμή της τελικής τιμής της βενζίνης το διάστημα από 15/1/2021 έως και 15/7/2023 προκύπτει ότι ο ΕΦΚ και ο ΦΠΑ αποτελούν το 50%-60% της τελικής τιμής του προϊόντος, ανάλογα της διεθνούς τιμής της βενζίνης.
Η τιμή του διυλιστηρίου κυμαίνεται μεταξύ του 30% και 47% της τελικής τιμής καταναλωτή, ανάλογα πάντα με την μεταβολή της διεθνούς τιμής της βενζίνης και το περιθώριο κέρδους εταιριών και πρατηρίων στο 3%-9%.
Το προφανές συμπέρασμα από την ανάλυση αυτή, είναι ότι η υπερ-φορολόγηση που αποτελεί επιλογή της Πολιτείας και η διεθνής τιμή είναι οι βασικοί ένοχοι για τις υψηλές τιμές που πληρώνει ο καταναλωτής.
Συμβαίνει όμως στην Ελλάδα και οι τιμές προ φόρων βενζίνης και πετρελαίου κίνησης να αποκλίνουν προς τα πάνω από το μέσο όρο των Ευρωπαϊκών χωρών, κάτι που δεν δικαιολογείται ούτε από τη διακύμανση των διεθνών τιμών ούτε από την υψηλή φορολογία.
Το ζήτημα αυτό αποτελεί αντικείμενο διερεύνησης της Επιτροπής Ανταγωνισμού εδώ και μια 20ετία περίπου.
Αυτεπάγγελτες έρευνες μεταξύ 2004 και 2015
Αυτεπάγγελτες έρευνες διενεργήθηκαν το διάστημα 2004-2015 που οδήγησαν και σε πρόστιμα ύψους άνω των 9 εκατ. ευρώ και δεσμεύσεις.
Από το 2012 εισηγήθηκε στην Πολιτεία σειρά μέτρων για την ενίσχυση του ανταγωνισμού, εκ των οποίων ελάχιστα υιοθετήθηκαν και κάποια μόνο μερικώς έως σήμερα.
Παρέμβαση από την Επιτροπή Ανταγωνισμού
Στα τέλη Νοεμβρίου του 2022 η Επιτροπή Ανταγωνισμού ξεκίνησε διαδικασία κανονιστικής παρέμβασης που στηρίχτηκε στα πορίσματα χαρτογράφησης της αγοράς πετρελαιοειδών που είχε ξεκινήσει τον Μάρτιο του 2022, ενώ ένα χρόνο περίπου νωρίτερα, τον Σεπτέμβριο του 2021 είχε εκκινήσει αυτεπάγγελτη έρευνα σε 15 εταιρίες διύλισης, χονδρικής και λιανικής.
Η Επιτροπή με την κανονιστική πράξη ανέλαβε να αξιολογήσει εάν επικρατούν συνθήκες αναποτελεσματικού ανταγωνισμού στα τρία στάδια παραγωγής και διανομής καυσίμων στην ελληνική αγορά, καθώς τα πορίσματα της χαρτογράφησης που προηγήθηκε υπήρξαν ενδείξεις ασύμμετρης προσαρμογής των τιμών σε μεταβολές των τιμών μεταξύ των διαφόρων σταδίων, κάτι που περιέγραψε ως φαινόμενο της ¨ρουκέτας και του φτερού» (Rockhets & Feathers). Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει όταν οι τιμές στην αγορά της επόμενης βαθμίδας προσαρμόζονται διαφορετικά σε μεταβολές των τιμών στο προηγούμενο στάδιο.
Για παράδειγμα όταν οι τιμές στη λιανική αυξάνονται αμέσως όταν αυξάνεται η διεθνής τιμή, αλλά μειώνονται με αργό ρυθμό όταν συμβαίνει το αντίστροφο.
Ως προς τις συνθήκες ανταγωνισμού στην αρχική της χαρτογράφηση η Επιτροπή, κατέγραψε ενδείξεις όπως, υψηλό βαθμό συγκέντρωσης στην αγορά διύλισης και ασθενή ανταγωνισμό μεταξύ των δύο εταιριών διύλισης με τις τιμές στα βασικά προϊόντα (αμόλυβδη, ντίζελ κίνησης) ουσιαστικά να ταυτίζονται, μέτριο προς χαμηλό βαθμό συγκέντρωσης στην αγορά χονδρικής και πιθανή συγκέντρωση σε τοπικό επίπεδο στα πρατήρια.
Διαπίστωσε επίσης σημαντική αύξηση του κύκλου εργασιών και δεικτών κερδοφορίας των επιχειρήσεων διύλισης και χονδρικής εμπορίας τη διετία 2021-2022.
Η Κανονιστική πράξη αποτελεί το ισχυρότερο όπλο παρέμβασης της Επιτροπής Ανταγωνισμού σε ένα κλάδο της οικονομίας, αφού μπορεί να πάρει αποφάσεις δομικού χαρακτήρα για την αγορά, όπως για παράδειγμα να υποχρεώσει εταιρίες σε αλλαγή συμπεριφοράς ή ακόμη και σε πώληση περιουσιακών στοιχείων αν διαπιστώσει ότι στρεβλώνεται ο ανταγωνισμός.
Αναμένοντας την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού ολοκλήρωσε την έρευνά της αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει ανακοινώσει αποτελέσματα κάτι που αναμένονταν τον Οκτώβριο του 2023 και τα αργότερο στο τέλος του ίδιου έτους.
Οι πληροφορίες θέλουν την Επιτροπή να μην επιβεβαίωσε το φαινόμενο της ασύμμετρης προσαρμογής των τιμών στα διάφορα στάδια της αγοράς. Συνέχισε ωστόσο την έρευνα με νέα ερωτηματολόγια προς διυλιστήρια, εταιρίες και πρατήρια για να αξιολογήσει ένα ζήτημα που απασχόλησε δύο προηγούμενες κανονιστικές πράξεις. Το ζήτημα της τιμολόγησης των αποθεμάτων ασφαλείας και το κατά πόσο εξακολουθεί να στρεβλώνει τον ανταγωνισμό ακόμη και μετά τα μέτρα που εισηγήθηκε στο παρελθόν.
www.worldenergynews.gr
